همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: مسافران برای زیارت آستان و سیاحت در این روستای باصفا سفر طولانی را با «قاطر» در راه‌های ناهموار کوهستان «کن» تجربه می‌کردند تا چند شب را در این فضا اتراق کنند. همه این سختی‌ها با دیدن گنبد امامزاده(ع)، بازار پررونق و مسافرخانه‌های شلوغش، رنگ می‌باخت. اما چند سالی است باوجود هموار و نزدیک شدن راه، غبار و خاک کهنگی روی این روستا و اقامتگاه‌هایش نشسته است و دیگر مانند سابق مملو از زائر و گردشگر نیست. از سال گذشته، شیوع ویروس «کرونا» و ترس از ابتلا و هم‌چنین رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم مزید بر علت شده است تا روستایی که در طول سال‌های بسیاری پذیرای بیش از یک میلیون و 200هزار نفر زائر و گردشگر بود، اکنون ساکنان همیشگی‌اش هم به دلیل مسائل اقتصادی و رفاهی، در اینجا به سختی زندگی کنند و به گفته خودشان تنها به سبب ارادت به امامزاده داود(ع) و علاقه به زادگاهشان در این روستا باقی مانده‌اند. به باور «احمد صابری»، بخشدار کن، احیای این روستا به نگاه ملی نیاز دارد.
آستان امامزاده داود علیه‌السلام در بخش مرکزی کن در جاده «سولقان» و پس از روستای «کیگا» واقع شده است. نسب امامزاده داود(ع) براساس کتاب «بدایع الانساب» و تأیید مرحوم آیت‌الله «نجفی مرعشی» رحمت‌الله‌علیه، با 10 واسطه به امام «حسن مجتبی»(ع) می‌رسد. ایشان در سال 450 (ه ق) متولد و در سن جوانی یعنی در زمان زمامداری «سادات علوی» در مازندران به این منطقه مهاجرت کرد، اما مدتی بعد مورد تعقیب حاکمان جور قرار گرفت و به کوه‌های اطراف متواری شد و سرانجام سال 480 (ه ق) در همین مکان به شهادت رسید تا پیش از شیوع ویروس کرونا در فصول بهار، تابستان و اوایل پاییز تهرانی‌های بسیاری به این مکان زیارتی و سیاحتی سر می‌زدند.
تا چشم کار می‌کرد در اطراف حرم مغازه‌های پررنگ و لعابی دایر بودند که در آنها همه جور اجناس پیدا می‌شد. «مرضیه محمد علی» که از تهران برای زیارت آمده است درباره فرسودگی روستا می‌گوید: «بازار این روستا در بین مسافران آستان، بسیار معروف و طرفداران خاص خود را دارد که در مدت سفرشان بارها و بارها به آن مراجعه می‌کنند و هرگز گردشگر و مسافری از آن دست خالی بیرون نمی‌آید. حتی اگر یک قوطی سوهان تازه بخرد. هم‌چنین مسافران به دلیل سختی راه و آب و هوای مطلوب و سالم این منطقه، شب را در خانه‌های اجاره‌ای یا مسافرخانه اطراف امامزاده(ع) مقیم می‌شدند، اما اکنون مغازه‌ها بسته و نیمه‌مخروبه شده‌اند. اغلب زائرسراها بافتی فرسوده و ناکارآمد دارند و برخی از آنها به بناهای نیمه‌خراب و خالی از سکنه تبدیل شده‌اند.
در این دوره زمانی بیشتر از پیش فرسودگی زائرسرا یا مهمانپذیرها به‌چشم می‌آید. به همین دلیل کمتر مسافری تمایل دارد با این امکانات محدود، شب را در این خانه‌ها به صبح برساند. هرچند که زائرسرای خود حرم در مقایسه با این مهمانپذیرها، وضعیت بهتری دارد و اغلب مسافران این مکان را برای اقامت انتخاب می‌کنند.» این روستا از بافت بومی و روستایی خود خارج شده است و اغلب خانه‌های ساکنان بومی هم به نوعی بخشی از زائرسرا یا مهمانپذیرها به شمار می‌روند. به گفته «مهدی دلیری» از زائران آستان امامزاده داود(ع)، بیشتر مسافرخانه‌های این روستا بین 25 تا 40سال قدمت دارند و باید نوسازی شوند: «امسال به سبب کرونا حال و روز این روستای زائرپذیر خوش نیست و وضعیت کنونی از گذشته هم بسیار بدتر شده است. مغازه‌ها تعطیل شدند و مهمانخانه‌ها از مسافر خالی هستند.»
- کسب درآمد در شرایط دشوار
در سال‌های گذشته قرار بود این منطقه به‌عنوان روستای هدف گردشگری مصوب شود. روستای «سنگان» که در جاده امامزاده(ع) قرار دارد به‌عنوان یک روستای هدف گردشگری تعیین و اکنون به روستایی با قابلیت بوم‌گردی تبدیل شده است؛ اما روستای امامزاده داود(ع) در مقایسه با روستاهای همجوار قدمت بیشتری در مسافرپذیر بودن و جذب گردشگر دارد، باید رنگ و رخی نو به خود بگیرد. «مجتبی فتحعلی»، دهیار روستای امامزاده داود(ع) به فرسوده شدن مهمانسراها در این روستا اشاره می‌کند: «روستای امامزاده داود(ع) 450نفر جمعیت ثابت دارد. اغلب ساکنان این روستا مهمانسرا دارند و این حرفه و شغل اصلی آنها محسوب می‌شود. هم‌چنین علاوه بر اهالی، شهروندان دیگری هم از نقاط مختلف و شهرهای دیگر در بازار این روستا مشغول به کار هستند.
به سبب شرایط آب و هوایی روستای امامزاده داود(ع) و نبود گاز لوله‌کشی، هر 2 این مشاغل به‌صورت فصلی است. مغازه‌داران و مهمانسراها از ابتدای بهار تا ابتدای پاییز و پیش از سردشدن هوا فعال هستند. برای همین کسب درآمد برای اهالی روستا سخت و با فاصله زمانی محدود است. برای مثال، سال گذشته به موجب شرایط کرونایی کشور و رفت‌وآمد کم مسافران، حتی برخی از اهالی برای تأمین مخارج زندگی‌شان مجبور شدند برخی وسایل مغازه یا مهمانسراهایشان را بفروشند.»
- فرصت‌های شغلی به هدر نرود
او درباره ساخت‌وساز در این روستا و احیای بافت‌های مسکونی و زائرسراها می‌گوید: «متأسفانه وامی که برای ساخت‌وساز به اهالی داده می‌شود، در مقایسه با شرایط روستاهای دشت «ورامین» که در نقاط هموار قرار دارند، یکی است. این روستا در دل کوه قرار گرفته است و از شهر فاصله دارد. برای همین اهالی برای تهیه و آوردن مصالح به روستا با مشکلات زیادی مانند پرداخت چندبرابری هزینه خرید مصالح یا کارگر دست و پنجه نرم می‌کنند. از سویی دیگر در فصول گردشگرپذیر مانند تابستان هم نمی‌توانند مغازه یا خانه خود را تعطیل کنند. به همین دلیل تعمیرات به پاییز و زمستان می‌کشد و با شدت سرمای هوا، بارش برف و باران و مسدود شدن مسیر جاده، کار بسیار دشوار می‌شود. از سوی دیگر این خانه‌ها در کوه و در مجاورت رودخانه ساخته شدند و نمی‌توان آنها را تخریب و از نو ساخت.
بیش از 100 مهمانسرا در این روستا وجود دارد که برخی از آنها به‌طور کامل تخریب شدند. معمولاً در این مهمانسراها 2تا 3نفر کار می‌کردند و اگر این کسب و کار از رونق بیفتد بیش از 200 فرصت شغلی از بین خواهد رفت و اهالی و جوانان بیکار خواهند شد. سرمایه‌گذاری در این منطقه به سبب مشکلات موجود، بسیار سخت است. باید سیاست تشویقی برای حضور سرمایه‌گذاران یا اهالی در نظر گرفته شود. خوشبختانه حدود یک ماه است که گاز به این روستا هم رسیده است و اهالی از این نعمت برخوردار شده‌اند. امیدواریم با این اتفاق، کسب و کار اهالی دوباره رونق بگیرد و مهمانسراها هم مانند قدیم پذیرای گردشگران و زائران باشند.»
- روستایی با موقعیت بوم گردی
روستای امامزاده داود(ع) موقعیت حساسی از نظر جغرافیایی و زیارتی دارد. این روستا کوهستانی و زائرپذیر است. «احمد صابری»، بخشدار کن، درباره احیای این روستای تاریخی می‌گوید: «در تلاش هستیم تا روستاهای این بخش اصالت و تاریخچه خود را حفظ کنند. برای همین باور داریم اگر این روستا بخواهد گردشگرپذیر باشد و بافت آن احیا شود، باید به روستایی با موقعیت بوم‌گردی تبدیل شود. طبیعت و موقعیت روستایی این ده از بین نرود و تنها افراد خاص از پیشرفت و توسعه آن بهره‌مند شوند. به همین دلیل در دیگر روستاها هم پروژه‌های بوم‌گردی آغاز شده است و می‌تواند با این اقدام گردش‌پذیر شود. در واقع بافت روستای امامزاده داود(ع) بافت تفریحی است.
بر همین اساس نیاز به یک اقدام استانی و ملی دارد. چراکه این روستا در سال بیش از یک میلیون نفر گردشگر دارد. این جمعیت از اقصی نقاط کشور می‌آیند. برای همین باید نگاه ملی نسبت به موقعیت و احیای روستای امامزاده داود(ع) داشته باشیم که بتوانیم آن بافت فرسوده را به یک بافت مناسب‌تر گردشگری تبدیل کنیم. هم‌چنین علاوه بر نهادها، اهالی و مالکان هم باید همکاری لازم را داشته باشند. حتی برای یک مدت طولانی از منافع آنجا صرف‌نظر کنند. این اتفاق می‌توانند هم با مشارکت بخش خصوصی و هم با مشارکت بخش‌های دولتی و تعاونی محقق شود. در تلاش هستیم که با همکاری مردم بتوانیم این بافت فرسوده را به بافتی مدرن تغییر دهیم و برای حضور گردشگران و مردم مکان مناسبی را مهیا کنیم.»
- بقعه‌ای که در دوران صفویه ساخته شد
بنای ساختمان بقعه امامزاده داود(ع) در دوران «صفویه» ساخته شده و در دوران «فتحعلی شاه» توسعه‌یافته است. هم‌چنین قدمت بنای اصلی به پیش از دوران صفویه تخمین زده شده است. این آستان در دهه‌های پیش، به‌تدریج طاقنماهای سنگی اطراف صحن به اتاق‌های یک طبقه یا 2 طبقه با نمای آجر و پوشش شیروانی تبدیل و سپس حیاط، اتاق‌ها و بناهای مورد نیاز زائران در اطراف دره و قسمت شمالی بقعه به آن اضافه شده است. بنای کنونی که شامل هشت ضلعی به طول شرقی و غربی 6متر و عرض تقریبی 5متر و سرداب زیر آن است، در زمان فتحعلی شاه قاجار به جای بنای قدیمی که برج ساده سنگی بود، ساخته شد. زیارت امامزاده داود(ع)، از زمان «قاجاریه» به یکی از عادات و تفریحات تهرانی‌ها تبدیل شده است. به همین دلیل «ناصرالدین شاه قاجار»، در قریه خوش آب و هوای «شهرستانک» که بسیار به این امامزاده(ع) نزدیک است، قصری ساخت تا پس از زیارت، در آنجا استراحت کند.