همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: فضای سبز تهران سال به سال کمتر می‌شود و سوی دیگر با رشد قارچ‌گونه آپارتمان‌ها، درختان کم و نای و نایژه‌های شهر مسدود شده و تنها بخشی از این ریه سبز باقی مانده و اگر دیر به دادش برسیم، فردا همین موهبت را هم نخواهیم داشت. منطقه ۱۸ به واسطه موقعیت جغرافیایی و فراوانی زمین‌ها و اراضی بایر و آزادش هنوز امکان توسعه یافتن را دارد و این یعنی از بین رفتن فضاهای سبز و رشد آپارتمان‌های بیشتر. اهمیت حفظ و نگهداری از فضاهای سبز در این منطقه متراکم و پرجمعیت باعث شد تا گفت‌وگویی با «سعید بختیاری» رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ داشته باشیم و او برایمان در این باره بگوید و مشکلاتی که در این حوزه با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
منطقه۱۸با برخورداری از۷ ناحیه و ۱۸محله از مناطق پرجمعیت تهران محسوب می‌شود و به همین نسبت فراهم کردن فضای سبز و تأمین سرانه موردنیاز شهروندان از جمله وظایفی است که اداره فضای سبز برعهده دارد.
این‌طور که رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ توضیح می‌دهد در سال‌های اخیر تعداد بوستان‌ها و تفرجگاه‌های سبز در نواحی هفتگانه این منطقه افزایش چشمگیری داشته است. «سعید بختیاری» می‌گوید: «در چند سال گذشته ۲۵بوستان در ناحیه۴ ساخته شده که با احتساب یک بوستان دیگر در سال‌جاری، تعداد بوستان‌های جدید در این منطقه به عدد۲۶ می‌رسد.»
- توافقی که پس از ۵۰سال صورت گرفت
یکی از اقدام‌های مؤثر مدیریت جدید شهری، تعیین تکلیف زمین‌ها و املاکی بود که هیچ سود و منفعتی برای ساکنان نداشت و پس از گذشت ۵۰سال برای بهره‌برداری مناسب از آنها توافقنامه‌ای میان مالکان و شهرداری منطقه۱۸ امضا شد.
رئیس اداره فضای سبز منطقه۱۸ توضیح می‌دهد: «امسال توافقی میان شهرداری و مالک انبار و گاراژ آهن‌آلات که در شهرک امام خمینی(ره) و در ناحیه۴ قرار داشت، صورت گرفت و طبق آن ۷۰درصد از زمین مذکور به شهرداری منطقه۱۸ واگذار شد.»
به گفته بختیاری، ساخت بوستان در این زمین از یک ماه قبل آغاز شده و با توجه به وسعت و در نظر گرفتن امکانات متنوع پیش‌بینی می‌شود که زمان بهره‌برداری کامل از آن اواخر سال۱۴۰۰ باشد.
وی درباره برخی از امکانات پیش‌بینی شده در این بوستان و دیگر ویژگی‌های آن می‌گوید: «مساحت کلی این بوستان ۲۲هزار و ۸۰۰ مترمربع است که تاکنون ۲۰درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. در طراحی این بوستان ایجاد مسیر ویژه دوچرخه‌سواری، مسیر پیاده‌روی، کتابخانه، سالن همایش، مجموعه ورزشی، پارکینگ، نمازخانه، غرفه ویژه عرضه محصولات خانگی و صنایع‌دستی، سرویس بهداشتی، سوله مدیریت و... در دستورکار قرار گرفته است.»
رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه درباره پوشش گیاهی این بوستان می‌گوید: «تلاش شده ازگونه‌های بومی و مقاوم دربرابر خشکسالی در این بوستان استفاده شود. به گونه‌ای که برای آبیاری گیاهان نیاز به آب زیادی نباشد.»
بختیاری توضیح می‌دهد که تا پیش از این شهرک امام خمینی(ره) یکی از محله‌های محروم و کم برخوردار در زمینه سرانه فضای سبز بود، اما با ساخت این بوستان سرانه فضای ساکنان آن به حد استاندارد می‌رسد. این بوستان مزیت دیگری نیز دارد. با ساخت و اتصال این بوستان به ضلع شمالی بوستان ارکیده، شهرک امام خمینی(ره) به‌طور کامل از بن‌بست خارج می‌شود.
- ساخت بوستان شهدای ناجا در ناحیه۳
یکی دیگر از بوستان‌های بزرگی که ساخت آن در دستورکار مسئولان شهرداری منطقه۱۸ قرار گرفته، بوستان شهدای ناجاست که در غرب بلوار معلم و شهرک طالقانی و ضلع جنوبی تعاونی مسکن ناجا واقع شده است. بختیاری می‌گوید: «در ناحیه۳ حدود ۲۰بوستان کوچک و بزرگ وجود داشت که بیست و یکمین بوستان به مساحت ۱۸هزارمترمربع با نام شهدای ناجا در حال ساخت و تکمیل است و سال۱۴۰۰ به بهره‌برداری خواهد رسید.»
از رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ می‌پرسیم که علت این نامگذاری و انتخاب این محل برای ساخت بوستان چیست که پاسخ می‌دهد: «زمین این بوستان را هیئت امنای تعاونی مسکن ناجا دراختیار شهرداری قرار داد و از آنجا که در آینده‌ای نزدیک اغلب ساکنان این محدوده از نیروهای خدوم نیروی انتظامی خواهند بود، تصمیم گرفتیم برای گرامیداشت یاد شهدای نیروی انتظامی، این بوستان را به نام شهدای ناجا نامگذاری کنیم.»
وی از امکانات جانبی بوستان شهدای ناجا صحبت می‌کند و می‌گوید: «در این بوستان ایجاد مسیر ویژه دوچرخه‌سواری، گذر پیاده‌روی خانواده، زمین بازی کودکان، زمین چمن مصنوعی فوتبال، نصب وسایل ورزشی و بدنسازی، آلاچیق، مسیر عبور و مرور جانبازان و معلولان و... پیش‌بینی شده است.»
بختیاری عنوان می‌کند که موقعیت جغرافیایی بوستان شهدای ناجا به گونه‌ای است که ساکنان محله‌های اطراف به‌ویژه شهرک طالقانی نیز می‌توانند از فضا و امکانات این تفرجگاه محلی استفاده کنند. رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ از بوستان قائم(عج) به‌عنوان بزرگ‌ترین تفرجگاه محلی یاد می‌کند و می‌گوید: «پوشش گیاهی متنوع، فضای سبز باطراوت، دریاچه مصنوعی، کتابخانه، نمازخانه، زمین بازی کودکان در ۴قطعه، ۳زمین چمن مصنوعی فوتبال، فضای جنگلکاری شده، کوه‌سنگی و آبشار بی‌نظیر، پارک آموزش ترافیک، مرکز فرآموز، کلینیک آموزش گل وگیاه، مزرعه خانواده، پاسگاه انتظامی، شهربازی، زمینی برای حرکات نمایشی دوچرخه‌سواران حرفه‌ای و ساخت ۳کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری در حاشیه پیاده‌رو باعث شده تا این بوستان در طول شبانه‌روز مورد استفاده اهالی و حتی ساکنان مناطق همجوار باشد.»
گونه‌های گیاهی موجود در منطقه ۱۸ از این قرارند: پوششی، گل‌های فصلی و دائمی، پرچین، شمشاد، رز، درختچه، چمن و درختان چنار، نارون، کاج و زبان گنجشک.
نواحی ۴، ۵ و ۷ بیشترین و ناحیه۶ کمترین فضای سبز را دارد.
کهنسال‌ترین درختان منطقه ۱۸ در محله‌های یافت‌آباد و شهرک ولی‌عصر(عج) و همچنین بوستان قائم(عج) وجود دارد.
- تخفیف عوارض برای مجتمع‌های سرسبز
شورای اسلامی شهر تهران در سال‌های گذشته دستورالعملی را به معاونت شهرسازی مناطق ابلاغ کرد که طبق آن به افرادی که در مجتمع‌های خود فضای سبز ایجاد کنند، تسهیلاتی داده شود. در بند۴۴ صدور پروانه همه املاک ذکر شده که اگر فضای سبز در داخل ملک ایجاد شود، چه به‌صورت عمودی و چه در حیاط، ۱۵تا ۴۰درصد تخفیف در عوارض سالانه پسماند به مالک ساختمان داده می‌شود. یکی از اقدام‌هایی که در سطح شهر انجام می‌شود، جابه‌جایی درخت‌ها برای اجرای پروژه‌های شهری است تا ضمن سهولت در اجرای طرح‌های شهری، از قطع درختان نیز جلوگیری شود. البته این کار گاهی هم در ساختمان‌های درحال ساخت انجام می‌شود. «سعید بختیاری» رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ درباره چگونگی جابه‌جایی درختان می‌گوید: «اگر درخت با بن بالا باشد و در ملک بیفتد، دستور جابه‌جایی داده می‌شود.
اگر این جابه‌جایی مربوط به درخت با بن تا ۷۰سانتیمتر باشد، به‌صورت دستی انجام می‌شود، اما اگر دارای بن بالا و درخت نیز کهنسال باشد، با دستگاه ویژه‌ای جابه‌جایی صورت می‌گیرد؛ دستگاه‌هایی که با استفاده از آن ریشه‌های اصلی درخت حفظ و طوری به هم بسته می‌شود که از هم باز نشود. اگر هم قرار باشد درختی قطع شود، تعرفه‌هایی برای پرداخت خسارت وجود دارد و به حساب سازمان پارک‌ها واریز می‌شود تا صرف کاشت درخت در جای دیگری شود. از سوی دیگر مالک ملزم است ۲ تا ۳ برابر درختی که قطع می‌شود، درخت بکارد یا خسارت آن را به سازمان فضای سبز پرداخت کند.» برای جلوگیری از قطع غیرمجاز درختان نیز جرائمی در نظر گرفته شده که در سال‌های اخیر چندبرابر شده است. کسی که درختی را غیرمجاز قطع کند، باید علاوه بر پرداخت جریمه نقدی چندبرابر درخت بکارد. در زمان تخریب شدیدتر نیز مجازات‌هایی از قبیل حبس در نظر گرفته شده است.
- ۲۰۰کیلومتر لوله‌کشی برای آبیاری مدرن
رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ درباره اهمیت به کارگیری شیوه‌های مدرن برای آبیاری فضاهای سبز توضیح می‌دهد: «کشور ما در اقلیم خشک قرار گرفته و هر سال میزان بارندگی کمتر می‌شود. از همین رو در کلانشهری مانند تهران باید برنامه‌هایی برای مبارزه با کم‌آبی انجام شود که می‌توان به جایگزینی‌گونه‌های مقاوم باگونه‌های پرآب مانند چمن اشاره کرد. این طرح ویژه باید در درازمدت انجام و از سوی دیگر آبیاری سنتی برچیده و آبیاری مدرن جایگزین شود.»
«سعید بختیاری» ادامه می‌دهد: «البته آبیاری مدرن ۶سال است که انجام می‌شود و درختان برخی خیابان‌ها و پارک‌ها با این روش مشروب می‌شوند. روش مدرن که از آن به‌عنوان «آبیاری تحت فشار» یاد می‌شود، به شیوه بارانی یا قطره‌ای انجام می‌شود. تاکنون در منطقه ما حدود ۲۰۰کیلومتر لوله‌کشی برای آبیاری تحت فشار انجام شده است.»
- نامگذاری بوستانی به نام شهدای مدافع سلامت
مدیران شهرداری منطقه۱۸ قصد دارند برای گرامیداشت یاد و خاطره کادر درمانی که در بحران کرونا همچون رزمندگان دفاع‌مقدس وارد صحنه شده و جان خود را در این راه از دست دادند، بوستان جدید شهرک امام خمینی(ره) را به نام «شهدای مدافع سلامت» مزین کنند. قرار است در زمان بهره‌برداری از این بوستان جمعی از خانواده‌های شهدای مدافعان سلامت، پرستاران و پزشکان منطقه۱۸ حضور داشته باشند.
- درختان مقاوم جایگزین چمن و صنوبر
رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ می‌گوید: «درختچه‌های مقاوم که در بوستان‌های منطقه کاشته می‌شوند، عبارتند از بربریس، شیرخشت، پیراکانتا و پامپاس‌گراس. این درخت‌ها ۲ روز در میان نیاز به آبیاری دارند، اما پوشش‌های گیاهی مانند چمن و درختانی مانند چنار، تبریزی و صنوبر نیاز بیشتری به آب دارند.»
«سعید بختیاری» ادامه می‌دهد: «بنابراین قرار است به تدریج‌گونه‌های گیاهی مقاوم جایگزین گیاهان قبلی شوند، اما چون چنار هویت تهران است، در مکان‌هایی که‌گونه غالب چنار است، درخت دیگری جایگزین نمی‌شود.»
توت، اقاقیا، لیلکی و داغداغان ازگونه‌های سبز کم‌مصرف هستند، البته داغداغان به دلیل پوشش تیغ مانند در جنگلکاری‌های حریم و خارج از شهر استفاده می‌شود. نکته قابل توجه این است که درختان مقاوم از نظر پاکسازی هوا و ارزشمند بودن تفاوتی با بقیه‌گونه‌های سبز ندارند.
- تلاش برای توسعه فضای سبز عمودی
رئیس اداره فضای سبز شهرداری منطقه۱۸ درباره ایجاد فضاهای سبز عمودی توضیح می‌دهد: «در سطح هر ساختمان می‌توان باکس‌هایی را برای کاشت فضای سبز جانمایی کرد. قصد داریم این کار را برای همه اداره‌های خدمات‌رسان شهرداری منطقه۱۸ انجام دهیم تا شهروندان به انجام این کار تشویق شوند، اما هزینه ایجاد و نگهداری این نوع فضاها کمی بالاست. این نکته را هم باید گفت که در شهر تهران آفتاب شدید می‌تابد و گل و گیاه نیازمند مراقبت زیاد است. از سوی دیگر باکس‌های گل برای آبیاری نیاز به لوله‌کشی دارند و دیوار هم باید توان نگهداری آن را داشته باشد، اما در کل ایجاد فضای سبز عمودی مفید است و بام سبز هم می‌تواند جزء این نوع از فضاهای سبز باشد. در بام سبز می‌توان فضای پشت‌بام را تبدیل به یک پارک کوچک کرد.»
«سعید بختیاری» ادامه می‌دهد: «هر سطح سبزی به پاکسازی هوا کمک می‌کند، اما درختان به این دلیل که سطح سبز بیشتر و ریشه عمیق‌تری نسبت به گل و گیاه دارند، آب کمتری مصرف می‌کنند و نگهداری آنها آسان‌تر است.»
۱۷۰ هزار اصله درخت غیرمثمر (بدون میوه) در منطقه۱۸ وجود دارد.
۱۷/۵۰مترمربع سرانه فضای سبز شهروندان ساکن در منطقه۱۸ است.
۳۰ میلیارد تومان هزینه نگهداشت فضای سبز منطقه۱۸ در طول سال است.