همشهری آنلاین_حسن حسن‌زاده: اما اکنون سال‌هاست که از آن باغ‌های وسیع و میوه‌های هزاررنگشان خبری نیست. باغ‌های رستم‌آباد هم مثل دیگر آبادی‌های شمیران در مسیر توسعه شهر، جای خود را به آپارتمان‌ها داده‌اند و اکنون دیگر جز یکی دو باغ قدیمی، نشانی از آن آبادی قدیمی وجود ندارد. این میان، وضعیت نامناسب آخرین باغ وقفی رستم‌آباد، اهالی قدیمی این محله را نگران کرده. درختان این باغ خاطره‌انگیز که میان اهالی به «باغ آسیه» معروف است به حال خود رها شده و خشکیدن‌گاه و بیگاه درختان کهنسال آن، اهالی دغدغه‌مند محله را نگران کرده است.
قدم زدن در دل کوچه‌های رستم‌آباد و گذر از مقابل خانه‌های قدیمی با سقف‌های شیروانی، یاد و خاطر روزگارگذشته این آبادی را زنده می‌کند؛ روزگاری که این آبادی خوش آب‌وهوای شمیران محل رفت و آمد خان‌های قاجار و ییلاق اعیان‌واشراف بود و در هر کوچه‌اش باغی سرسبز حال و هوای اهالی را تازه می‌کرد. با وجود این، باغ‌های سرسبز و پرشمار رستم‌آباد هم مثل دیگر آبادی‌های سرسبز شمیران از پیامدهای توسعه تهران و شروع ساخت‌وسازها در امان نماندند.
آن باغ‌های دل‌انگیز سال‌هاست که جای خود را به آپارتمان‌ها و خانه‌های قد و نیم قد داده و حالا دیگر آن باغ‌های پربرگ و بار به گوهری کمیاب تبدیل شده‌اند. «محمدرضاغفاری» یکی از معتمدان رستم‌آباد از باغ‌های قدیمی محله می‌گوید: «رستم‌آباد به باغ‌های توت، گردو و سیب شمیران معروف بود. آن روزها تمام محله پر از باغ بود و کمک کردن به باغداران محله برای میوه‌چینی هم یکی از سرگرمی‌های لذت‌بخش جوانان محله به شمار می‌رفت.
حتی جلال آل احمد وقتی نخستین بار به رستم‌آباد آمد، روایتی از باغ‌های سرسبز و کوچه‌باغ‌های دل‌انگیز رستم‌آباد نوشت که بعدها در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان دهه ۴۰ هم استفاده شد. به تدریج از دهه‌های ۳۰ و ۴۰ با توسعه ساخت‌وسازها، بسیاری از باغ‌های قدیمی رستم‌آباد جای خود را به آپارتمان‌های نوساز دادند. آنقدر که به جز یکی دو باغ قدیمی، درختان توت خیابان دیباجی و بخشی از بوستان ارغوان، دیگر نشانی از آن باغ‌های پربرکت و پرشمار باقی نمانده است.»
- آخرین یادگار باغ‌های رستم‌آباد
اگرچه بسیاری از باغ‌های رستم‌آباد در مسیر توسعه شهر از بین رفته و جای خود را به آپارتمان‌ها داده‌اند اما هنوز هم درختان یکی از آخرین باغ‌ها و یادگاری‌های آبادی رستم‌آباد در کوچه شهید گرکانی نفس می‌کشند؛ نفس‌هایی که البته دیگر به شماره افتاده‌اند. باغ ۴ هزارمترمربعی کوچه گرکانی، میان اهالی رستم‌آباد به باغ «آسیه خانم» معروف است. دیوار آجری باغ و تنه لخت درختان سر به فلک کشیده آن نشان از قدمت این باغ خاطره‌انگیز دارند.
باغی که حالا بیشتر از گذشته نیاز به توجه و رسیدگی دارد تا آخرین نشان آن آبادی سرسبز در محاصره خانه‌های اطرافش حفظ شود. غفاری می‌گوید: «آسیه خانم سرایدار این باغ وقفی بود؛ زن سالخورده‌ای که که در آلونک انتهای باغ زندگی می‌کرد و حواسش به آبیاری درختان انبوه باغ بود. پس از فوت آسیه خانم، چند سالی است که باغ بدون باغبان و سرایدار به حال خود رها شده و درختان هم یکی یکی خشک می‌شوند. قبلاً قناتی از دل باغ می‌گذشت و از پشت حصار باغ‌راهش را به کوچه‌های محله هم باز می‌کرد. متأسفانه در اثر ساخت‌وسازهای محله‌های بالادست، آن قنات هم از بین رفته و حالا دیگر آب باران تنها امید درختان باقیمانده باغ است.»
- بوستانی برای استفاده همه اهالی
یکی از ویژگی‌های محله رستم‌آباد سنت حسنه وقف در این محله و وجود واقفان بزرگی مثل حاج آخوند خراسانی و حاج علی محسنیان و... است که هنوز هم نامشان به واسطه موقوفه‌های فراوان میان اهالی رستم‌آباد زنده است. سنت وقف در رستم‌آباد زمینه‌ساز وقف باغ‌های بسیاری شد. باغ معروف به باغ آسیه خانم هم یکی از همان باغ‌های وقفی رستم‌آباد و البته آخرین باغ وقفی این محله است که اکنون اداره اوقاف شمیران متولی آن محسوب می‌شود. «سعید امین سرشت» دبیر شورایاری محله اختیاریه‌ـ رستم‌آباد درباره وضعیت این باغ می‌گوید: «درختان انبوه باغ کوچه گرکانی زبانزد اهالی بود. اما از یکی،۲ سال گذشته و به دلیل بی‌توجهی، درختان باغ به تدریج در حال خشک شدن هستند.
یک سال پیش حتی تابلویی روی دیوار باغ نصب شد که از ساخت بنا در این باغ قدیمی خبر می‌داد. همسایه‌ها هم از خشک کردن شبانه درختان باغ به ما گفتند. شورایاری بلافاصله این موضوع را با شهرداری در میان گذشت و با ورود شهرداری منطقه به این موضوع از ساخت بنا در باغ جلوگیری شد.»
آخرین باغ وقفی رستم‌آباد شاید آخرین امید اهالی این محله برای ساخت یک بوستان محلی و حفظ هویت این آبادی قدیمی شمیران است. امین سرشت ادامه می‌دهد: «پیشنهاد اهالی رستم‌آباد درباره سرنوشت این باغ را با شهرداری در میان گذاشته‌ایم. اهالی می‌خواهند شهرداری پس از تعامل با اداره اوقاف، زمینه را برای ساخت یک بوستان محلی و کتابخانه مناسب در این باغ مهیا کند. با این کار، هم هویت محله، حفظ و هم یکی از کمبودهای رستم‌آباد جبران می‌شود.»
- باغ قدیمی رستم‌آباد حفظ می‌شود
نگرانی اهالی محله رستم‌آباد درباره تغییر کاربری یا از بین رفتن باغ قدیمی این محله را با «محمدجواد حاجی‌حسینی» شهردار ناحیه ۳ منطقه ۳ در میان می‌گذاریم. او می‌گوید: «باغ تقاطع کوچه شهید گرکانی و فریدون‌خانی، در طرح تفصیلی شهر تهران در پهنه G۱۱۲ با کاربری فضای سبز و بوستان شهری تعریف شده که امکان هرگونه ساخت‌وساز با سطح اشغال بالا در این باغ را منتفی می‌کند.
از طرفی املاکی که در پهنه G قرار می‌گیرند در صورت درخواست مالک برای هرگونه تغییر کاربری، ابتدا باید در کمیسیون ماده ۵ طرح و بررسی شوند. حتی در صورت درخواست مالک برای تغییر کاربری و طرح در کمیسیون ماده ۵، تنها سطح اشغال مجاز ۱۰درصد صادر خواهد شد. بنابراین حتی اگر کمیسیون ماده ۵ ساخت‌وساز در این باغ را تصویب کند، ۹۰درصد فضای سبز این باغ ۴ هزار و ۲۰۰ مترمربعی حفظ خواهد شد.»
حاجی‌حسینی از درخواست اهالی رستم‌آباد برای ساخت فضای سبز شهری در این باغ قدیمی می‌گوید: «اکنون متولی این باغ اداره اوقاف شمیران است. اما براساس درخواست اهالی و شورایاران، شهرداری ناحیه آمادگی دارد این پیشنهاد را به شهرداری منطقه، ارائه و مذاکره با اداره اوقاف برای ساخت فضای سبز شهری در این باغ قدیمی را برای حفظ این باغ و ساخت فضای سبز شهری پیگیری کند.»