همشهری آنلاین_ابوذر چهل امیرانی: کودکانی که خانواده برخی از آنها مهاجرانی از شهرها و روستاهای مختلف هستند که برای کمک به اقتصاد خانواده مشغول کار شده‌اند و برخی هم اتباع کشورهای دیگر از جمله افغانستان هستند. آنها با دست‌های کوچک خود نان‌آور خانواده شده و از لذت‌های کودکانه بی‌بهره‌اند، چه رسد به اینکه درس بخوانند. گروهی از افراد خیرخواه برای کمک به تحصیل این بچه‌ها آستین بالا زده و با تشکیل «جمعیت حمایت از کودکان‌کار و خیابان» در منطقه ۱۷ برای این قشر محروم کلاس‌های درس برپا کرده‌اند. امید و شعار آنها تلاش برای از بین رفتن کار کودکان است تا این بچه‌ها زندگی واقعی و بی‌دغدغه را تجربه کنند.
کودکان کار و خیابان در بیشتر محله‌های منطقه ۱۷ وجود دارند، اما کمتر کسی از سکونت آنها در همسایگی خود باخبر است؛ چراکه این بچه‌ها قبل از طلوع آفتاب از خانه بیرون می‌زنند و در محله‌ها و مناطق مختلف مشغول کار می‌شوند. اگر اواخر روز کنار ایستگاه‌های مترو بزرگراه شهید چراغی بایستیم، تعداد زیادی از این بچه‌ها را می‌بینیم که فال به دست یا با لباس‌های مندرس از ایستگاه بیرون می‌آیند و به سمت خانه‌های خود می‌روند.
آنها طی روز در مترو و خیابان‌ها به فروش فال مشغولند یا در کارگاه‌های مختلف مشغول فعالیت در مشاغلی مثل صافکاری و مکانیکی هستند. خانه بیشتر آنها در محله‌های زمزم و زهتابی است؛ محله‌هایی با خانه‌های فرسوده و کم مساحت که مهاجران ایرانی و خارجی در آنها ساکن شده‌اند. شاید تعداد زیاد کودکان‌کار در این محله‌ها سبب شده تا جمعیت حمایت از کودکان‌کار و خیابان در همین محله و در خیابان شهید مجتبی متین راه‌اندازی شود.
- اولویت جمعیت، سوادآموزی بچه‌های کار
مدیر جمعیت دفاع از کودکان‌کار و خیابان می‌گوید: «اینجا سازمانی غیردولتی است که در آن افرادی که از سال‌ها پیش در زمینه حقوق کودکان تحقیق و فعالیت‌هایی داشته‌اند، گردهم آمده‌اند.» «اکبر یزدی» ادامه می‌دهد: «مؤسسان جمعیت دفاع از کودکان‌کار و خیابان از سال ۱۳۷۹ وارد عرصه عملی و تماس مستقیم و رودررو با کودکان به‌ویژه کودکان‌کار و خیابان شده‌اند و پس از ۲ سال فعالیت و تحقیق در حوزه کودکان، تصمیم به فعالیت مستقل و بدون وابستگی به هیچ نهاد و مؤسسه دولتی و غیردولتی گرفته و سال ۱۳۸۱ درخواست ثبت این جمعیت را به وزارت کشور داده‌اند.
در نهایت مجوز فعالیت این گروه در سال ۱۳۸۲ صادر شد.» وی هدف کلی این جمعیت را تلاش برای محو کامل کار، بهره‌کشی و هرگونه سوء‌استفاده از کودکان و احقاق حقوق و ایجاد شرایط زندگی انسانی و برابر برای همه کودکان معرفی می‌کند و می‌گوید: «در این منطقه خانواده‌هایی هستند که با مشکلات اقتصادی زیادی مواجهند. به همین دلیل بچه‌های آنها در خیابان و کارگاه‌های مختلف کار می‌کنند. چنین خانواده‌هایی توان پرداخت شهریه کلاس‌های درس بچه‌های‌شان را ندارند. برخی از این کودکان اوراق هویتی ندارند و ثبت‌نام آنها در مدارس تاحدودی غیرممکن است، بنابراین این بچه‌ها از تحصیل باز می‌مانند. جمعیت حمایت از کودکان‌کار و خیابان در کنار تلاش‌هایی که برای دفاع و حمایت از این بچه‌ها انجام می‌دهد، کلاس‌های درس برای آنان دایر کرده‌اند تا درس بخوانند.
آنها بدون پرداخت شهریه یا هرگونه مشکلی در کلاس‌های درس حاضر می‌شوند.» یزدی به معلمانی اشاره می‌کند که بدون چشمداشت به این مرکز مراجعه می‌کنند تا به کودکان‌کار و خیابان درس بدهند. وی می‌گوید: «این افراد از دبیران مدارس یا دانشجویان نخبه و موفق دانشگاه‌های مختلف هستند که برای باسواد شدن بچه‌ها تلاش می‌کنند و دستمزد آنها موفقیتی است که در تحصیل و زندگی کودکان‌کار می‌بینند. دبیرانی که در این مرکز به‌صورت ثابت اقدام به تشکیل کلاس می‌کنند، حدود ۷ نفرند که بیشتر آنها در مقطع ابتدایی تدریس می‌کنند. حدود ۱۵ معلم نیز داوطلبانه با ما همکاری دارند و به بچه‌ها در فراگیری درس‌ها و مهارت‌های زندگی کمک می‌کنند.»
- در جست‌وجوی آینده‌ای روشن
یزدی اعلام می‌کند که جمعیت حمایت از کودکان‌کار و خیابان با ۵۰۰ خانواده در منطقه ۱۷ ارتباط برقرار کرده‌اند، ولی اکنون ۱۵۰ تا ۲۰۰ کودک در کلاس‌های درس این مرکز شرکت می‌کنند که حدود ۴۰ نفر از آنها دختر و مابقی پسر هستند. وی می‌گوید: «این کودکان در کلاس‌های مقاطع ابتدایی و راهنمایی حاضر می‌شوند و علت اینکه نمی‌توان تعداد دقیقی از بچه‌های حاضر در کلاس‌های درس داد، مشغله‌های‌کاری و زندگی آنهاست که گاهی نمی‌توانند در کلاس‌ها و برنامه‌های جمعیت شرکت کنند.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا از کودکان‌کار با ارائه بسته‌های کمک‌معیشتی، پوشاک و... هم حمایت می‌شود یا خیر، می‌گوید: «ولی اینجا خیریه نیست. تلاش ما از بین بردن آسیب‌هاست و با کارهای خیریه نمی‌توان به این هدف رسید. خیریه‌ها حمایت از خانواده‌های بی‌بضاعت را دنبال می‌کنند و در مناسبت‌های مختلف یا ماهانه، از این افراد با ارائه بسته‌های معیشتی و... حمایت می‌کنند. در حقیقت آنها به وضع موجود و فعلی خانواده‌ها و افراد توجه می‌کنند، اما این جمعیت به فکر ساختن آینده‌ای روشن و بی‌دغدغه برای کودکان‌کار و خیابان و خانواده‌های آنهاست.
نحوه کار جمعیت حمایت از کودکان‌کار و خیابان با خیریه‌ها فرق دارد و این گروه در تلاش برای از بین بردن آسیب‌ها و پیگیری کارها از نهادهای مختلف برای احقاق حقوق کودکان است، درصورتی که خیریه‌هادرصدد جذب خیّران برای ارتقای سطح معیشت خانواده‌ها هستند.»
یزدی ادامه می‌دهد: «با این وجود زمستان گذشته با کمک خیّران اقدام به اهدای کاپشن به بچه‌ها و بخاری به تعدادی از خانواده‌های آنها کردیم. هر روزی هم که بچه‌ها در کلاس‌های درس حاضر می‌شوند، به آنها تغذیه داده می‌شود که شامل شیر و کیک یا نخود و کشمش است.» کلاس‌های این مجموعه از ساعت ۹ تا ۱۴ برای کودکان‌کار و خیابان تشکیل می‌شود و بچه‌ها با اشتیاق زیاد در آنها شرکت می‌کنند. از شیطنت‌هایی که برخی از بچه‌ها در کلاس درس مدارس دارند، در اینجا خبری نیست و در چهره آنها می‌توان دید که مصمم به یادگیری دقیق درس‌ها برای ساختن آینده‌ای درخشان هستند.
از آنجا که این کودکان تلفن همراه ندارند، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کلاس‌های درس این مرکز شرکت می‌کنند و هر روز به مدرسه می‌روند. یزدی در پاسخ به این سؤال که آیا مدرک تحصیلی هم به این کودکان داده می‌شود یا خیر، می‌گوید: «مدرک تحصیلی به این بچه‌ها داده نمی‌شود، اما کارنامه می‌گیرند و می‌توانند در آزمون تعیین سطح آموزش و پرورش شرکت کنند و در مقاطع بالاتر ادامه تحصیل دهند.»
- کرونا و بیکاری کودکان کار
شیوع ویروس کرونا تأثیر زیادی در فعالیت‌های اقتصادی داشت و منجر به خسارت‌های زیادی به اصناف مختلف شد. عده‌ای از افراد مجبور به تغییر شغل و برخی هم ورشکسته و بیکار شدند.
اکبر یزدی اعلام می‌کند کودکان‌کار هم از آسیب‌های کرونا در امان نمانده‌اند. مدیر جمعیت دفاع از کودکان‌کار و خیابان می‌گوید: «تعدادی از کودکانی که در منطقه ۱۷ زندگی می‌کنند در بازارهای محلی از جمله بازار پوشاک عبدل‌آباد به کارهایی از جمله فروش آب و موادغذایی مشغول هستند.
عده‌ای هم در کارگاه‌های محلی کار می‌کنند که با شیوع ویروس کرونا شغل خود را از دست داده‌اند یا درآمد آنها کاهش چشمگیری پیدا کرده است.» وی با اشاره به اینکه از ۵ سال پیش بیکاری کودکان شروع شده و با شیوع ویروس کرونا بیشتر شده است، ادامه می‌دهد: «در این سال‌ها حقوق و دستمزد کودکان‌کار یک پنجم شده و ادامه این روند منجر به بیکار شدن آنها و ایجاد معضلات متعدد برای خانواده‌های‌شان خواهد شد.»