همشهری آنلاین_معصومه حق‌جو: شهرداری‌های مناطق مختلف، از ۱۶ تا ۲۲ خرداد، با شعار «نیم‌قرن حفاظت از زیست‌بوم‌های ایران: بازنگری، نوسازی، بازسازی» برنامه‌های متنوعی را اجرا کردند. اداره محیط‌زیست شهرداری منطقه ۶ هم بیکار ننشست و با برپایی جشنواره «کودک و طبیعت» در بوستان اسدآبادی گامی در مسیر آگاهی و آموزش‌های محیط‌زیستی برداشت. جشنواره با حضور پرشور کودکان و دبیران کانون‌های محیط‌زیست محله‌های منطقه ۶ رنگ‌وبوی دیگری به خود گرفت و راهکارهای حفاظت از محیط‌زیست و کاشت چند نمونه گل‌وگیاه در قالب برنامه عروسکی و شاد آموزش داده شد. کودکان حاضر در جشنواره در مسابقه نقاشی با موضوع محیط‌زیست هم شرکت کردند.
«نرجس اسکندری»، رئیس اداره محیط‌زیست معاونت خدمات شهری منطقه۶، که به‌عنوان سخنران در جشنواره حضور داشت، معتقد است اجرای برنامه‌های آموزشی در افزایش دانش و آگاهی‌های محیط‌زیستی شهروندان تأثیرگذار است: «در این چشم‌انداز تیره‌وتاری که ما از کره زمین داریم، باید تلاش کنیم با افزایش آگاهی و آموزش‌های زیست‌محیطی، در رفتارهای شهروندان تغییر ایجاد کنیم، چراکه تغییر در رفتار، باعث تحول در زندگی ما می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «۱۵ خرداد، مصادف با ۵ ژوئن، در سراسر جهان روز جهانی محیط‌زیست نامیده شده و روزی است که هر ساله در بسیاری از کشورهای جهان و سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی با برگزاری همایش‌ها و جشنواره‌ها و کارگاه‌های آموزشی با هدف جلب توجه شهروندان به محیطی که زندگی می‌کنند، وظیفه خود را در قبال این کره خاکی انجام می‌دهند. این روز برای افزایش آگاهی از چندوچون حفاظت از محیط‌زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط‌زیست وگونه‌های زیستی جانوری انتخاب شده است. ما مدت‌هاست از اکوسیستم‌های زمین بهره‌برداری کرده‌ایم و آنها را از بین برده‌ایم. ترمیم اکوسیستم به معنای جلوگیری، توقف و برعکس کردن روند این آسیب‌ها و تغییر رویه بهره‌برداری از طبیعت تا بهبود آن است.»
به گفته رئیس اداره محیط‌زیست منطقه ۶، امسال هم همه‌گیری کرونا مانعی برای فعالیت‌های دوستداران محیط‌زیست ایجاد نکرده است: «با توجه به اینکه حدود یک سال و نیم از شیوع کرونا می‌گذرد، بسیاری از کشورها، به مناسبت ۵ ژوئن، طبق روال سالهای قبل، برنامه‌های محیط‌زیستی متنوعی را برگزار کردند. این برنامه‌ها که به‌صورت آنلاین اجرا شدند، پیام حفاظت از محیط‌زیست را حتی با وجود خانه‌نشینی شهروندان به گوش آنها رساندند.» اسکندری هدف از اجرای جشنواره «کودک و طبیعت» را هم نهادینه کردن این آموزش‌ها و فرهنگسازی می‌داند: «اگر از دوران کودکی حفاظت از محیط‌زیست در فرزندانمان نهادینه شود و آموزش ببینند، در بزرگسالی احترام به زمین را فراموش نمی‌کنند و در آینده شاهد حضور افراد مسئولیت‌پذیری در جامعه خواهیم بود. پس چه بهتر که از همان دوران کودکی اخلاق زیست‌محیطی را در آنها نهادینه کنیم. قرار نیست از طریق قوانین و ضوابط و سختگیری‌ها از محیط‌زیست حفاظت شود.»
رئیس اداره محیط‌زیست منطقه ۶ می‌گوید: «در این جشنواره به کودکان آموزش‌های زیست‌محیطی و چگونگی تفکیک زباله تر از خشک، چرخه بازیافت زباله و... با اجرای برنامه شاد و موزیکال، در قالب عروسک‌هایی که رفتارهای صحیح محیط‌زیستی را آموزش می‌دادند، ارائه شد.»
به گفته اسکندری، حفاظت از محیط‌زیست با همکاری و هماهنگی تمامی دستگاه‌های حاکمیتی و غیرحاکمیتی مانند نهادها و سمن‌ها امکان‌پذیر است: «در حقیقت بدون همکاری سمن‌ها نمی‌توانیم به اهداف محیط‌زیستی خود برسیم. باید گسترش فرهنگ زیست‌محیطی از مردم آغاز شود. توسعه فرهنگ زیست‌محیطی از طریق مشارکت‌های مردمی، کم‌هزینه است و مقبولیت اجتماعی فراگیر دارد. در حال حاضر، تعامل مطلوبی را بین شهرداری و شهروندان و دبیران محیط‌زیست محله‌ها که از میان مردم انتخاب شده‌اند، شاهدیم.»
رئیس اداره محیط‌زیست منطقه ۶ درباره برنامه‌های زیست‌محیطی در قلب پایتخت می‌گوید: «در مناسبت‌هایی همچون روز هوای پاک، روز جهانی تنوع زیستی و هفته محیط‌زیست و... برنامه‌های خوبی داشتیم و بسیاری از این برنامه‌ها از طریق دبیران کانون‌ها در منطقه اجرا می‌شود. یکی از برنامه‌های آینده، جلب مشارکت حداکثری مردمی در زمینه حفظ و نگهداشت محیط‌زیست شهری در منطقه است. با توجه به اینکه طرح کاهش پسماند به‌صورت پایلوت در منطقه ۶ در حال انجام است، همچنان نیازمند مشارکت‌های مردمی هستیم.»
اسکندری می‌گوید: «قصد داریم از ظرفیت دبیران کانون‌های محیط‌زیست فعال در منطقه برای آموزش و تبلیغات زیست‌محیطی و فرهنگی استفاده کنیم تا شهروندان در زمینه تفکیک پسماند و اجرای هرچه بهتر طرح کاپ همکاری بیشتری کنند. هدف ما برقراری بالاترین تعامل بین شهروندان و شهرداری منطقه، اداره پسماند و... است تا توجه‌ها بیش از پیش به ضرورت مدیریت زباله‌های خانگی جلب شود.»
- آموزش‌های زیست‌محیطی در قالب قصه و نمایش
دبیر محیط‌زیست محله جمالزاده هم که در این جشنواره حضور داشت، صحبت‌های اسکندری درباره لزوم آموزش از کودکی را تأیید می‌کند و می‌گوید: «در خانواده‌ها و محیط‌های اجتماعی و فرهنگی بهتر است از خردسالی آموزش‌های محیط‌زیستی جدی گرفته شود. حتی می‌توان این آموزه‌ها را در کتاب‌های درسی گنجاند.»
به گفته «نشانه تمدن»، به کودکان باید بیاموزیم که چگونه پلاستیک کمتری مصرف و وابستگی خود و دیگر افراد خانواده را به مواد زباله‌ساز کم کنند، از ظروف یک‌بارمصرف استفاده نکنند و در مقابل، از ظروف پلاستیکی که قابلیت چندبار شست‌وشو و ضدعفونی دارد، استفاده کنند. باید برای آنها جا انداخته شود که برای هر برگ کاغذی که بی‌جهت به سطل زباله انداخته می‌شود، درخت‌های زیادی قطع شده تا در کارخانه تبدیل به دفتر و کتاب شوند.
تمدن معتقد است پدر و مادر هم در آموزش به فرزندان نقش پررنگی دارند: «والدین، به‌خصوص در این دوران که فرزندان خانه‌نشین شده‌اند و اوقات فراغت بیشتری دارند، می‌توانند آموزش‌های زیست‌محیطی را در قالب داستان و قصه و نمایش به فرزندانشان آموزش بدهند تا از این طریق ملکه ذهن و جزو رفتار طبیعی و روزمره بچه‌ها در آینده شود.»
دبیر محیط‌زیست محله جمالزاده عامل دیگری را که در فرهنگسازی مؤثر است، صداوسیما می‌داند: «علاوه بر صداوسیما که با ساخت فیلم یا کارتون‌های آموزشی می‌تواند گامی در این زمینه بردارد، روزنامه‌ها هم می‌توانند برای بالا بردن میزان آگاهی شهروندان و جلوگیری از آسیب به محیط‌زیست مؤثر باشند.»
به گفته این بانوی فعال محیط‌زیست، شهرداری با مشارکت در برگزاری این جشنواره‌ها و برنامه‌هایی که جنبه آموزشی و تفریحی دارند در فضای پارک‌ها و بوستان‌ها برای آموزش شهروندان گام برداشته است.
- ضرورت ارائه آموزش‌ها از کودکی
«فاطمه کرمی»، دبیر محیط‌زیست محله بهجت‌آباد و منطقه ۶، یکی دیگر از بانوانی است که به گفته خودش، از ۷ سال قبل در زمینه محیط‌زیست فعالیت دارد. او بر اجرای برنامه‌های شاد در کنار آموزه‌های محیط‌زیستی تأکید می‌کند و می‌گوید: «این آموزش‌ها اگر همراه با برنامه‌های متنوع و شاد باشد، چه برای بزرگسالان و چه برای کودکان، اثرگذاری بهتری دارد. در چنین جشنواره‌هایی دبیران کانون محیط‌زیست با حضور در میان شهروندان می‌توانند از نظرها و پیشنهادهای آنها برای داشتن زمین پاک استفاده کنند.»
دبیر محیط‌زیست محله بهجت‌آباد می‌گوید کاش شهرداری کیسه‌های زباله را برای تفکیک خشک و تر به‌صورت رایگان در اختیار شهروندان قرار می‌داد: «به‌عنوان مثال، اگر سهمیه‌ای برای کیسه‌های زباله به‌صورت ماهانه در نظر گرفته و درب منازل به شهروندان داده می‌شد، کم‌کم برای تفکیک زباله تشویق می‌شدند و زودتر به هدفمان که تولید زباله کمتر و تفکیک از مبدأ است، می‌رسیدیم. در آپارتمانی که زندگی می‌کنم هم کارتن‌پلاست و سطل زباله برای همسایگان در پارکینگ گذاشته‌ام و تشویق شده‌اند که زباله‌های خشک و تر را جداسازی کنند.»
کرمی معتقد است که برنامه‌های تشویقی زودتر از برنامه «آموزش درب منازل» نتیجه‌بخش است: «نمونه آن اهدای کیسه‌های پارچه‌ای و کتاب‌های محیط‌زیستی و جامدادی به دوچرخه‌سواران و رکاب‌زنان دوستدار طبیعت در آبنمای بوستان لاله با همراهی دبیران کانون منطقه بود. همچنین در سرای محله نظامی گنجوی، به مناسبت هفته محیط‌زیست، به نانوایان و مشتریان مضرات استفاده از کیسه‌های پلاستیکی گفته شد و آنها را به قراردادن نان در کیسه پارچه‌ای تشویق کردیم.»
او ادامه می‌دهد: «با توجه به اینکه خانه‌نشینی اجباری در روحیه اکثر شهروندان اثر نامطلوب گذاشته، می‌توان از ظرفیت پارک‌های منطقه ۶ استفاده و برنامه‌های آموزشی را در فضای باز اجرا کرد. اگر این برنامه‌ها با موسیقی و اجراهای عروسکی و شاد همراه باشد، قطعاً در جذب شهروندان مؤثر است. حتی آموزش از کودکی و همراه با برنامه‌های شاد زودتر نتیجه می‌دهد و می‌توان گفت یادگیری در سنین پایین بهتر است. قبل از کرونا که در مدارس فعالیت داشتم دانش‌آموزانی را دیدم که اهمیت زیادی به محیط‌زیست می‌دادند و بسیار از آموزش‌های محیط‌زیستی استقبال می‌کردند.»
- پای صحبت کودکان
«یونا» پسر حدودا ۶سالهای است که در این جشنواره در کنار دوستانش آموزه‌های محیط‌زیستی را یاد گرفته است. او نخ بادکنکی را که شعار محیط‌زیستی روی آن نوشته شده، مدام تکان می‌دهد و با هیجان می‌گوید: «اینجا یاد گرفتم که باید از زمین مواظبت کنم. اگر کسی در مهدکودک یا خیابان و کوچه زباله‌ای روی زمین ریخت، زباله را بردارم و در نزدیک‌ترین سطل زباله بیندازم. با گل‌ها و گیاهان باید مهربانی کنیم و مخصوصاً تابستان‌ها بیشتر به آنها آب بدهیم.»
«باران» یکی دیگر از شرکت‌کننده‌های جشنواره است که یک گلدان کوچک هم در دست دارد. از او می‌پرسم می‌داند چطور باید از زمین مواظبت کند که می‌گوید: «عروسکی که نمایش اجرا کرد گفت اگر می‌خواهیم حال زمین خوب باشد، نباید سیگار بکشیم و درخت‌ها را قطع کنیم. من هم در خانه آشغال‌هایی را که خشک هستند با کمک مادرم جدا می‌کنم و زباله‌های خیس را هم در سطل جداگانه می‌ریزم تا مأمورهای شهرداری برای جمع کردن آنها راحت باشند.»
- «احسان یلوه»، شهردار ناحیه یک منطقه ۶ /برای حفاظت محیط‌زیست از خانواده شروع کنیم
در یک زنجیره غذایی که نیاز همه جانداران تأمین می‌شود، تخریب اکوسیستم می‌تواند تأثیر منفی بر این زنجیره بگذارد و غفلت از آن باعث گرسنگی جانداران و انسان‌ها شود. انسان‌ها هرچه دارند از طبیعت است؛ آب، غذا، پوشاک، سوخت و حتی همین تکنولوژی که روزبه‌روز در حال پیشرفت است، برخاسته از طبیعت است.
در این میان ساده‌ترین موضوعی که شاید کمتر مورد اهمیت قرار گرفته باشد، تنفس است. ما محتاج اکسیژن هستیم و هوای تازه و سالم نیاز بشر است، اما متأسفانه هر روز این هوا را در شهرها با تردد خودروها و در جنگل‌ها با قطع درختان آلوده‌تر می‌کنیم و این روند به مرور باعث ایجاد اختلال در تصفیه هوا می‌شود.
امروز با وجود گازهای گلخانه‌ای و گرم شدن زمین شاهد خشکسالی، سیل و فرسایش خاک هستیم که از پیامدهای تخریب محیط‌زیست توسط انسان است. یکی از مشکلاتی که در کشور با آن مواجهیم خشکسالی و فرسایش خاک است که کمتر به آن پرداخته شده است. مصرف بی‌رویه آب نه فقط در مصرف خانگی، بلکه در بخش کشاورزی و صنعت و استفاده بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی باعث شده با خشکسالی مواجه باشیم و به تبع آن، امکان دارد آتش‌سوزی‌هایی در جنگل‌ها و مراتع رخ بدهد. به هر حال این اکوسیستم است که نقش حفاظتی در مقابل بلایای طبیعی دارد.
متأسفانه انسان با تخریب محیط‌زیست مانع از ادامه یافتن این چرخه حفاظتی شده است. باید برای آیندگان این طبیعت را حفظ کنیم، اما متأسفانه روزبه‌روز وضعیت بدتر می‌شود و قطعاً کشورها، دولت‌ها و مردم باید در این زمینه به یکدیگر کمک کنند. ساده‌ترین اقدامی که می‌توان انجام داد در خانواده است. هر شهروندی می‌تواند از خانواده خود شروع کند و با تولید کمترین زباله در طول شبانه‌روز و کمترین تردد با خودرو شخصی به حفاظت از محیط‌زیست کمک کند. امیدوارم همه کشورها بتوانند با ارائه راهکارها و برنامه‌های مفید برای حفاظت از محیط‌زیست گام مؤثری بردارند.