همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور: بازار «کن» یا به قول اهالی، بازار ایستگاه «یخچال»، بیش از ۵۰ سال قدمت دارد و به‌عنوان مسیری برای تردد اهالی به شهر، همیشه مورد توجه بوده است. این بازار که از محدوده چهارراه «شیدا» تا ابتدای خیابان «الغدیر» در بزرگراه «شهید همت» ادامه دارد، یک بازار محلی بزرگ و پر رونق در غرب تهران محسوب می‌شود. تا پیش از این، محله «سردره» به سبب چند خودرو خطی و قهوه‌خانه، نانوایی و بقالی، بازار محلی کنی‌ها به حساب می‌آمد. به عبارتی توسعه حمل‌ونقل در جاده بالای کن که همین خیابان ایستگاه یخچال کنونی باشد، موجب شد تا کاسبان به دنبال روزی خود در پر رفت و آمدترین خیابان محله، بگردند و همین دلیلی شد برای پا گرفتن بازار کن.
این بازار اگرچه به شکل بازارهای سنتی تهران قدیم، طاق بلند ندارد اما هنوز هم از پشت ویترین شیشه‌ای مغازه‌های قدیمی‌اش می‌توان گذر روزگار را در آن مشاهده کرد و روش کسب و کار قدیمی را دنبال کرد. بقالی‌ها و عطاری‌ها درکنار بزازی و خزاری و صدای مغازه پرنده‌فروشی که صدای پرنده‌هایش نوازش‌گر گوش رهگذران است، از جذابیت‌های این بازار محلی است.
- سرگردان میان سنت و مدرنیته
اگرچه بازار ایستگاه یخچال بازاری با انواع و اقسام مشاغلی است که می‌تواند به آسانی نیازهای یک محله را تأمین کند، اما با گذر زمان نتوانسته است هویت خود را حفظ کند. این بازار این روزها، نه یک بازار سنتی با مغازه‌های یکدست و ساده است و نه یک خیابان مدرن با مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها ی نوساز. سر و شکل بازار تضاد بین دیروز و امروز است و همین موجب شده است تا مشکلاتی برای اهالی به وجود بیاید. «زهره علینقی»، دبیر کارگروه خدمات شهری شورایاری محله کن، بر این باور است بی‌توجهی به توسعه بازار و نبود زیرساخت‌های لازم برای آن موجب شده است این بازار محلی هویت گذشته خود را از دست بدهد.
او می‌گوید: «قد وقواره بازار و عرض خیابان با رشد جمعیت و افزایش تردد خودروها همخوانی ندارد. برای همین، همیشه بلبشویی از ترافیک و شلوغی را در بازار ایستگاه یخچال مشاهده می‌کنیم. متأسفانه این خیابان هم مانند خیابان‌های دیگر محله کن با همان ساختار قدیمی، باقی مانده است اما اگر درگذشته ۲۰ مغازه در آن فعال بود، اکنون این تعداد ۱۰ برابر شده است. در حالی که هیچ تغییری در عرض خیابان و امکانات رفاهی این مسیر در نظر گرفته نشده است.».
- طرح‌های موقتی چاره‌ساز نیست
ترافیک و تردد خودروها در این بازار کم‌عرض معضلی است که سال‌هاست دامان این محدوده را فرا گرفته است. به گفته دبیر کار گروه خدمات شهری شورایاری کن، شهرداری برای نخستین بار طرح بهسازی ترافیک این محدوده را چند ماه پیش با نصب گاردریل وسط خیابان اجرایی کرد. اگرچه این اقدام برای ایجاد نظم در رفت‌وآمد خودروها انجام شده است اما به سبب عرض کم و حجم بالای تردد، در کنترل ترافیک تأثیری نداشته است. او در ادامه می‌گوید: «تولید زباله در این بازار به سبب انواع مشاغل بالا است. با اینکه شهرداری زباله‌ها را جمع می‌کند ولی بی‌مبالاتی کاسبان موجب شده است تا زباله‌ها چهره خیابان را برهم بزنند. نبود شبکه فاضلاب مرکزی، تجمع آب‌های سطحی را در بخش‌های مختلف بازار به همراه دارد که در فصول بارندگی چهره ناخوشایندی به بازار یخچال می‌دهد.»
- بازار محلی و توسعه گردشگری
اگرچه بازار ایستگاه یخچال از نظر معماری و رشد شهرسازی، توسعه ناقصی را در پیش گرفته است و نوسازی مغازه‌ها هماهنگ با بافت تاریخی خیابان پیش نرفته است اما هنوز هم می‌توان این مسیر کسب و کار قدیمی را به سمت یک بازار با هویت قدیمی و قابلیت گردشگری هدایت کرد. علینقی می‌گوید: «بی‌تردید تعریف توسعه برای این بازار ساخت مغازه‌هایی با معماری مدرن نخواهد بود. مانند هر بازار قدیمی و با هویت دیگری که در ایران وجود دارد، شکل و ظاهر مغازه‌ها با آن شیشه‌های یکدست و پیشخوان و قفسه‌های موازی می‌تواند حفظ و فقط ساختار خیابان و تعریض و مناسب‌سازی آن انجام شود.
بافت سنتی بازار به‌ویژه فروش انواع میوه‌های فصلی و معروف تهران همچون «توت»، «شاتوت» و «خرمالو»، گردشگران زیادی را به اینجا می‌کشاند. همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز رونق گردشگری در بازار ایستگاه یخچال باشد. ساخت رستوران‌های سنتی و موزه محلی در کنار بازسازی بقایای یخچال قدیمی، تلاش برای حفظ مشاغل قدیمی همچون بزاری، خرازی، بقالی‌های کوچک و محلی، لحاف‌دوزی و عطاری‌های متفاوت و جذاب می‌تواند نقطه قوت رونق گردشگری در قدیمی‌ترین بازار محلی غرب تهران باشد.»
- کرونا و بی‌اعتنایی کاسبان
چهره بازار ایستگاه یخچال در روزهای شیوع ویروس «کرونا» چندان تغییری نکرده است به‌ویژه در روزهای منع کسب و کار و اجرای دستورالعمل ستاد ملی «مبارزه با کرونا» مبنی بر تعطیلی ۲ هفته‌ای مغازه‌ها. زهره علینقی از اعضای شورایاری محله می‌گوید: «از ابتدای شیوع ویروس کرونا و تأکید بر حفظ فاصله اجتماعی و... مدیریت این بازار یکی از دغدغه‌های اصلی شورایاری بوده است. متأسفانه به سبب وجود دستفروشان بی‌شمار و بی‌توجهی کسبه، تردد در اینجا از حجم بالایی برخوردار است. موضوع را بارها با بسیج محله در میان گذاشته‌ایم ولی آنها می‌توانند در حد تذکر وارد عمل شوند و قدرت اجرایی ندارند.»
- حرمت کاسب قدیمی
رسم اهالی کن برای حمایت از کاسب محلی، زبانزد است. «محمدتقی محبی» از اهالی قدیمی محله، می‌گوید: «تا یادم است برای خرید، فراتر از مغازه‌های کن نرفتم. دلیل اینکه کنی‌ها این‌قدر پایبند خرید از کاسبان محل هستند این است که آنها باور دارند باید کاسب محلی سود کند. چرا بروند پولشان را جای دیگری خرج کنند. اگر کاسب محلی را حمایت نکنیم، باید جمع کند و برود. برای همین، بیشتر قدیمی‌های کن پایبند به این اصل هستند.»