همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: شهر خاکستری بدچهره می‌تواند و باید رنگی و دلباز شود و این کار هنرمندان است که رنگ بپاشند بر دیوارها تا بنشیند بر نگاه اهالی شهر شاید که دلشادشان کند. رنگی کردن تهران مدتی است که از برنامه‌های اصلی شهرداری است. در این کار هم از نقاشان مختلف کمک گرفته است. «زهرا پنده» یکی از آنهاست که چند سال است با شهرداری همکاری می‌کند. او فوق‌لیسانس نقاشی و ۲۰ سال تجربه نقاشی و تدریس در هنرستان و دانشگاه دارد. حدود ۸ سال در دانشگاه و هنرستان تدریس کرده و قبل از آن هم در آموزشگاه‌های مختلف نقاشی درس داده است. با او که ساکن محله گرگان است درباره نقاشی دیواری که در این محله در پیش دارد، صحبت کردیم.
اصولاً چه هدف‌هایی از اجرای نقاشی‌های دیواری وجود دارد؟ آیا باید شهر را در این نقاشی‌ها دید؟
هدف از نقاشی دیواری آرامش بخشیدن به شهر با استفاده از رنگ و تمیز کردن شهر است. هدف آوردن شهر روی دیوارها نیست. تهران شلوغ است و مردم می‌خواهند در این شلوغی کمی آرامش داشته باشند. بنابراین، بیشتر رنگ‌ها و فرم‌هایی را در کار می‌آوریم که القاکننده آرامش و حس خوب به بیننده باشد و حال آنها را خوب کند، نه اینکه دوباره شلوغی‌های شهر را نمایش دهیم.
در تهران چند نقاشی دیواری کار شماست؟
نقاشی‌های دیواری زیادی اجرا کرده‌ام که تعداد دقیقشان را نمی‌دانم، اما در مدرسه‌ها و محله‌ها و منطقه‌های مختلف مثل ۲ و ۶ و ۷ کار کرده‌ام. می‌توانم بگویم بیشترین فعالیت را در منطقه ۷ انجام داده‌ام. در محله‌های مختلف این منطقه مثل خیابان اجاره‌دار، شریعتی و کوچه‌های مختلف خیابان بهار و همین‌طور در خیابان نظام‌آباد به‌صورت گروهی نقاشی اجرا کرده‌ایم.
به نظرتان نقاشی دیواری‌های امروز با سال‌های گذشته چه تفاوت‌هایی دارند؟
در دوره‌های قبل، ۲۰ یا ۳۰ سال پیش، بیشتر نقاشی‌ها رئال بودند و شامل گل و منظره، ولی در دوره اخیر، یعنی شاید در ۱۵ سال گذشته، نقاشی‌ها مدرن شده‌اند و تصویرسازی هستند. این نقاشی‌ها یا مفهومی را بیان می‌کنند یا اینکه از نظر رنگ‌بندی روی بیننده تأثیر می‌گذارند. با توجه به شعار شهرداری، یعنی «تهران؛ شهری برای همه»، و اینکه شهرداری استفاده از رنگ را در تهران توصیه کرده، ما هم سعی کرده‌ایم بیشتر از رنگ‌های شاد استفاده کنیم. در دوره‌های گذشته بیشتر از رنگ‌های خاکستری استفاده می‌شد، ولی الان بیشتر هنرمندان از رنگ‌های روشن استفاده می‌کنند. ما هم همین کار را می‌کنیم. این کار باعث می‌شود شهروندان حس بهتری در رفت‌وآمدهایشان در شهر داشته باشند. این رنگ‌ها شاید کمی حال مردم را بهتر کند.
در نقاشی دیواری چه چیزی برایتان مهم است؟
به نظرم بیش از هرچیز باید با محیط منطبق باشند. بیشتر نقاشی‌هایی که انجام داده‌ایم، در تناسب و با نظر به فضای محیط کشیده شده است. یعنی اگر در پارک کار کرده‌ایم، رنگ و طرح طوری انتخاب شده که با فضای پارک هماهنگی داشته باشد. یا اگر دیواری را در مدرسه‌ای نقاشی کرده‌ایم، این کار را با توجه به حال و هوا و سن و سال بچه‌ها بوده است. در محله‌ها هم سعی‌مان بر این است که‌گونه‌های مختلف نقاشی را کار کنیم؛ یعنی هم نقاشی رئال و کلاسیک داشتیم و هم نقاشی مدرن و انتزاعی.
حتی در بعضی جاها نقاشی سه‌بعدی هم اجرا کرده‌ایم. علاوه بر نقاشی، اینستالیشن و کارهای محیطی هم داشته‌ایم. برای مثال، در پارک اندیشه یک کار محیطی با عنوان مسیر کهکشان انجام دادیم و همین‌طور روی دیواره یکی از پل‌های بزرگراه صیاد هم دوچرخه کار کردیم. یعنی بر اساس ۲۲ منطقه تهران ۲۲ دوچرخه را با فلز روی دیوار کار کردیم. یک دوچرخه هم روبه‌روی سرای محله نظام‌آباد اجرا کردیم که آن هم با استفاده از فلز بوده است.
در محله خودتان، گرگان، چقدر در زمینه زیباسازی کار شده است؟
من مدت زیادی نیست که در این خیابان زندگی می‌کنم، بنابراین آن را درست نمی‌شناسم، ولی در همین مدت متوجه شده‌ام چندان کاری در زمینه زیباسازی در آن انجام نشده است. چون فضای خالی که برای نقاشی مناسب باشد، خیلی کم است. حتی مدتی پیش خیابان اجاره‌دار را همراه با شهردار منطقه بررسی کردیم و قرار شد کارهای زیباسازی در آن انجام شود. اما این مشکل در خیابان اجاره‌دار هم وجود دارد.
به این معنی که سرتاسر مغازه است و فضایی برای نقاشی وجود ندارد. دیوارها هم جنس‌های مختلف دارند. مثلاً روی یکی نمی‌توان رنگ نشاند، یکی دیگر بافت زمختی دارد و به همین دلیل نمی‌شود کار چندانی کرد و کارمان منتفی شد. بیشتر دیوارها مربوط به مغازه‌هاست و دیوار خالی به چشم نمی‌خورد. اما تجربه خوبی از نقاشی در پارک ارتش در این خیابان دارم. نقاشی‌ای که ما روی یکی از دیوارهای این پارک کار کردیم، بازخورد بسیار خوبی داشت و خیلی از مردمی که در پارک بودند از آن استقبال کردند. چهره پارک هم خیلی تغییر کرد و زیبایی‌اش چند برابر شد. حتی بچه‌هایی که در پارک بودند، جلو آمدند و خواستند در کار نقاشی سهیم شوند و ما هم مقداری رنگ و چند قلم‌مو به آنها دادیم که مشارکت کنند.
- پس معتقدید نمی‌شود در محله خودتان این کار را انجام بدهید.
چرا، می‌شود انجام داد، ولی با سختی‌هایی همراه است. احتمال دارد بیشتر روی این محله متمرکز شویم. شهرداری منطقه هم قصد دارد بیشتر در محله‌هایی که بافت فرسوده دارند و یا ظاهر زیبایی ندارند، نقاشی دیواری انجام شود تا محله حال و هوای بهتری پیدا کند. اگر این کار شروع شود، در محله نظام‌آباد و گرگان هم می‌شود. حتی با مشکلاتی که گفتم، می‌توان اثری را اجرا کرد و این محله‌ها را هم از این شکل خاکستری بیرون آورد.
فکر می‌کنید هنرمندان حوزه تجسمی چطور می‌توانند نقش بیشتری در زیباسازی محیط داشته باشند؟
برای اینکه هنرمندان وارد این عرصه شوند، در درجه اول نیاز به حمایت دارند. منظورم از حمایت هم حمایت مالی است و هم اینکه فضای کار در اختیارشان قرار داده شود. اگر این اتفاق بیفتد، خیلی از هنرمندان با این کار همراه می‌شوند. چون می‌توانند در عین اینکه دغدغه مالی ندارند، به زیبایی شهر هم کمک کنند و باعث شوند حس و حال خوبی در شهر به وجود بیاید. من به دلیل اینکه از طرف شهرداری برای انجام فعالیت‌های زیباسازی حمایت مالی می‌شوم می‌توانم به این کار ادامه دهم. بسیاری از هنرمندان دیگر نیز با همین حمایت، می‌توانند در این زمینه فعال باشند و کار کنند.