همشهری آنلاین_سارا جعفرزاده: در چنین شرایطی مسئولان کتابخانه فرهنگسرای خاوران، فضایی را به‌عنوان «بیمارستان کتاب» راه‌اندازی کرده‌اند تا کتاب‌های مستعمل و غیرقابل استفاده را ترمیم و مجدداً به قفسه‌های کتابخانه بر گردانند تا مورد استفاده شهروندان قرار بگیرد. از طرفی شهروندان هم می‌توانند کتاب‌هایی که از لحاظ فیزیکی قابلیت استفاده ندارند را به این بیمارستان کتاب تحویل دهند تا صحافی و ترمیم شود. البته در این طرح کتاب‌های نفیس مانند قرآن کریم، نهج‌البلاغه و... و. رایگان صحافی و ترمیم می‌شود. راه‌اندازی بیمارستان کتاب بهانه‌ای شد تا در کتابخانه فرهنگسرای خاوران با «مجید طبرزدی» مدیر این کتابخانه درباره این طرح گفت‌وگو کنید.
وارد فرهنگسرای خاوران که می‌شویم بعد از رسیدن به سالن اصلی به سمت جایی که «بیمارستان کتاب» نامگذاری شده است راهنمایی می‌شویم. وارد فضای بزرگی می‌شویم که کتاب‌های متعددی در گوشه و کنار آن چیده شده است. بوی چسب فضا را پر کرده و تعدادی میز کنار هم قرار گرفته‌اند. روی یک میز کتاب‌هایی قرار گرفته که صحافی و ترمیم جلد روی آنها انجام شده است و روی میز دیگر تمام ملزومات ترمیم کتاب از گیره، چرم و چسب و تعدادی خرده‌ریز که عصای دست یک صحاف است، قرار دارد.
شخصی مشغول انجام ترمیم جلد یک کتاب مستعمل است که از چرخه استفاده خارج شده و در انبار خاک می‌خورده است و حالا با ابتکار و سلیقه این شخص قرار است به چرخه استفاده مجدد برگردد و جای خودش را در قفسه کتابخانه پیدا کند. او با خوشرویی با ما برخورد می‌کند و از رفتارش ناگفته پیداست که از انجام این کار لذت می‌برد. وقتی به قبل و بعد کتاب‌های مستعمل در این مجموعه نگاه می‌کنیم به سختی می‌شود باور کرد کتاب‌های کهنه‌ای که تا مرز از بین رفتن کامل پیش رفته بودند تا این حد ظاهر فیزیکی‌شان تغییر کند و زیبا شود.
- بازگشت کتاب‌های مستعمل به قفسه کتابخانه
اگر گذرتان به کتابخانه فرهنگسرای خاوران افتاده باشد متوجه خواهید شد که این مکان یکی از کتابخانه‌های درجه یک شهرداری تهران است. کتاب‌های تخصصی و عمومی زیادی در این کتابخانه وجود دارد. بر اثر گذشت زمان برخی از این کتاب‌ها به‌ویژه رمان‌ها فرسوده شده‌اند که مسئولان کتابخانه در حال ترمیم و آماده‌سازی آنها هستند.
«مجید طبرزدی» مدیر کتابخانه فرهنگسرای خاوران در این‌باره می‌گوید: «در کتابخانه فرهنگسرای خاوران حدود ۱۰۰ هزارجلد کتاب چاپی و فیزیکی و بالغ بر ۴۰ هزار کتاب الکترونیکی وجود دارد که از مجموع کتاب‌های چاپی حدود ۵۰درصد آنها مستعمل و نیاز به صحافی، ترمیم و تعویض جلد داشتند. هدف ما از راه‌اندازی بیمارستان کتاب این بود که با صرف کمترین هزینه و تجهیزات بتوانیم کتاب‌ها را مانند روز اول به چرخه امانت بازگردانیم.» او در خصوص تجهیزات ترمیم کتاب‌ها ادامه می‌دهد: «در این زمینه ما هزینه خاصی صرف نکردیم. برخی از تجهیزات مانند نخ و چسب هزینه بر نبودند و برخی تجهیزات ماننده گیره برای پرس کتاب را خودمان تهیه کردیم.»
- ترمیم رایگان کتاب‌های نفیس
ترمیم کتاب‌ها در بیمارستان کتاب مختص کتاب‌های کتابخانه فرهنگسرای خاوران نیست و شهروندان هم می‌توانند در این بیمارستان کتاب خدمات دریافت کنند. طبرزدی با اشاره به ارائه خدمات به شهروندان می‌افزاید: «فراخوانی در خصوص راه‌اندازی بیمارستان کتاب در فضای مجازی منتشر شد که مورد استقبال شهروندان قرار گرفت.
در قالب این طرح، شهروندان می‌توانند کتاب‌هایی را که از لحاظ فیزیکی مستعمل شده‌اند مانند روز اول بلکه زیباتر، در کتابخانه خود داشته باشند. کتاب‌هایی که اغلب از جلد جدا شده‌اند، جلدشان از بین رفته یا صفحات از یکدیگر جدا شده‌اند قابلیت این را دارند که مجدد به چرخه استفاده بازگردند.» او در خصوص ترمیم رایگان کتاب‌های نفیس و مذهبی هم تأکید می‌کند: «هزینه ترمیم کتاب‌های معمولی در این بیمارستان بسیار پایین‌تر از هزینه ترمیم نسبت به صحافی‌های سطح شهر است اما نکته قابل توجه این است که ما در این طرح کتاب‌های نفیس، کتاب‌هایی با موضوعات مذهبی از جمله قرآن کریم، نهج‌البلاغه و نظیر آن را رایگان ترمیم می‌کنیم.»
- چراغ کتابخانه‌ها نباید خاموش شود
این روزها کتابخانه‌ها در سکوت مطلق هستند و برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی، سالن‌های مطالعه کتابخانه‌ها تعطیل است. از طرفی راه‌اندازی بیمارستان کتاب با هدف صرفه اقتصادی و خاموش نبودن چراغ کتابخانه انجام شده است. طبرزدی در این‌باره می‌گوید: «همکاران ما برای اینکه چراغ کتابخانه خاموش نماند به‌صورت خودجوش هرکدام برای خودشان‌کاری تعریف کرده‌اند.
مانند کارمند کتابداری که در حال حاضر در بیمارستان کتاب مشغول ترمیم و صحافی کتاب‌ها است. از طرفی، هدف ما از راه‌اندازی این بیمارستان صرفه‌جویی در هزینه ترمیم کتاب‌ها بود. در طول چند ماه اخیر ما بالای ۵۰ میلیون تومان صرفه اقتصادی داشتیم و اگر خودمان دست به کار نمی‌شدیم، باید این کتاب‌ها از چرخه استفاده و امانت خارج و دورریز می‌شد.» او به ارتقا ی کتابخوانی با راه‌اندازی این بیمارستان اشاره می‌کند و می‌گوید: «راه‌اندازی بیمارستان کتاب جنبه فرهنگی هم دارد و ما می‌خواهیم با تغییر در شکل ظاهری کتاب‌ها فرهنگ کتابخوانی را ارتقا بدهیم و از طرفی اکثر کتاب‌هایی که در حال حاضر فرسوده شده‌اند در بازار نایاب هستند. به همین دلیل، حفظ آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.»
- استفاده از اقلام دورریختنی
یکی از اقدامات در حال انجام در بیمارستان کتاب، استفاده از مواد دورریختنی برای ترمیم و بازگشت کتاب‌ها به چرخه استفاده است. در این زمینه سعی شده با اقلام موجود در انبار فرهنگسرا کار ترمیم کتاب‌ها انجام شود. «محسن قلی‌زاده» کتابدار کتابخانه در فرهنگسرای خاوران که این روزها در بیمارستان کتاب مشغول ترمیم کتاب‌های مستعمل و غیرقابل استفاده است،
در این‌باره می‌گوید: «بیشتر ابزاری که برای صحافی، ترمیم جلد و روکش در این بیمارستان موجود است، مواد دورریختنی بوده که شخصاً از یک کارگاه تولید کیف به اینجا آورده‌ام. صاحب کارگاه اقلام اضافه و غیرقابل استفاده‌اش را مقابل کارگاهش قرار داده بود و می‌خواست آنها را دور بریزد که من از او درخواست کردم این اقلام را برای صحافی به من بدهد و حالا با این اقلام دورریختنی کتاب‌ها را ترمیم می‌کنم.» قلی‌زاده به علاقه خودش به ترمیم کتاب‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «به ترمیم و صحافی کتاب‌ها علاقه‌مندم و هرگز تمایل ندارم در طول روز کار دیگری انجام دهم. وقتی با کتاب سر و کار دارم با نشاط می‌شوم.»
- رئیس فرهنگسرای خاوران/کتاب کهنه می‌گیریم، نو تحویل می‌دهیم
کهنگی و فرسوده بودن جلد کتاب‌ها در کتابخانه‌های شخصی، یکی از مشکلات برخی از شهروندان در خصوص کتابخانه‌های شخصی آنها محسوب می‌شود که حالا این مشکل توسط مسئولان فرهنگسرای خاوران حل شده و شهروندان هم می‌توانند به کتاب‌های کهنه خود سروسامانی بدهند.
«اسماعیل قضات لو» رئیس فرهنگسرای خاوران در این‌باره می‌گوید: «شکل ظاهری کتاب‌ها در ایجاد انگیزه برای خواندن آن کتاب تأثیرگذار است. در صورتی‌که یک کتاب شکل ظاهری مناسبی داشته باشد خواننده بیشتر ترغیب به خواندن آن
می‌شود. بیشتر شهروندان کتاب‌هایی را در منزل دارند که ارزشمند هستند اما به دلیل از بین رفتن جلد، روکش یا قسمتی از آن به فراموشی سپرده شده‌اند، در این شرایط می‌توانند به فرهنگسرای خاوران و بیمارستان کتاب مراجعه کنند تا به شکل فیزیکی کتاب خود سرو سامانی بدهند و کتاب را نو تحویل بگیرند.»