همشهری آنلاین_رضا نیکنام: آن زمان باغ نعیمی یکی از بزرگ‌ترین باغ‌های حاشیه تهران بود. در این محل زمین‌های بدون استفاده بسیاری وجود داشت و تنها 20 خانوار در آن زندگی می‌کردند، اما چهره کنونی محله نعیمی بسیار متفاوت از گذشته است. در چند دهه اخیر آپارتمان‌سازی و مهاجرت اقوام مختلف به این نقطه از شهر به حدی بوده که اکنون زمین و فضای خالی به‌ندرت در آن پیدامی شود. محله نعیمی یک قرن پس از شکل‌گیری پیشرفت زیادی کرده است. در گفت‌وگو با ساکنان قدیمی محله باغ نعیمی، بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی این محله را بازسازی کرده‌ایم.
محله نعیمی از شمال به حریم خط راه‌آهن تهران – تبریز، جنوب به خیابان قزوین، شرق؛ میدان حق‌شناس و غرب به خیابان شهید شیخ محمدی امتداد دارد. این محدوده در گذشته‌های دور دهکده‌ای دورافتاده با کمترین امکانات شهری بود. در دهه 20 فردی به نام «نعیمی» این قسمت از منطقه را دچار تحول اساسی کرد.
نعیمی ابتدا زمین‌های کوچک و بزرگ بسیاری را در این محدوده خریداری کرد. پس از مدتی با به کارگیری افرادی ماهر توانست کشاورزی محله را رونق دهد. نعیمی با تلاش و همت بسیار بزرگ‌ترین باغ‌های سیب و انگور یاقوتی را در حاشیه تهران راه‌اندازی کرد.
«اکبر خوش‌بیان» از شهروندان قدیمی محله نعیمی است. وی با بیان اینکه در سال‌های 1320 تا 1325 شکل محله تغییر کرده بود، می‌افزاید: «تا قبل از رونق کشاورزی و باغداری تعداد 20 خانواده در این محله ساکن بود، اما به مرور زمان با مهاجرت دیگر شهروندان به این محله در دهه 30، جمعیت ساکن در این محدوده از مرز 80 خانوار گذشت. اکنون باغ نعیمی مثل سابق نیست و دیگر در این محدوده هیچ نشانی از آن درختان پرثمردیده نمی‌شود. فقط در حیاط خانه‌های قدیمی می‌توان چند درخت میوه را مشاهده کرد که یادآور هویت اصیل این محله است.
- «سنگ زاپاس» کارراه‌انداز وسایل نقلیه قدیمی
در گذشته جاده‌ها خاکی و ناهموار و تنها وسیله حمل‌ونقل اهالی چهارپایان بودند. خوش‌بیان می‌گوید: «در محله نعیمی جاده خاکی‌ای وجود داشت که شهروندان به ناچار برای عبور و مرور از آن استفاده می‌کردند، اما این کار بدون دردسر نبود، بارها پیش می‌آمد که اهالی داخل چاله‌هایی که بر اثر نشست زمین ایجاد شده بود، بیفتند و دچار آسیب شوند.»
به گفته این شهروند قدیمی محله باغ نعیمی، درشکه‌چی‌ها به گودال بین راه «میدان سنگ انداز» می‌گفتند که علت این نامگذاری مشخص بود. در قسمتی از مسیر جاده خاکی قنات قدیمی وجود داشت که مدت‌ها بود دیگر فعال نبود. زمین این محدوده چنان سست بود که هر از گاهی بر اثر تردد چهارپایان و گاری‌ها نشست می‌کرد و گودال بزرگی در مسیر ایجاد می‌شد.
وی اضافه می‌کند: «پس از این اتفاق شهروندان مجبور بودند با سنگ و خاک رس داخل گودال را بپوشانند تا با هموار شدن سطح جاده، برای رهگذران اتفاقی نیفتد. کم‌کم با جمع شدن سنگ‌ها و خاک، این قسمت به میدان سنگ‌انداز شهرت پیدا کرد. آن زمان تعدادی از درشکه‌چی‌ها همیشه در کنار وسایل‌شان مقداری سنگ زاپاس به همراه داشتند تا در مواقع ضروری جاده را صاف و هموار کنند. این سنگ زاپاس همان کار لاستیک زاپاس امروزی را انجام می‌داد.»
- چراغ کوچه‌ها با فانوس روشن می‌شد
«علی مقدم» از اهالی قدیمی محله باغ نعیمی می‌گوید: «کسب و کار ساکنان باغداری وکشاورزی بود و با این کار لقمه‌ای نان سر سفره خود و خانواده می‌بردند. عده‌ای هم بودند که زمین کشاورزی و باغ نداشتند و به‌عنوان رعیت در زمین‌های اهالی کار می‌کردند.»
مقدم نقبی به گذشته محله می‌زند و می‌گوید: «تا قبل از انقلاب در کوچه‌ها و خیابان‌ها روشنایی وجود نداشت و وقتی هوا تاریک می‌شد مردم کمتر بیرون می‌رفتند. خانواده‌هایی بودند که فانوس نفتی مقابل در خانه می‌گذاشتند تا کوچه کمی روشن شود و اهالی در مواقع ضروری بتوانند رفت‌وآمد کنند. هر ماه هم یک خانواده مسئول خرید نفت می‌شد تا فانوس‌ها خاموش نشوند.»
- «ننه بتول» پزشک دهکده باغ نعیمی
در گذشته‌های دور اگر فردی به هردلیلی دچار حادثه و بیماری می‌شد خانواده‌ها متحمل هزینه‌های زیادی می‌شدند تا بتوانند بیمارشان را در یکی از درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های داخل شهر بستری و درمان کنند. در چنین شرایطی وجود فردی که بتواند تا حدودی نیازهای مردم را در حوزه بهداشت و درمان برآورده کند، نعمت بزرگی بود. «ساسان پیمانی» یکی دیگر از ساکنان محله نعیمی از بانویی به نام «بتول نیشابوری» مشهور به «ننه بتول» یاد می‌کند.
این بانوی خوشنام اهل نیشابور بود و اطلاعات زیادی درباره خواص درمانی گیاهان دارویی داشت. وی در کنار درمان برخی از بیماری‌های شایع آن دوران از جمله خارش بدن، درد شکم و معده، تب‌های شدید، موخوره و... شکسته‌بند و قابله ماهری هم بود که آن‌طور که اهالی قدیمی می‌گویند حتی گاهی از سایر نقاط تهران هم پیش ننه بتول می‌آمدند و او آنها را درمان می‌کرد.» به گفته پیمانی پس از افزایش جمعیت، چند خیر درمانگاهی در نزدیکی محله راه‌اندازی کردند که امکانات درمانی مناسبی داشت.» پیمانی می‌گوید که حتی پس از ساخت درمانگاهی از سوی هلال‌احمر در محدوده خیابان عارف قزوینی تجویزهای پزشکی ننه بتول همچنان طرفدار داشت.