همشهری آنلاین_مژگان مهرابی : اغلب در شرایط نامطلوبی روز و شب‌شان را سپری می‌کنند و اگر در چهره‌شان دقیق شوی می‌بینی خیلی از آنها هنوز دست چپ و راست خود را نمی‌شناسند، اما ناگزیر به کسب درآمد هستند. از گونی به دوشی و دستفروشی تا باربری و پادویی در تعمیرگاه‌ها، هرچه باشد انجام می‌دهند. برای آنها نوع کار خیلی فرق نمی‌کند، مهم لقمه نانی است که شب به شب باید بر سر سفره خانواده خود بگذارند. هرچه هست دنیا بر آنها سخت گرفته و زندگی ایده‌آلی ندارند، به‌خصوص در این برهه از زمان که بیماری کرونا جان تک تک شهروندان را هدف گرفته است.
کووید – ۱۹ سلامت آنهایی که پروتکل‌های بهداشتی را به خوبی رعایت می‌کنند را به خطر می‌اندازد چه برسد به کودکان‌کار که بهداشت معمولاً برایشان واژه غریبی است. اغلب این بچه‌ها نمی‌دانند چطور باید در شرایط فعلی از خود مراقبت کنند. از این رو، ممکن است تعداد قابل توجهی از آنها مبتلا یا ناقل بیماری باشند بدون آنکه خود خبر داشته باشند.
مراکز پرتو وابسته به اداره رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران، در وضعیتی که آدم‌های شهر از سایه یکدیگر هراس دارند، به یاری این بچه‌ها آمده و اقدام به انجام تست کرونا و توزیع مواد ضدعفونی‌کننده بین کودکان‌کار کرده است. در بین مناطق پنجگانه شرق تهران، منطقه ۱۴ در این خصوص پیشتاز بوده و البته مناطق ۴، ۱۳، ۱۵ و ۸ هم اقداماتی انجام داده‌اند که در گزارش زیر به آنها پرداخته شده است.
- منطقه ۸ کودک‌کار ندارد
منطقه ۸ نه مرکز پرتو دارد و نه کودک کار، تعداد این بچه‌ها آنقدر کم است که خیلی به چشم نمی‌آید. با این حال اداره رفاه و خدمات اجتماعی هرکدام از آنها را که بر سر چهارراه‌ها دیده بهشان ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده اهدا کرده است.
- تعامل با درمانگاه سیدالشهدا(ع) برای خدمات درمانی رایگان
مرکز پرتوی منطقه ۴، در بین مناطق شرقی تهران، دومین پایگاه برای حمایت از کودکان‌کار در برابر بیماری کروناست. در این مرکز شاید امکانات پزشکی برای انجام تست کرونا وجود نداشته باشد اما مسئولان آن شرایط آزمایش را برای کودکان‌کار در درمانگاه سیدالشهدا(ع) فراهم کرده‌اند. «سید رضا فقهی» مسئول مرکز پرتو منطقه ۴ در این‌باره می‌گوید: «در حدود ۳۰۰ کودک عضو مرکز پرتو هستند اما فقط ۱۴۰ نفر آنها ارتباط تنگاتنگی با ما دارند. برای جلوگیری از شیوع بیماری در بین کودکان‌کار و خانواده‌هایشان با درمانگاه سیدالشهدا(ع) که در همسایگی مرکز پرتو قرار دارد تعامل برقرار کرده‌ایم.
تست کرونا به‌صورت رایگان برای آنها انجام می‌شود. علاوه بر آن به همه کودکان‌کار آگاهی لازم برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی را داده‌ایم. و از آنها خواسته‌ایم که خود یا خانواده‌هایشان در صورت مواجه شدن با علائمی چون سردرد، تب و تنگی نفس برای انجام تست کرونا به درمانگاه مراجعه کنند. همچنین به کودکان‌کاری که به مرکز مراجعه می‌کنند مرتب ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده می‌دهیم. با اقدامات انجام شده، خدا را شاکرم که تاکنون هیچ‌کدام از بچه‌های کار عضو مرکز پرتو به کرونا مبتلا نشده‌اند.»
- مدرسه یا مرکز مهارت‌آموزی
مرکز پرتوی منطقه ۴ در ابتدای حکیمیه، نرسیده به میدان چمن آرا واقع شده است. به گفته فقهی، کودکان‌کار عضو این مجموعه، اغلب پی مشاغل صنعتی مثل مکانیکی، صافکاری، تعمیر موبایل رفته‌اند که می‌توان گفت یادگیری این حرفه‌ها می‌تواند آینده شغلی آنها را مشخص کند. او می‌گوید: «کارشناسان پرتو مرتب در سطح منطقه گشتزنی کرده و بچه‌های آسیب دیده و کودکان‌کار را شناسایی و به مرکز معرفی می‌کنند. به آنها خدمات تحصیلی، مهارت شغلی و هنری آموزش داده می‌شود. البته اردو و مسابقات ورزشی هم داشتیم که به دلیل کرونا تعطیل شد. در حال حاضر کلاس‌های آموزشی ما به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود و تعداد بچه‌هایی که گوشی هوشمند نداشتند با کمک خیّران برای آنها تهیه شده است.»
- مرکز همیاران مهر افسریه/حامی کودکان آسیب دیده
منطقه ۱۳ کودک‌کار ندارد. خبر خوشی که «اصغر اکبری» رئیس اداره رفاه و خدمات اجتماعی به آن اشاره می‌کند. او می‌گوید: «تعداد اندکی کودک‌کار در منطقه ۱۳ شناسایی شده که آن هم از مناطق جنوبی برای دستفروشی به اینجا می‌آیند.» اکبری در ادامه می‌افزاید: «منطقه ۱۳ مرکز پرتو ندارد اما NGO همیاران مهر افسریه که زیر نظر سازمان بهزیستی است به وضعیت کودکان‌کار رسیدگی می‌کنند.»
او برای کسب اطلاعات بیشتر «پوران موسوی» مسئول NGO را معرفی می‌کند. موسوی می‌گوید: «طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم ۸ – ۷ کودک‌کار در منطقه ۱۳ وجود دارد. با آنها صحبت کرده و بعد از جلب اعتمادشان، آنها را به مرکز خود دعوت کردیم. بعضی از بچه‌ها زیر نظر افراد سودجو کار می‌کنند. با توجه به اینکه اغلب بی‌سوادند، با مرکز پرتو منطقه ۱۵ رایزنی کرده و این بچه‌های جامانده از تحصیل را به آن جا معرفی کرده‌ایم. اما در مورد بیماری کرونا تنها اقدامی که برای آنها انجام داده‌ایم اهدای ماسک و لوازم ضدعفونی‌کننده به آنها است.
همچنین درباره راه‌های انتقال بیماری به آنها آموزش داده‌ایم.» موسوی متذکر می‌شود در مرکز همیاران روان مهر افسریه امکانات کافی برای انجام تست کرونا وجود ندارد. این NGO در دل پایگاه خدمات اجتماعی منطقه ۱۳ واقع شده و موسوی برای کمک به کودکان‌کار پیشنهاد می‌دهد، چنانچه شهروندان با کودکان‌کار مواجه شدند می‌توانند برای یاری او با سامانه ۱۳۷ یا شماره همراه ۰۹۱۲۱۹۴۲۳۶۶ تماس بگیرند.
- خانه امن کودکان کار
مرکز پرتوی منطقه ۱۴ در خیابان نبردجنوبی، نرسیده به بزرگراه ده حقی قرار دارد. تابلوی آبی رنگش از دور به خوبی پیداست. از راه‌اندازی‌اش زمان زیادی نمی‌گذرد اما در مدت یک سال و اندی که فعالیت خود را شروع کرده، توانسته خدمات متنوعی به کودکان‌کار ارائه دهد. مرکز پرتو خیلی بزرگ نیست، یک ساختمان ۲ طبقه با چند اتاق که هرکدام از آنها برای انجام‌کاری در نظر گرفته شده است. به جز «عقیل‌عزتی» مسئول مرکز پرتو و یکی ۲ کودک ۱۲ – ۱۰ ساله، کسی در آن جا حضور ندارد. عزتی متذکر می‌شود، بحران کرونا باعث خلوتی اینجا شده است.
او می‌گوید: «مرکز پرتو خانه امن کودکان‌کار و آسیب دیده است. در اینجا به بچه‌ها آموزش داده می‌شود. کسانی که از تحصیل بازمانده‌اند. در کنار آن مهارت‌آموزی، مشاوره، مسابقات ورزشی و برنامه‌های تفریحی هم در نظر گرفته شده است. یکی دیگر از اقدامات این جا، پذیرایی از بچه‌ها است. چراکه اغلب آنها دچار سوء‌تغذیه هستند. در حال حاضر کلاس‌های آموزشی به‌صورت مجازی برگزار می‌شود تا بچه‌ها از تحصیل عقب نمانند.» به گفته عزتی، منطقه ۱۴ به دلیل موقعیت جغرافیایی و همسایگی با مناطق جنوبی تهران، تعداد چشمگیری کودک‌کار دارد که اغلب‌شان در بازار گل شهید محلاتی فعالیت می‌کنند.
- منطقه ۱۴ پیشتاز برای انجام تست کرونا
عزتی و دیگر همکارانش در هفته یکی ۲ بار به‌عنوان خریدار گشتی در بازار گل می‌زنند تا از وضعیت بچه‌ها باخبر شوند. او می‌گوید: «اصولاً با کار کردن بچه‌ها مخالفم اما شرایط بازار گل به گونه‌ای است که می‌توانیم کودکان‌کار را دیده با آنها گپ بزنیم. مهم‌ترین اقدامی که مد نظر ماست جلب اعتماد بچه‌ها است تا بتوانیم آنها را به حضور در مرکز پرتو تشویق کنیم. خوشبختانه در این امر موفق بوده و تعداد چشمگیری از آنها در حال حاضر عضو مجموعه ما هستند.» اما اقدام خوبی که مرکز پرتو منطقه ۱۴ انجام داده، انجام تست کرونا است.
این مسئول در ادامه می‌افزاید: «طبق آمار به دست آمده در حدود ۱۵۰ کودک‌کار در بازار گل شهید محلاتی فعالیت می‌کنند. قریب به ۴۰ نفرشان برای انجام تست کرونا به اینجا آمدند. خوشبختانه هیچ کدامشان مبتلا به کرونا نبودند.» او تأکید می‌کند این بچه‌ها در فضایی کار می‌کنند که ویروس کوویدـ ۱۹ به راحتی منتقل می‌شود. عزتی معتقد است، این بچه‌ها نیازمند توجه هستند و پرتو برای حمایت از آنها از هیچ‌کاری مضایقه نمی‌کند. او می‌گوید: «بچه‌های زباله‌گرد بین مناطق ۱۴ و ۱۵ تردد می‌کنند.
گاهی برای خوردن غذا یا شرکت در برنامه‌های آموزشی در مرکز پرتو حضور پیدا می‌کنند. خیلی از آنها با کیسه ضایعات خود می‌آیند. از آن جا که این کیسه‌ها همه سرمایه آنهاست، نزد ما امانت می‌گذارند و در کلاس‌ها حاضر می‌شوند. ما هم امانتداری کرده و سعی می‌کنیم با این کار اعتمادشان را جلب کنیم.»
- ۵ مرکز پرتو میزبان ۸۰۰ کودک‌کار
منطقه ۱۵ در بین ۵ منطقه شرق تهران، بیشترین تعداد کودکان‌کار را دارد. این مهم به کم برخوردار بودن منطقه برمی‌گردد و از آن جا که برخی از ساکنان بخش‌های حاشیه‌ای این منطقه کم درآمد هستند، بچه‌ها، ناگزیرند برای جبران فقر اقتصادی به کسب درآمد روی بیاورند. مرکز رفاه و خدمات اجتماعی منطقه ۱۵ برای ساماندهی بچه‌های کار و کمک به آنها اقدام به راه‌اندازی ۵ مرکز پرتو کرده است. «فاطمه نیکخواه» رئیس اداره خدمات و رفاه اجتماعی منطقه ۱۵ می‌گوید: «در حال حاضر ۸۰۰ کودک‌کار در منطقه شناسایی شده که بیشترشان بازمانده از تحصیل هستند.
از ۶ سال تا ۱۵ سال سن دارند و اغلب دستفروشند البته بعضی‌شان هم در منازل یا تعمیرگاه‌ها کار می‌کنند. تعداد قابل توجهی‌شان هم زباله‌گرد هستند. کارشناسان مراکز پرتوی منطقه بین این بچه‌ها مواد ضدعفونی‌کننده و ماسک توزیع کرده و از آنها خواسته‌اند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. درباره علائم بیماری هم توضیح داده‌اند.» به باور نیکخواه، خطر کرونا در کمین کودکان‌کار است و مراکز پرتوی منطقه آنچه در توان داشته برای حفظ سلامت این بچه‌ها انجام داده و می‌دهد. اما نکته حائز اهمیت اینکه حمایت از کودکان‌کار تنها برعهده مرکز پرتو و اداره رفاه و خدمات اجتماعی نیست، بهزیستی سهم زیادی در این امر دارد و باید با حضور پررنگ‌تری پای کار باشد.