همشهری آنلاین _ زهرا بلندی: تغییر شکل معماری شهر تعریف واژه همسایه را تغییر داده است. حالا دیگر نه تنها اهالی یک کوچه، بلکه همه افراد ساکن در یک آپارتمان یا مجتمع مسکونی نقش همسایه را برای یکدیگر ایفا می‌کنند. در چنین شرایطی مفهوم همسایه‌داری تا حد زیادی تغییر کرده و فرهنگ آپارتمان‌نشینی به مبحث مهم شهری تبدیل شده است.
برگزاری طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی با محور «هم سایه هم» یکی از اقدامات مهم سازمان آموزش‌های شهروندی شهر تهران است که در محله دولتخواه جنوبی و شهرک گلسار منطقه ۱۹ به اجرا درآمده و موفق عمل کرده است. در این گزارش با جزئیات این طرح و آثار مثبتی که به همراه داشته است بیشتر آشنا می‌شویم.
طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی طرحی است که دستورالعمل آن سال ۱۳۹۹ توسط شهردار تهران ابلاغ شد. مدیریت این طرح به عهده اداره کل آموزش‌های شهروندی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی است، اما معاونت‌های مختلف خدمات شهری، حمل‌ونقل و ترافیک و فنی وعمران هم در اجرای هرچه بهتر آن مشارکت می‌کنند.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه ۱۹ با بیان اینکه این طرح به ۲ بخش ترویجگری و تسهیلگری تقسیم می‌شود، می‌گوید: «بخش ترویجگری ویژه مناطق ۲۲ گانه شهر تهران و بخش تسهیلگری فقط ویژه ۸ منطقه از جمله منطقه ۱۹ است. به‌طور کلی طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در چند مرحله اجرا می‌شود. مرحله اول به بحث استخراج اطلاعات محله، کوچه‌گردی، استخراج نقشه محلی، استخراج اطلاعات کلی محله از افراد تأثیرگذار، کسبه، تجمع‌های مردمی، آسیب‌های محله، شکایات مردمی و... مربوط می‌شد که طی فرایند ۲ ماهه در سال ۱۳۹۹ اجرا شد و محله دولتخواه جنوبی به‌عنوان محله مورد نظر برای اجرای طرح ترویجگری و محله شهرک گلسار به‌عنوان اجراکننده طرح تسهیلگری در منطقه ۱۹ انتخاب شدند.»
- تأکید بر مدیریت پسماند، همسایگی و حریم خصوصی
«مهدی بصیری» با اشاره به اینکه پس از اجرای فاز اول، از جمع رویدادهای اجتماعی و فرهنگی و اطلاعاتی که در فاز اول کسب شد تلاش کردیم در ۳ محور حفظ محیط‌زیست با تأکید بر مدیریت پسماند، مشارکت و همسایگی و قوانین و حریم خصوصی به برگزاری رویدادها بپردازیم.
این رویدادها در بخش ترویجگری با همراهی ۲ کارشناس و در موضوع تسهیلگری با حضور ۳ کارشناس اجرا می‌شود.» این مقام مسئول به آموزش‌های مجازی در قالب کلیپ‌های آموزشی، اینفوگرافی و موشن‌گرافی و چهره به چهره در قالب نصب بنر، توزیع بسته‌های آموزشی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در نهایت بعد از استخراج اطلاعات محله، اطلاع‌رسانی و آموزش طی جلساتی که با همکاران تیم ترویجگر و تسهیلگر در محله دولتخواه و شهرک گلسار داشتیم، رویدادهایی را به‌عنوان رویداد پیشنهادی برای ارتقای سطح فرهنگ مردم نسبت به محورهای مورد نظر به مرکز معرفی کردیم. ۳ پروپوزال در بخش تسهیلگری و ۳ پروپوزال در بخش ترویجگری به شهرداری مرکز ارائه شد و با تأیید آن، اجرای رویدادها کلید خورد.»
برگزاری ۲۲ رویداد ترویجگری در محله دولتخواه جنوبی
بخش ترویجگری طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در قالب ۲۲ رویداد طی زمانبندی مشخص در همه نقاط محله دولتخواه جنوبی اجرا می‌شود.
بصیری با بیان این موضوع می‌گوید: «کوچه دوستدار محیط‌زیست با تأکید بر تفکیک زباله از مبدأ، توزیع کیسه پارچه‌ای بین اصناف، نانوایی‌ها و میوه‌فروشی‌های محله، برگزاری مسابقه تصویر خوب همسایه من در محور قوانین و حریم خصوصی در بوستان باران، راه‌اندازی ۳ کتابخانه در مجتمع‌های مسکونی محله، برگزاری تالار گفت‌وگو و ساعت چای همسایگی، طرح کوچه ایمن و آموزش چهره به چهره در مورد مدیریت بحران، سوختگی و پیشگیری از سرقت، جمع‌آوری زباله‌های خشک در ۳ نقطه از محله دولتخواه جنوبی و... از جمله رویدادهایی هستند که با مشارکت تیم ترویجگری و کارشناسان ادارات مختلف شهرداری اجرا شده‌اند.»
وی در ادامه به برگزاری مسابقه ۲۰ سؤالی مجازی در آینده نزدیک اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مسابقه با موضوعاتی از قبیل راه‌های پیشگیری از سرقت در محور قوانین و حریم خصوصی، ایمنی، سرقت، آتش‌سوزی و بحران به‌زودی برگزار خواهد شد.»
- تسهیلگران به شهرک گلسار آمدند
اجرای طرح‌های «باغچه محله من» همایش نقاشی کودک و برگزاری مسابقات نقاشی کودکان و افتتاح ۹ کتابخانه به تعداد مجتمع‌های مسکونی شهرک گلسار از جمله طرح‌هایی است که در بخش تسهیلگری در محله شهرک گلسار به اجرا در آمده است.
بصیری با اشاره به اینکه واحدهای مسکونی از سطل‌های زباله تفکیک پسماند و از فضای سبز مناسبی بهره‌مند نبودند، می‌گوید: «با مشارکت همکاران حوزه خدمات شهری مخازن خشک در مجتمع‌ها نصب شده است و براساس طرح باغچه محله من کودکان با همراهی والدین خود نهال کاشتند و بخشی از حیاط شهرک را به باغچه تبدیل کرده‌اند. این درحالی است که این اقدام در ۳ نقطه دیگر از محله شهرک گلسار هم اجرا خواهد شد.» وی در ادامه درباره برگزاری مسابقه و همایش نقاشی کودکان می‌گوید: «در این طرح ضمن آموزش غیرمستقیم فرهنگ آپارتمان‌نشینی به کودکان از آنها تقاضا کردیم تا در کنار کشیدن نقاشی‌های دلخواه خود از همسایه و آپارتمان‌نشینی در همایش نقاشی همگانی روی دیوار مجتمع هم شرکت کنند.»
اجرای رویداد راه‌اندازی ۹ کتابخانه در مجتمع‌های مسکونی شهرک گلسار و نصب تابلوهای تبادل نظر و تجربه کتابخوانی در کنار همه قفسه‌های کتاب هم دیگر طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در بخش تسهیلگری است، که بصیری درباره آن می‌گوید: «اهدای بیش از صد جلد کتاب از سوی شهرداری منطقه ۱۹، جمع‌آوری بیش از ۱۵۰ جلد کتاب اهدایی از ساکنان شهرک گلسار، تشکیل حلقه کتابخوانی و گفت‌وگو درباره کتاب مشترک خوانده شده بین ساکنان مجتمع‌ها، سخنرانی هیئت‌مدیره و تعدادی از ساکنان درباره اهمیت کتابخوانی، شعرخوانی کودکان ساکن مجتمع مسکونی گلسار و... از دیگر برنامه‌های مرتبط است.»
- گفت‌وگو با ساکنان شهرک گلسار/شاهد تغییرات مثبت بودیم
شهرک گلسار با ۷۲۶ واحد مسکونی، ۹ برج و ۳ هزار نفر جمعیت در خیابان برادران شکری محله دولتخواه جنوبی قرار گرفته است. بخش قابل توجهی از اهالی مجتمع همراه فرزندان‌شان در محوطه بیرونی جمع شده‌اند تا از رویدادی که با هدف آگاه‌سازی آنها در حال برگزاری است بهره‌مند شوند. گروهی از بچه‌ها قلم‌مو به دست گرفته و با نقش‌های ذهنی خود به بنر بی‌جانی که روی دیوار یکی از بلوک‌ها نصب شده، روح می‌بخشند. عده‌ای هم دور میزو صندلی‌های کوچک نشسته و با مدادهای رنگی روی کاغذ نقاشی‌های دلخواه‌شان را با موضوع همسایه و آپارتمان‌نشینی ترسیم می‌کنند.
«فاطمه کبودوند» که از ۷ سال پیش ساکن این شهرک است درباره اجرای طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در محل سکونتش می‌گوید: «آغاز این طرح از اواخر سال گذشته اتفاقات خوشی برای ما رقم زده است. برگزاری دوره‌های آموزشی در حوزه آپارتمان‌نشینی و رویدادهای مرتبط در ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی شهرک، کاشت نهال با همراهی فرزندان‌مان، همایش نقاشی کودکان و... همه فرصت‌های خوبی برای ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی بین بچه‌ها و بزرگسالان است.»
کبودوند به نتایج مثبت این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: «با این اقدامات رفتار ساکنان آپارتمان نسبت به قبل با تغییرات مثبت همراه بوده است. پیش از این برخی از همسایگان زباله‌های‌شان را از پنجره در محوطه می‌ریختند، اما خوشبختانه اکنون خیلی رفتارشان بهتر شده و قوانین آپارتمان‌نشینی و آداب همسایه‌داری را بیشتر رعایت می‌کنند.»
- زندگی مسالمت‌آمیز همسایه‌ها در کنار هم
«زینب ابراری» بانوی جوان دیگری که در این مراسم حضور دارد، می‌گوید: «این پویش یک نوع فرهنگسازی است تا همسایه‌ها بتوانند در کنار همدیگر به‌صورت مسالمت‌آمیز زندگی کنند. فرهنگ آپارتمان‌نشینی موضوع مهمی است که باید هریک از شهروندان نسبت به آن آگاه باشند.
متأسفانه قوانین آپارتمان‌نشینی آن‌طور که باید، به‌خصوص در محله‌های جنوبی شهر رعایت نمی‌شود.» او به اثرات مثبت برگزاری مسابقه نقاشی با موضوع فرهنگ آپارتمان‌نشینی روی فرزندش اشاره می‌کند و می‌گوید: «کودکان ما شاید تاکنون به موضوع همسایگی و آپارتمان‌نشینی چنین نگاهی نداشته‌اند. اجرای این طرح فرصت خوبی است تا آنها با این موضوع مهم بیشتر آشنا شوند و به‌عنوان سفیران طرح والدین‌شان را هم به رعایت قوانین آپارتمان‌نشینی مکلف کنند.» او در ادامه از طرح راه‌اندازی کتابخانه و جلسات گفتمان کتابخوانی قدردانی می‌کند و می‌گوید: «این اقدام در رشد فرهنگ بانوان شهرک گلسار تأثیر بسزایی خواهد داشت. باتوجه به اینکه این طرح به تازگی به اجرا در آمده هنوز برای ارزیابی عملکرد آن خیلی زود است، اما قطعاً در بلندمدت شاهد تأثیرات مثبت آن خواهیم بود.»
- همه پیام‌های خوب یک پویش
تعداد آقایان حاضر کمتر از بانوان است، اما همان تعداد محدود حضور پررنگی در مراسم دارند و در اجرای هرچه بهتر مراسم مشارکت می‌کنند. «حمیدرضا شوریده» یکی از همین افراد است که درباره برگزاری پویش آپارتمان‌نشینی می‌گوید: «ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی نیاز مهم‌محله ماست و اجرای طرحی با این نام می‌تواند در ارتقای فرهنگ ساکنان محله خیلی مؤثرعمل کند. انجام اقداماتی مانند کاشت نهال با مشارکت اهالی محله علاوه بر زیبایی، احساس مسئولیت شهروندان را نسبت به محیط پیرامون‌شان بیشتر می‌کند.
تعویض مخازن زباله، آموزش فرهنگ آپارتمان‌نشینی به‌صورت محیطی و مجازی، پیام خوبی برای اهالی محله داشته است.» شوریده با اشاره به اینکه این حرکت خیلی خوبی بوده و حتم دارم با این آگاهی‌بخشی طی چند سال آینده بسیاری از مشکلات مجتمع رفع خواهد شد، می‌گوید: «در روزهای کرونا که ارتباط بین همسایه‌ها کمرنگ‌تر از قبل شده است، اجرای چنین طرحی در انسجام روابط بین همسایه‌ها و احیای آیین همسایه‌داری که سال‌های دور بین مردم رواج داشت، تأثیرگذار است. فقط امیدوارم این طرح به‌صورت مستمر اجرا و آثار و نتایج آن مرتب رصد شود.»
- رفع معضلی مهم در جنوب شهر
متأسفانه مشکلات آپارتمان‌نشینی در مناطق جنوبی شهر بیشتر است و اجرای چنین طرح‌هایی یک نیاز ضروری محسوب می‌شود. «شیرین طالبی» یکی دیگر از ساکنان شهرک گلسار است که با بیان این جمله می‌گوید: «آلودگی‌های صوتی، باز گذاشتن در واحدها، به‌خصوص در فصل تابستان از جمله مشکلات مهم ما در این شهرک است که امیدواریم اجرای طرح ارتقای فرهنگ آپارتمان‌نشینی در رفع آنها مؤثر باشد.» طالبی با بیان اینکه کودکان قشر تأثیرپذیر هستند و با مشارکت در این طرح‌ها تشویق شده‌اند تا بیشتر به همسایه‌ها احترام بگذارند و برای یادگیری فرهنگ آپارتمان‌نشینی تلاش کنند، می‌گوید: «اگر همه شهروندان در اجرای این طرح مشارکت کنند و نکات آموزشی مطرح شده را مراعات کنند همگی از تبعات مثبت آن حتماً بهره‌مند خواهیم شد.»