همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: اکنون دهیاری روستای سنگان بالا به دنبال احیای بافت «سبدسنگونی» است و می‌خواهد دوباره چراغ این هنر را در روستای سنگان روشن کند و چرخه تولید آن را به راه بیندازد. خبر احیای سبد سنگونی به گوش اهالی رسید و نقل دهان به دهان آن در روستا موجب شد در زمان اندکی، افراد روستا که با این مهارت آشنا بودند، پا پیش بگذارند تا بافت سبدسنگونی در این روستا حفظ و برای آیندگان باقی بماند. به گفته «رضا ملانوروزی»، دهیار روستای سنگان بالا از سویی دیگر تولید این محصول می‌تواند اقتصاد روستای سنگان را هم متحول کند.
۵ دهه از روزگاری که اهالی روستای سنگان با پوشال‌های کنار باغ‌های خود سبد می‌بافتند، می‌گذرد. سبدهایی که با بافتنش، هنرشان را به رخ می‌کشیدند و از سویی دیگر هم در زندگی‌شان کاربردهای بسیاری داشته است. رضا ملانوروزی، دهیار سنگان بالا درباره هنر سبدبافی در این روستا توضیحات بیشتری می‌دهد و می‌گوید: «سبدسنگونی عنوانی است که برای احیای هنر صنایع‌دستی قدیمی روستای سنگان انتخاب کرده‌ایم. این نام برگفته از هنر سبدبافی که یکی از فعالیت‌های اصلی اهالی روستا تا ۵۰ سال پیش بود، اما به مرور این هنر به فراموشی سپرده شد و تقریباً افراد جوان و میانسال روستا دیگر این هنر را نمی‌شناسند.
به همین دلیل، در تلاش هستیم تا این هنر کهن روستای سنگان را زنده کنیم و در این عصر که تکنولوژی‌های ماشینی و عناصر مصنوعی همه جا را احاطه کرده‌اند، جانی دوباره به آن ببخشیم. در همین راستا به سراغ افراد مسن و کهن سال روستا رفتیم و کسانی را که در این زمینه مهارت و توانایی داشتند و می‌توانستند هنوز ببافند، شناسایی کردیم. آنها با وجود کهولت سن، از این اقدام حمایت و استقبال کردند و در کمتر از یک‌ماه بیش از ۳۰ سبدسنگونی بافتند که این محصول در غرفه‌ای که در «کلبه گردشگری» روستا دایر شده بود، به خریداران معرفی و عرضه شد. همچنین، برای حفظ این هنر، با برپایی دوره‌های مهارت‌آموزی با کمک این هنرمندان، به هنرجویان و اهالی که علاقه‌مند به یادگیری سبدبافی هستند، این هنر کهن را آموزش می‌دهیم.
برای توسعه این هنر در تلاش هستیم که به شکل جدی‌تری فعالیت‌های احیای آن را دنبال کنیم. به همین دلیل، کلبه «اقوام قدیمی» روستای سنگان بالا را تخلیه کردیم و مشغول بازسازی آن هستیم تا این فضا به کارگاه تولیدی سبدسنگونی تبدیل شود. راه‌اندازی این کارگاه، حرکت نوین و اختصاصی در این زمینه محسوب می‌شود و می‌تواند نام روستای سنگان را در زمینه سبدبافی برسرزبان‌ها انداخته یا معرف این روستا باشد.»
- صادرات «شمش»
روستای سنگان به نوعی صادرکننده این محصول است. یعنی روستای سنگان هم تولیدکننده چوب سبدبافی است و هم تولیدکننده سبدسنگونی. ملانوروزی در این‌باره می‌گوید: «اینکه هر ۲ این موارد در کنار هم قرار بگیرد، در شهرهای مختلفی که هنر سبدبافی در آن رونق دارد، کمتر اتفاق می‌افتد. «شمش»، مواد و چوب اولیه این هنر است که بدون کشت و زرع خود به خود در کنار باغ‌ها می‌روید. این شمش‌ها ازگونه‌های گیاه «بید» هستند. زمانی‌که این هنر برای خود بازار و خریداری داشت، از نقاط مختلف کشور به سنگان می‌آمدند تا برای بافت سبد و حصیر، شمش‌ها را جمع‌آوری و بخرند. حتی در آن دوران که وسایل نقلیه اندک بود، خریدارانی که از شهرهای شمالی کشور برای تهیه این شمش‌ها می‌آمدند، به سبب سختی مسیر از راه‌های صعب‌العبور کوه‌های «البرز» ابتدا با الاغ و قاطر و بعدها با نیسان آنها را به روستاهای خود می‌بردند.
اکنون این هنر می‌تواند روستای سنگان و همچنین بخش «کن» و روستاهای زیر مجموعه این بخش را هم متحول کند. چون نزدیک به ۲۰ میلیون نفر در شهر تهران زندگی می‌کنند و نمونه این صنایع‌دستی، هرگز در تهران نبوده و نیست. اگر این هنر احیا شود و روستای سنگان به سبب داشتن آثار تاریخی فراوان از جمله آبشار و درخت چنار قدیمی و نیز دهکده گردشگری بودنش، می‌تواند پذیرای گردشگران و افراد علاقه‌مند به هنر بسیاری باشد.»
- رونق اقتصاد روستا با بافت سبد
به باور کارشناسان، این هنر می‌تواند برای روستا چندین برابر به نسبت تولید محصولات کشاورزی درآمدزایی داشته باشد. روستای سنگان از ۴ محله سنگان پایین، بالا، وسط و باغ‌دره تشکیل شده است و اکنون حدود ۲ هزار نفر در این روستا سکونت دارند. دهیار روستا سنگان بالا به موقعیت اقتصادی پیش روی این روستا اشاره می‌کند و می‌گوید: «روستای سنگان بخش کن در گذشته قطب تولید شیر در تهران محسوب می‌شد، اما متأسفانه با حمایت نکردن از دامداران و تعطیل شدن دامپروری‌ها در این روستا، این صنعت از بین رفت. هرچند که به دنبال احیای این حرفه در روستا هستیم. اغلب ساکنان کشاورز هستند و باتوجه به بارش‌های بدموقع در این چند سال، سود چندانی نصیب آنها نشده است.
از امکانات بالقوه و قابلیت‌های فراوان هنر صنایع‌دستی روستاییان می‌توان به‌عنوان بخش مکمل اقتصادی، کشاورزی در روستای سنگان برای ارتقای سطح زندگی و بهبود شرایط زیستی اهالی سود برد. برای مثال، همین سبدسنگونی می‌تواند به‌عنوان سوغات این روستا، برای ساکنان و بومیان آن فرصت شغلی ایجاد و با بهره‌گرفتن از این پتانسیل به اقتصاد روستاییان و نیز احیاء و رونق این هنر اندکی کمک کرده باشد.»
- صفر تا صد، سود است
کشاورزی دیگر برای اهالی سودی ندارد و اهالی هم از روی اجبار به این شغل مشغول هستند. ملانوروزی در این‌باره می‌گوید: «اگر مبلغی که برای هر یک‌کیلو بار، از زمینی را که اشغال می‌کند یا سم‌پاشی و نگهداری آن تا مبلغی که باید برای جمع‌آوری محصول به کارگر که اغلب از اتباع افغانستانی هستند و دستمزدشان هم زیاد است، پرداخت می‌شود، در نظر بگیریم همه این موارد برای کشاورز هزینه بر است و این شغل به صرفه نیست. اما در مقابل، راه‌اندازی کسب و کار این هنر، هزینه‌اش صفر ریال است. چراکه شمش‌ها بدون اینکه کشاورزان بخواهندکاری انجام دهند در کنار باغ‌هایشان می‌روید و مجانی تولید و برداشت می‌شود.
این از لحاظ هزینه مقدماتی برای خرید مواد اولیه کار. اما از سویی دیگر، هر فردی که مهارت بافتن این سبد را فرا بگیرد، می‌تواند روزی ۳ تا ۱۰ سبد ببافد. اکنون این سبدها بین ۸۰ تا ۱۵۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند. با یک حساب سرانگشتی هر فرد از طریق این هنر، اگر روزی ۳ عدد هم تولید کند، ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزارتومان درآمد خواهد داشت. این هنر و حرفه، صفر تا ۱۰۰ آن سود است. گمان کنید این هنر را به سوی ایده‌های نوآورانه که در زندگی امروزی بیشتر کاربرد دارند، سوق بدهیم. برای مثال، بخواهیم به جای سبد، صندلی یا میز حصیری، تولید و در واقع مشتری و مخاطب بیشتری جذب کنیم. باور داریم باید این هنر هم مانند درخت چنار و آبشار تاریخی روستا به اسم روستای سنگان به ثبت ملی برسد. امیدواریم با راه‌اندازی کارگاه تولیدی سبدسنگونی، این خواسته محقق شود. اکنون دهیاری آمادگی دارد تا محصولات و پیــش تولیدات آنها را در این زمینه خریداری کند.
حتی برای سرعت‌بخشیدن به این اقدام، دهیاری شمش مجانی در اختیارشان قرار می‌دهد. دوره‌های آموزشی سبدبافی برای ساکنان روستای سنگان رایگان است. ولی روستاهای اطراف هم با پرداخت مبلغ ناچیزی می‌توانند این مهارت را بیاموزند. معمولاً هنرجویان با گذراندن ۲ جلسه آموزشی این هنر را یاد می‌گیرند.»
- کلبه گردشگری چوبی یا سینما خانوادگی روستا
سال گذشته برای نخستین بار، «کلبه گردشگری» روستای سنگان با سازه‌ای کاملاً بوم‌ساز در نزدیک شهر تهران ساخته و راه‌اندازی شد. برای ساخت این کلبه از مواد و مصالح بومی و طبیعی استفاده شده است. اکنون پس از گذشت یک‌سال، این کلبه چوبی به الگویی برای جذب توریست در سایر محله‌ها و روستاهای اطراف تبدیل شده است و آنها هم با حداقل هزینه به جای استفاده از سیمان و آجر برای ساخت بناهای مصنوعی و بی‌روح در روستا، کلبه‌های چوبی زیبایی را که حس لطیف طبیعت‌گردی و زیبایی را به انسان می‌بخشد، بنا می‌کنند. ملانوروزی می‌گوید: «هدف اصلی، توسعه پایدار روستا است و اغلب اقدامات دهیاری در همین راستا انجام می‌شود.
معمولاً در روستاهای دیگر اهالی برای عرضه محصولاتشان داربست فلزی با چادرهای برزنتی علم می‌کنند، اما در این روستا با یک ایده ساده، این کلبه چوبی بنا شده است که علاوه بر عرضه محصولات روستاییان، از جاذبه گردشگری این روستا نیز به شمار می‌رود. در همین راستا در سنگان پایین، مدل جدید این سازه چوبی در حال ساخت است. اکنون در طبقه پایین کلبه گردشگری، سوغات، محصولات و صنایع‌دستی روستا در معرض دید گردشگران قرار گرفته است و عرضه می‌شود. همچنین طبقه بالا کلبه نیز به محل انجام فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی روستا اختصاص دارد.
برای مثال، ویدیو پروژکتوری در این اتاق جانمایی شده است که روزهای پنجشنبه برای اهالی روستا در این فضا فیلم‌های سینمایی به نمایش گذاشته می‌شود و روستاییان در کنار خانواده‌هایشان به تماشای فیلم می‌نشینند. در واقع در این فضا، یک سینمای روستایی و محلی ایجاد کرده‌ایم. شاید افتتاح این سینمای روستایی در کشور برای نخستین بار اتفاق افتاده باشد. در حال حاضر، این سینما یکی از نماد و المان‌های روستای سنگان در حریم شهر تهران محسوب می‌شود.»
- روستای ۵۰۰ ساله با بوم گردی
روستای سنگان جزو یکی از روستاهای تحت پوشش بخشداری کن و به سبب قرار گرفتن در نقاط کوهستانی، زیبا و سرسبز است. روستای سنگان در جنوب‌شرقی کوه «پهنه حصار» واقع‌شده و کوهنوردان برای صعود به قله «پهنه سار» از مسیر کوهپیمایی این روستا استفاده می‌کنند. چون آنها باور دارند این مسیر، بهترین راه صعود به این قله است. روستای سنگان تنها روستای دارای «بوم‌گردی» در بخش کن است. در این روستا مکان‌هایی با همه امکانات برای اقامت شبانه و استقرار گروه‌های کوهنوردی و دوستداران طبیعت‌گردی مهیا شده است. آنها می‌توانند در کلبه‌های چوبی، سنگی و سیاه‌چادر اقامتی به یاد ماندنی را تجربه کنند. مسجد تاریخی با معماری خاصی در محله سنگان پایین قرار دارد که در نوع خود دیدنی و منحصربه‌فرد است. پژوهشگران قدمت این روستا را با توجه به نوشته‌های روی بعضی سنگ‌قبرها، بیش از ۵۰۰ سال تخمین زده‌اند.
- قندیل‌های بزرگ یخی در بزرگ‌ترین آبشار تهران
«آبشار» سنگان مقصدی مناسب برای علاقه‌مندان به کوهنوردی، طبیعت‌گردی و البته در فصل زمستان یخ‌نوردی است. برای دیدن این آبشار زیبا حداقل باید ۳ ساعت کوهنوردی کنید، اما دیدن این آبشار ارزش رفتن این راه سخت را دارد. آبشار سنگان به ارتفاع ۲ هزار و ۵۷۵ متر، بلندترین آبشار شهر تهران است که در شمال غرب این روستا و ۲۰ کیلومتری شمال غرب تهران و در دامنه‌های قله پهنه حصار واقع‌شده و آب از ارتفاع ۳۰ متری از این آبشار روی زمین می‌ریزد. این آبشار در همه فصول سال زیبا و مکان بکری برای گذراندن اوقات فراغت گردشگران محسوب می‌شود. در سمت چپ آبشار هم باکمی فاصله، غارهایی دیده می‌شوند.
البته این آبشار در فصل زمستان و ماه‌های آخر سال هم به سبب وجود قندیل‌های بزرگ یخی تماشایی است. پس از گذشتن از محوطه داخلی امامزاده «عقیل» (ع) و بستر رودخانه و طی کردن سراشیبی به آبشار دیدنی سنگان می‌رسید. مسیر رسیدن به آبشار آسان است. همچنین، دره سنگان هم یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری روستای سنگان و همیشه پرآب است. گردشگران می‌توانند برای دیدن جاذبه‌های گردشگری این روستا از جاده کن استفاده کنند.
- اقامتگاه سنگی
اقامتگاه بوم‌گردی «ارگ سنگی» از ۲ باب کلبه سنگی کوچک و بزرگ تشکیل‌شده است. کلبه‌ها با شومینه‌ها هیزمی گرم می‌شوند و گردشگران می‌توانند در این خانه بومی که با سنگ در دل طبیعت و به دور از هیاهوی شهر ساخته شده است، برای مدت کوتاهی، آرامش را تجربه کنند و از گشت در روستا با آب و هوای کوهستانی و بازدید از جاذبه‌های روستا مانند آبشار سنگان، موزه «گیاهان دارویی» و کارگاه صنایع‌دستی لذت ببرند. سنگ، چوب و گل از عمده مصالح ساختمانی موجود در ساخت خانه‌های روستا و مصالح وارداتی در ساخت بناهای قدیمی فقط آهک و تخته بوده است.
- درخت هزارساله امامزاده قاسم(ع)
چنار آستان امامزاده «قاسم» (ع) و آبشار، ۲ اثر طبیعی روستای سنگان ثبت ملی شدند. در آستانه ورودی روستای سنگان بالا یکی از نوادگان امام «سجاد» (ع) آرمیده است که اکنون بارگاهش مأمن امنی برای اهالی روستا محسوب می‌شود. اهالی باور دادند این امامزاده، برادر امامزاده «داود» (ع) است. آستان این امامزاده در کنار رودخانه روستا واقع‌شده که این رودخانه از آبشار سرچشمه می‌گیرد و سپس به رودخانه کن می‌ریزد. در کنار امامزاده(ع)، درختان چنار قدیمی ریشه در خاک دارد. این درخت کهنسال، هزار سال قدمت داشته و اکنون به‌عنوان آثار طبیعی تهران به ثبت ملی رسیده است.
نظر شما