همشهری آنلاین_بهاره خسروی: در این روزها که راه قطع زنجیره انتقال بیماری «کوویدـ ۱۹» خانه‌نشینی و رعایت فاصله اجتماعی است، فرصتی فراهم شده تا در کنار اعضای خانواده بر یادگیری و آموزش‌های شهروندی که از سوی برخی نهادهای مرتبط در قالب دوره‌هایی متنوع ارائه می‌شود، بیش از پیش متمرکز شویم. دوره‌هایی که علاوه بر آموزش و غنی‌سازی اوقات خانه‌نشینی می‌تواند باعث انتقال مفاهیم و نکاتی ارزشمند، مانند ایجاد حس تعلق خاطر محلی میان اهالی، حفظ نظافت شهری و منابع محیط‌زیست باشد. ماجراهایی مثل تماس کودک اسفراینی با اورژانس برای نجات جان مادرش هم یکی از مواردی است که می‌توان از دستاوردهای گران‌بهای این قبیل آموزش‌های همگانی برشمرد.
با همین انگیزه، مدیریت و شورایاری محله هفت‌چنار، با همکاری دفتر توسعه محلی ناحیه یک، در این روزهای کرونایی آموزش‌های چهره‌به‌چهره شهروندی را با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار می‌کند. این آموزش‌ها در قالب طرح ارتقای بهداشت محله هفت‌چنار، به‌صورت آزمایشی، در کوچه‌های «پورسان» و «گرشاسبی» اجرا می‌شود. در این گزارش با تعدادی از مسئولان طرح و شهروندان گفت‌وگو کردیم.
کوچه پورسان، محله هفت‌چنار، ساعت ۱۱ صبح. تیم آموزش شهروندی سرای محله و اعضای دفتر توسعه محلی ناحیه یک، با رعایت فاصله‌های اجتماعی، مشغول صحبت با اهالی و فرزندان آنها هستند. موضوع بحث مربوط به بچه‌هاست. کارشناس خانه ایمنی و دوام برای بچه‌ها درباره اهمیت تماس با شماره‌تلفن‌های سه‌رقمی مهم، مانند با آتش‌نشانی و اورژانس، در مواقع بحرانی می‌گوید. قرار است در پایان، بعد از صحبت‌های کارشناس، بچه‌ها از همه آنچه آموخته‌اند یک نقاشی زیبا بکشند و به قید قرعه به بهترین نقاشی یک جایزه نفیس هدیه شود. به همین دلیل، همه بچه‌ها با دقت به صحبت‌های کارشناس گوش می‌دهند تا طرحی را بر اساس دریافت‌های ذهنی‌شان روی کاغذ به تصویر بکشند.
- آموزش همگانی برای اهل خانواده
به دومین بهار کرونایی رسیدیم و بیشتر شهروندان در خانه‌نشینی اجباری به سر می‌برند. سرگرم شدن با برنامه‌های مجازی، به‌ویژه برای گروه سنی کودکان، کار چندان ساده‌ای نیست. بسیاری از خانواده‌ها به دنبال راهی برای استفاده حداکثری از این مجال برای اهل خانه هستند تا کمی از رخوت و سستی حاصل از این انزوای اجباری که با هوای بهار هم عجین شده کاسته شود. بدون شک اجرای برنامه‌های متنوع آموزش شهروندی با ابتکار مدیریت محله و شورایاری محله هفت‌چنار به تسهیل مشکلات برآمده از خانه‌نشینی کمک فراوانی می‌کند.
«سیده منصوره میرزایی توکلی»، مدیر محله هفت‌چنار، با اشاره به این نکته می‌گوید: «با توجه به شرایط کرونا و نیمه‌تعطیل شدن فعالیت‌های سرای محله‌ها و مدارس، آموزش‌های شهروندی در فضای مجازی جایگزین برنامه‌های متداول سابق شد. شیوع کرونا ضربه‌ای بود تا درباره برنامه‌های آموزشی با مطالعه و فکر بیشتر برنامه‌ریزی و سعی کنیم مباحث آموزشی به نحوی باشد که همه اعضای خانواده بتوانند از آن بهره‌مند شوند. اما بعد از مدتی خانه‌نشینی، بر اساس بازخوردهایی که از اهالی داشتیم به این نتیجه رسیدیم که برای ایجاد انگیزه و رغبت میان اهالی و همچنین فراهم کردن فضای شاد و بانشاط میان خانواده‌ها، برنامه‌های آموزش شهروندی و آگاه‌سازی آنها به‌صورت چهره‌به‌چهره با رعایت پروتکل‌های بهداشتی باشد.
در واقع، با این کار قدمی هر چند ناچیز برای مهیا کردن فرصت برابر آموزش‌های شهروندی برداشته شده است. از طرفی، این آموزش‌ها می‌توانند به گونه‌ای تأثیرگذار باشند که باعث مصونیت کودکان در برابر پاره‌ای از اتفاقات و حوادث شوند. به عبارت دیگر، وقتی پدر و مادر در محل کارشان هستند، با اتکا و اعتماد به این آموزش‌ها، از اینکه بچه‌ها در خانه به کاری بی‌خطر و آموزشی مشغول هستند، خیالشان جمع خواهد بود. در واقع، بچه‌ها و در مجموع همه اهالی و کسانی که در این کارگاه‌ها شرکت می‌کنند با مهارت‌هایی فردی و اجتماعی آشنا می‌شوند که در متن زندگی کمک‌رسانشان خواهد بود.»
- آشنایی با مهارت امدادرسانی
«یکی از موضوعاتی که این روزها در رسانه‌ها حسابی سر و صدا کرد، ماجرای تماس کودک اسفراینی با اورژانس برای نجات جان مادرش بود. همین واقعیت نشان می‌دهد که فرهنگسازی و کسب مهارت برای حفظ خونسردی در مواقع بحرانی باید از دوران کودکی آغاز شود.»
«لیلا خدابخش»، مسئول خانه ایمنی دوام سرای محله هفت‌چنار، با بیان این مطلب می‌گوید: «این روزها اغلب مادرها شاغلند و بچه‌ها به نوعی در خانه تنها. امکان حضور فیزیکی در کلاس‌های آموزشی و مهدکودک‌ها هم فراهم نیست. بسیاری از کودکان در کنار خواهر یا برادر بزرگ‌تر خود در خانه می‌مانند و امکان وقوع اتفاقات غیرمترقبه زیادی در این شرایط سخت وجود دارد. اگر بچه‌ها بدانند که در مواقع بحرانی چه رفتاری از خود نشان دهند، این ویژگی برای پدر و مادرها امنیت روانی ایجاد می‌کند. آنها با خود می‌گویند اگر بچه‌ها در خانه هستند، با اصول کمک‌های اولیه و ایمنی آشنا هستند و برای محافظت از خود مهارت دارند.»
- آموزش فرهنگ آپارتمان‌نشینی
یکی از مهم‌ترین نیازهای زندگی شهروندی، آشنایی با فرهنگ آپارتمان‌نشینی و رفتار مناسب با همسایه است. آموزشی با این محتوا یکی دیگر از برنامه‌های حضوری چهره‌به‌چهره آموزش شهروندی برای اهالی کوچه‌های پورسان و گرشاسبی است.
«حانیه میرزایی»، مسئول آموزش‌های شهروندی سرای محله هفت‌چنار در این‌باره می‌گوید: «ریشه بسیاری از اختلافات و مشکلات بین همسایگان یک آپارتمان به اختلال در پرداخت بسیاری از هزینه‌های مشترک، مانند پرداخت هزینه‌های مربوط به مصرف آب، برق، گاز مشترک و رعایت بهداشت و نظافت راه‌پله‌ها و بی‌اعتنایی به حریم همسایه‌هاست که جملگی از ناآگاه بودن از قوانین آپارتمان‌نشینی است. سعی داریم با آموزش‌های شهروندی و آشنایی شهروندان با حقوق و قوانین آپارتمان‌نشینی که این روزها به سرعت در حال توسعه و گسترش است، روحیه مشارکت‌طلبی و انگیزه فعالیت‌های اجتماعی در میان شهروندان زنده شود.»
- آموزش تفکیک زباله از مبدأ
تولید زباله و رها کردن آن در کوچه و خیابان از مشکلات دردسرساز زندگی شهروندی است، به‌ویژه که در چند وقت اخیر و با توجه به شیوع بیماری «کوویدـ ۱۹» حساسیت شهروندان به تبع میزان تولید زباله‌ها افزایش پیدا کرده است. آموزش تفکیک زباله از مبدأ برای ارتقای سطح بهداشت محله هفت‌چنار یکی دیگر از موارد آموزش‌های شهروندی است که مدیر پروژه ارتقای بهداشت از دفتر توسعه محلی ناحیه یک درباره این برنامه توضیح می‌دهد: «تقریباً از اسفند سال گذشته بود که این طرح و کار جمع‌آوری اطلاعات آن در محله هفت‌چنار روی کاغذ آمد و با نیازسنجی و برگزاری جلسات فراوان و کارگاه‌های آموزشی مشکلات فرهنگی، بهداشتی و نیازهای اهالی برای مشارکت در تفکیک زباله از مبدأ شناسایی شد.»
به گفته «راحله ابراهیم‌نیا»، از ابتدای سال جاری اجرای برنامه‌های مشترک آموزش شهروندی با مدیریت محله هفت‌چنار در ۲ کوچه «پورسان» و «گرشاسبی» به‌صورت آزمایشی شروع شده تا زنگ آغاز اجرای طرح ارتقای بهداشت در این محله به صدا درآمده باشد.
- مسئولیت‌پذیری برای حفظ محیط‌زیست
بهترین انگیزه برای حفظ محیط‌زیست ایجاد حس مسئولیت‌پذیری میان شهروندان است. اینکه شهروندان بدانند اگر زباله‌ای را سر وقت در مخازن زباله قرار می‌دهند یا زباله‌های خشک و تر را از یکدیگر جدا می‌کنند، با این کار به حفظ سلامت خودشان یاری رسانده‌اند.
«پرناز حفظی»، تسهیلگر اجتماعی دفتر توسعه محلی ناحیه یک، با بیان این مطلب می‌گوید: «هدف ما از اجرای این طرح ترویج حس مسئولیت‌پذیری در خصوص حفظ محیط‌زیست میان شهروندان است. شهروندان در این کارگاه و بنا به برنامه‌های آموزشی در کنار اعضای خانواده خود یاد می‌گیرند برای حفظ کره زمین و منابعش مسئولند، چراکه این زمین برای آیندگان که فرزندان آنها هستند، باید به سلامت حفظ شود.»
- قرار دادن زباله‌ها در مخازن
یکی از دستاوردهای ارزشمند این دوره‌های آموزش شهروندی در میان اهالی، توجه آنها به قرار دادن زباله‌ها در مخازن رأس ساعت مقرر است.
«سکینه کهندانی»، از اهالی کوچه گرشاسبی، با بیان این مطلب می‌گوید: «بیش از ۳۰ سال است که در محله هفت‌چنار و همین کوچه ساکن هستم. تا قبل از برپایی کلاس‌های آموزش شهروندی، وضعیت نظافت کوچه تعریفی نداشت. اکثراً بی‌نظمی دیده می‌شد و کوچه و دور و اطراف مخازن زباله کثیف بود. اما مدتی است که همه اهالی به حفظ نظافت کوچه حساس شده‌اند، به نحوی که خارج از ساعت مقرر کسی زباله‌هایش را سر کوچه یا دور و بر مخازن رها نمی‌کند و اگر هم کسی چنین‌کاری کند به او تذکر می‌دهیم. این روند اگر برای همیشه میان اهالی حفظ شود به نتایج خوب و ارزشمندی در درازمدت می‌رسیم که تبعات مثبت آن قبل از هر چیز در زندگی خودمان منعکس می‌شود.»