همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی : در همین راستا، مدیریت شهری منطقه ۲۲، پروژه‌های زیست‌محیطی این محدوده را شناسایی کرده و توسعه فضای سبز، توجه به جمع‌آوری زباله و طرح ساماندهی پسماند را در اولویت‌های اقدامات زیست‌محیطی این منطقه گنجانده است. گسترش سطح دانش و بینش زیست‌محیطی ساکنان، ارتقا مشارکت و مسئولیت‌پذیری اجتماعی برای حفظ محیط‌زیست، سبب می‌شود تا شهروندان منطقه در کنار مدیریت شهری برای حفظ محیط‌زیستشان تلاش کنند. کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که مهم‌ترین ابزار برای حل مشکلات محیط‌زیستی، مشارکت مردم و استفاده هرچه بیشتر از توان مدیریتی با نگاه محله‌محور است. در همین راستا، پروژه‌های پاک و همسو با محیط‌زیست در منطقه ۲۲ در حال اجرا است که شهروندان در اغلب آنها نقش مهم و کلیدی دارند. در آستانه دوم اردبیهشت، روز زمین پاک سراغ «مرتضی‌رحمانزاده» شهردار منطقه ۲۲ که دکترای محیط‌زیست دارد رفتیم تا درباره پروژه‌های زیست‌محیطی منطقه به گفت‌وگو بنشینیم. رحمانزاده طرح‌های زیست‌محیطی را دراولویت مدیریت شهری منطقه ۲۲ می‌داند.
رشد روز افزون جمعیت، تخریب منابع طبیعی، حوادث و بلایای طبیعی و تخریب جنگل‌ها، ارزش و اهمیت محیط‌زیست را در این منطقه چندین برابر می‌کند. آیا برای حفظ و نگهداشت آن فعالیت‌هایی انجام گرفته است؟
پروژه‌های زیست‌محیطی بسیاری در این منطقه انجام شده و فعالیت‌های متعدد دیگری نیز در حال اجراست. برای مثال طرح «کاپ» از جمله فعالیت‌های زیست‌محیطی این منطقه محسوب می‌شود. ارکان شش‌گانه ابلاغی طرح شامل واگذاری امر ذخیره‌سازی پسماند به تولیدکنندگان پسماند، نگهداشت شهر، تحول در موضوع انتقال پسماند ایستگاه‌های جامع MRF، هوشمندسازی و آموزش و جمع‌آوری پسماندهای حجیم و بازیافت است. برای تحقق این طرح که با رویکرد کاهش پسماند در همه مراحل مدیریت پسماند شهر تهران تعریف شده، منطقه ۲۲ فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده است.
باتوجه به وسعت و جمعیت روزافزون منطقه، اکنون این طرح در چه مرحله از اجرا قرار دارد و چند نفر از ساکنان در این طرح مشارکت داشته‌اند؟
مشارکت شهروندان در فعالیت‌های زیست‌محیطی امری ضروری است. به همین خاطر در نخستین گام اجرایی این طرح یعنی جلب مشارکت شهروندان در اجرای برنامه‌های کاهش پسماند و همزمان با ارائه خدمات، تاکنون ۴۱ ساختمان اداری، ۱۲ مرکز آموزشی فرهنگی و حدود ۱۰۰ مرکز تجاری و در مجموع ۲ هزار و ۸۶۶ خانوار با جمعیت ۸ هزار و ۸۸۵ نفر در محدوده مسکونی، تحت پوشش طرح کاپ قرار گرفته‌اند.
بخشی از محدوده مسکونی منطقه را برج‌ها و مجتمع‌های بزرگ مسکونی تشکیل می‌دهد. آیا برای حضور و مشارکت ساکنان این برج‌ها تدابیری اندیشیده شده است؟
در همین زمینه با بیش از ۲۰۰ برج و مراکز تولید پسماند خشک در منطقه، تفاهمنامه امضا شده است. در این مجتمع‌ها و مراکز برنامه‌های متفاوتی از جمله آموزش افراد، تهیه شناسنامه خانوارها، تهیه و جانمایی مخازن خشک و مخازن سه‌گانه ویژه تفکیک پسماند، نصب بنر و بسته‌های تبلیغات محیطی، تبلیغات در فضای مجازی و... انجام شده است. از سوی دیگر می‌توان در ادامه فعالیت‌های این طرح به برپایی غرفه ویژه دریافت پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی، جمع‌آوری پسماند از در منازل براساس برنامه مراجعه هفتگی (خودروهای وانت ملودی دار)، یا اجرای طرح «شنبه‌های بدون پسماند» در محله‌های منتخب و اهدا جوایز به شهروندان فعال در این طرح اشاره کرد. به همین دلیل طرح کاپ به شکل تخصصی‌تر انجام می‌شود. در منطقه ۲۲، تمرکز برج‌ها و شهرک‌های مسکونی زیاد است. برای گسترش طرح کاپ در بخش‌های مسکونی، تعداد ۱۰۶ برج و ۶۱۸ پلاک ویلایی شناسایی شدند و پیش‌بینی می‌شود با اجرای طرح در مجموعه‌های مذکور، یک سوم برج‌های منطقه در ماه‌های آتی تحت پوشش کاپ قرار گیرند.
اکنون باتوجه به شیوع ویروس کرونا و پیشگیری از ابتلا به این بیماری، شهروندان کمتر در اجتماع حضور دارند و شاید تمایل کمتری برای تحویل پسماند خود به غرفه‌های بازیافت داشته باشند. آیا برای این مشکل هم راهکاری پیش گرفته‌اید؟
برای این موضوع هم برنامه‌ریزی‌های گسترده و کلیدی انجام شده است. در همین راستا با توجه به ضرورت استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی برای تشویق شهروندان به مشارکت بیشتر آنان در امر تفکیک پسماند، این منطقه با ۲ اپلیکیشن «زر پلاس» و «جاروب» در حال همکاری است. شهروندان می‌توانند با نصب این اپلیکیشن‌ها، درخواست خود را برای جمع‌آوری پسماندهایشان به‌صورت آنلاین ارسال کنند و وانت‌های این مرکز در کوتاه‌ترین زمان مراجعه می‌کنند و پسماند خشک را تحویل می‌گیرند و بهای آن را محاسبه و پرداخت می‌کنند. همچنین سامانه تلفنی رسیدگی به در خواست‌های شهروندان برای جمع‌آوری پسماند خشک نیز با شماره تماس ۴۴۹۹۱۴۷۹ فعال است.
گویا قرار است مرکز پردازش و جمع‌آوری پسماند هم در این منطقه راه‌اندازی شود. این مرکز با ایستگاه‌های تفکیک پسماند چه تفاوتی دارد؟
از جمله پروژه‌های بسیار مهم منطقه در این زمینه، پروژه بزرگ احداث ایستگاه جامع مدیریت پسماند MRF است که در محدوده جنوب‌شرقی منطقه در بهمن ماه سال گذشته کلنگ آن زمین زده شد. با بهره‌برداری از این پروژه که با همکاری سازمان مدیریت پسماند در حال اجرا و احداث است، هزینه‌های مدیریت پسماند و آلودگی‌های مسیر انتقال پسماندهای آلی به مرکز پردازش و دفع نهایی در «آرادکوه» به حداقل خواهد رسید. برنامه مهم دیگری که در این حوزه دنبال می‌شود، مدیریت محلی پسماندهای حجیم و تلاش برای به حداقل رساندن انتقال این‌گونه پسماندها به آرادکوه است. پردازش در محل شامل فعالیت‌هایی چون متراکم‌سازی و کمپوست‌سازی از ضایعات باغی است. تهیه کمپوست از پسماندها علاوه بر کاهش میزان زباله‌های دفن شده و جلوگیری از انتشار و کاهش تولید شیرابه، گاز «متان» و بوی نامطبوع، سبب بهبود هوای منطقه و حفظ سلامتی افراد ساکن می‌شود. علاوه بر این اقدامات، با استفاده از پساب تصفیه شده حاصل از فشرده‌سازی زباله، فضای سبز نیز آبیاری می‌شود. زباله‌های ۳ منطقه اینجا جمع می‌شوند. این ایستگاه برای ۳ منطقه ۵، ۲۱ و ۲۲ در نظر گرفته و مقرر شده است تا روزانه حدود ۸۰۰ تن زباله را پذیرش کند.
یکی از اقدامات شاخص برای حفظ محیط‌زیست منطقه، تلاش برای به حداقل رساندن تولید پسماند است. آیا در این زمینه طرحی به مرحله اجرا رسیده است؟
کاهش تولید پسماند، کاهش هزینه‌های مدیریت پسماند شهر تهران، کاهش آلودگی محیط‌زیست، افزایش تفکیک از مبدأ و جلوگیری از هدر رفت منابع، کاهش نیاز به دفن پسماند ودستیابی به توسعه پایدار محیط‌زیست از جمله هدف‌های نهایی برای نگهداشت فضاهای زیست‌محیطی منطقه است. برای مثال جمع‌آوری تایرهای مستعمل اتومبیل و جمع‌آوری پسماندهای شیشه حاصل از تخریب و نوسازی ساختمان، زباله‌های الکتریکی از مهم‌ترین بخش‌های این برنامه‌ها است که اجرا می‌شود. همچنین بازیافت ماده و انرژی نیز که از جمله استراتژی‌های اصلی در حیطه مدیریت پسماند است، در این منطقه و در دو سایت اختصاصی در حال انجام است. یکی سایت تولید «کمپوست» است که با استفاده از ضایعات ارگانیک تولیدی میدان‌های میوه وتره‌بار منطقه، ماهانه نزدیک به دو تن کود کمپوست تولید می‌شود و از سوی دیگر، فعالیت سایت بازیابی ضایعات الکترونیک که برای کاهش خطرات رهاسازی و انتشار ضایعات و آلودگی‌های فلزات سنگین از طریق جمع‌آوری لامپ، باتری، کاتریج، سیم، کابل، نمایشگر، رایانه، پرینتر و لامپ‌های LED که اکنون مشغول به کار است.
آیا در کنار شهرداری، شهروندان منطقه هم برای محیط‌زیست پیرامونشان فعالیت و تلاشی انجام می‌دهند؟
مدیریت شهری منطقه ۲۲ هم در این راه گام‌های مهمی برداشته است و برای تحقق این طرح تلاش می‌کند. رشد جمعیتی در منطقه ۲۲ نزدیک به ۶ برابر رشد جمعیت متوسط تهران است. به همین خاطر در تلاش هستیم تا با فرهنگسازی بیشتر این موضوع بین اهالی، میزان این مشارکت را افزایش دهیم. علاوه بر تفکیک پسماندهای خشک، پسماندهای‌تر هم در منطقه به کود کمپوست تبدیل می‌شود. از این‌رو به دنبال آن هستیم تا بتوانیم مطابق با استانداردهای سالانه محیط‌زیست از این کود عالی برای درختان منطقه استفاده کنیم. همچنین اکنون آموزش و فرهنگسازی درباره اجرای طرح کاپ یا همان الگوی نوین کاهش پسماند در راستای انتقال مخازن از معابر به بخش‌های مسکونی، در برخی از محله‌های منطقه و برج‌های مسکونی در حال اجراست. مشارکت و همراهی شهروندان، سلامت زندگی شهری را در کاهش تولید زباله و اثرات منفی آن به همراه خواهد داشت.
در حقیقت رویکرد اصلی و مهم طرح کاپ، کاهش میزان تولید پسماند است که باید بین مردم به فرهنگ عمومی رایج تبدیل تا شهر قابل زیست و شرایط برای نسل‌های بعدی بهتر شود. با اجرای طرح کاپ به‌تدریج شاهد حذف مخازن کنونی زباله و جایگزینی مخازن ۳گانه در بیشتر ساختمان‌های تجاری، اداری و مسکونی خواهیم بود.
می‌توان گفت شهروندان در اجرای برنامه‌های زیست‌محیطی در این منطقه بسیار نقش دارند. اغلب غرس نهال‌ها توسط شهروندان دوستدار محیط‌زیست انجام می‌شود. علاوه بر این اقدامات، شهروندان منطقه در طرح‌ها خلاقانه با رویکرد محیط‌زیست پیشگام هستند. برای مثال کاشت هسته‌های میوه حاصل از جمع‌آوری از پسماندهای خانگی یا تولید کودکمپوست از دانه‌های سبزه‌های عید از جمله این فعالیت‌هاست.
۱۰۰۰ در خواست شهروندان برای جمع‌آوری پسماند از طریق اپلیکیشن رسیدگی و هزار و ۶۰۰ در خواست تلفنی ثبت و خدمات لازم در این زمینه ارائه شده است.
۸۰۰ تن پسماند تر و خشک روزانه از مناطق غربی شهر جمع‌آوری شده و با بهره‌برداری از سایت پردازش زباله در منطقه ۲۲، زباله‌ها تفکیک و با فشرده‌سازی روانه مجتمع بزرگ دفع و پردازش زباله «آرادکوه» می‌شود.
۳ هزار هکتار فضای سبز در منطقه ۲۲ وجود دارد و سرانه فضای سبز این منطقه، ۱۴۴مترمربع است.
- سایت پردازش زباله
زمان آغاز پروژه: بهمن ۹۹
زمان بهره‌برداری از پروژه: نیمه نخست سال ۱۴۰۰
اکنون حدود ۱۰ایستگاه میانی در شهر تهران وجود دارد که کار انتقال و جمع‌آوری زباله‌ها در آن انجام می‌شود. اما مرکز پردازش، ایستگاه جدید نیست، بلکه تغییر این ایستگاه‌ها به MRF است. یعنی از تکنولوژی روز دنیا در تفکیک استفاده می‌شود. در این سایت، شیرابه پسماند گرفته و تفکیک، پاک و درست انجام می‌شود. علاوه بر این، ماشین‌های بزرگی که موجب ترافیک و نشت شیرابه در شهر می‌شوند، جمع‌آوری و انتقال به شکل پاک انجام می‌شود. فعالیت این مرکز در محیطی کاملاً سربسته انجام و شیرابه با پرس‌هایی که در این سیستم وجود دارد، گرفته و تصفیه می‌شود. محیط سرپوشیده نیز بهینه و کار در فضای کمی به‌صورت فشرده انجام می‌شود تا قابل کنترل باشد. مرکز MRF یا مرکز پردازش و بازیافت یکپارچه پسماندهای شهری در منطقه۲۲، در مساحتی نزدیک به ۳۵هزارمترمربع در حال احداث است.
- تصفیه‌خانه خرگوش دره
زمان آغاز پروژه: انعقاد تفاهمنامه‌ای با شرکت آب و فاضلاب شهر تهران در تابستان ۱۳۹۹
زمان بهره‌برداری از پروژه: در حال اجرا
راه‌اندازی تصفیه‌خانه خرگوش دره یکی از راهکارهای تأمین آب برای آبیاری فضای جنگلی و بوستان‌های منطقه است که اکنون به‌عنوان اولویتی مهم در دستور کار قرار دارد. با بهره‌برداری از تصفیه‌خانه خرگوش دره به سبب حجم زیاد پسآب تولیدی، علاوه بر فضای سبز منطقه ۲۲، سایر مناطق همسایه نیز می‌توانند برای آبیاری فضای سبزشان از این ظرفیت استفاده کنند. حفظ و آبیاری فضای سبز، یک ضرورت است و رویکرد دولت و کشور این است که از آب‌های پساب در این زمینه استفاده شود. این تصفیه‌خانه در منطقه خرگوش دره و اراضی موسوم به قلعه «سلیمانخانی» در غرب بزرگراه «آزادگان» و شمال آزادراه «تهران – کرج» واقع شده که بنا است با قید فوریت در دوره جدید مدیریت شهری، اجرا شود. براساس تفاهمنامه ۱۹۰میلیارد تومان شهرداری و ۲ میلیارد تومان هم شرکت آب و فاضلاب برای ساخت‌وساز این تصفیه‌خانه هزینه می‌کند.
- نهضت درختکاری
زمان آغاز پروژه: بهمن ۱۳۹۷
زمان بهره‌برداری از پروژه: نهال‌های چندساله در فواصل زمانی مختلف در طول سال در فضاهای سبز منطقه به‌صورت مداوم کاشته می‌شود.
بوستان جنگلی «چیتگر»، ۹۵۰ هکتار وسعت دارد و به دلیل گستردگی این جنگل، تنش‌های آب و هوایی و همچنین وجود آفات، درختان بسیاری در آن خشک شده‌اند. برای همین در روز «درختکاری» در ۲۰ هکتار زمین، بیش از ۱۵ هزار اصله درخت کاشته شد. غرس درخت در این جنگل و همچنین بوستان‌ها و فضای سبز منطقه تنها به روز درختکاری معطوف نمی‌شود. بلکه مدیران شهری این منطقه این فعالیت را به نوعی نهضت و اقدامی ادامه‌دار توصیف می‌کنند تا باتوجه به شرایط آب و هوای مناسب برای کاشت درخت، در هرفضایی که نیاز باشد، نهال جدیدی را غرس کنند.
- کاپ
زمان آغاز پروژه: اسفند ۱۳۹۸
زمان بهره‌برداری از پروژه: پروژه در حال اجراست
طرح «کاپ» شهرداری که از سال ۹۸ به‌طور جدی در مناطق ۲۲گانه پایتخت دنبال می‌شود، نه تنها تأثیر زیادی درکاهش پسماندخانگی داشته، بلکه در روند تولید کمپوست صنعتی شهری نیز مفید بوده است. با اجرای این طرح که براساس افزایش آگاهی مردم نسبت به ضرورت و شیوه تفکیک پسماند، کاهش تولید زباله و کاهش پسماندهای حجیم صورت می‌گیرد، در نهایت پسماندی که وارد سایت تولید کمپوست شهرداری تهران می‌شود از کیفیت بسیار بالاتری برخوردار است و همین امر کمک می‌کند تا پسماندهای آلی تبدیل به کمپوست شوند.