همشهری آنلاین _ زهرا بلندی: آن زمان زورخانه ولایت خصوصی بود و مردم اجازه حضور در آن را نداشتند، اما امروز درِ آن به روی همه باز است. از پیشکسوتان پا به سن گذاشته و میانسال تا جوانان و نوجوانان از محله‌های مختلف جنوب شهر در هفته چند بار به اینجا می‌آیند و در گود زورخانه روح و جسم‌شان را نونوار می‌کنند. در روزهای کرونا حضور پهلوانان در اینجا کمرنگ‌تر شده، اما هنوز هم برخی روزهای هفته صدای ضرب مرشد را می‌توان در حوالی ضلع جنوب بوستان ولایت شنید. در این گزارش با حال و هوای این زورخانه و پهلوانان جنوب شهر که روزهای‌شان را در اینجا سپری می‌کنند بیشتر آشنا می‌شویم.
با محو شدن نور خورشید در آسمان و نزدیک شدن به غروب آفتاب یکی‌یکی از راه می‌رسند. ورزشکارانی که مرام و مسلک‌شان پهلوانی است بعد از گذراندن یک روزکاری به اینجا آمده‌اند، اما پرتوان به نظر می‌رسند و خستگی در نگاه‌شان نیست. لباس‌های این ورزش را به تن کرده و بعد از کسب رخصت با احترام وارد گود می‌شوند. انواع و اقسام میل‌های باستانی، کباده و تخته شنا دور گود چیده شده و بعد از اندکی نرمش، هریک با توجه به جثه و توان‌شان یکی از میل‌ها را برمی‌دارند.
- آموزش مرام پهلوانی به نسل جدید
سکوهایی که در فضای بیرونی دورتادور گود قرار دارند با پشتی‌های سنتی آرایش شده‌اند. اینجا جایگاه پیشکسوتان و مهمانان است؛ افرادی که شاید دیگر مانند روزگار جوانی توان ورزش کردن نداشته باشند، اما به دلیل ارادت خاصی که به ورزش باستانی و زورخانه دارند همچنان در اینجا حضور پیدا می‌کنند. «امیرمسعود امیری» یکی از همین افراد است. پیشکسوت ۸۴ ساله ورزش باستانی که پس از ۶۸ سال فعالیت در این رشته هنوز هم اوقات زیادی را در زورخانه‌ها سپری می‌کند. این ساکن قدیمی شهرری حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و با بیان شیوایش از روزهای طفولیت یاد می‌کند. می‌گوید: «دایی‌هایم در این رشته فعالیت می‌کردند و من هم نخست همراه آنها برای تماشا به زورخانه می‌رفتم. آنقدر بی‌تاب ورود به گود بودم که یادم هست آن روزها در محله با تیشه قندشکن همراه رفقایم ۲ گود کندیم و سعی می‌کردیم در آن ادای پهلوانان را در بیاوریم. از همان روزها دلباخته این ورزش و مرام پهلوانی شدم و هنوز هم اینجا برایم از مقام و منزلت خاصی برخوردار است.»
مرشد ورزش باستانی و مربی پیشکسوت کشتی، که طی سال‌های عمر زحمات زیادی برای زنده نگه داشتن این رشته ورزشی کشیده است، عصایش را محکم روی زمین فشار می‌دهد و درباره حضورش در اینجا می‌گوید: «با وجودی‌که الان توان ورزش کردن ندارم، اما هرشب در زورخانه‌ها حضور پیدا می‌کنم. شنیدن آواز مرشد باعث می‌شود بهتر فکر کنم و انسان بامعرفت و درستی باشم، چراکه هیچ چیز از محبت بهتر نیست. بچه‌های این زورخانه جزو انسان‌های خوب روزگارند. احترام خاصی برای بزرگ‌ترها قائلند و حقیقتاً از بودن در جوارشان لذت می‌برم.»
- برای شناساندن این ورزش تلاش کنیم
«اکبر حاجی عسگری» یکی دیگر از این افراد است. این ساکن ۶۲ ساله محله خانی‌آباد نو با اشاره به اینکه از سال ۱۳۴۶ فعالیت در ورزش باستانی را آغاز کرده و ۵ سال است در این مجموعه حضور پیدا می‌کند، می‌گوید: «اینجا در گذشته مختص هوانیروز و جزئی از پادگان قلعه‌مرغی بود که مردم عادی نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. آن روزها بیشتر دوستداران ورزش باستانی که ساکن منطقه ۱۹ بودند در باشگاه ماشاءالله عشقی محله نازی‌آباد ورزش می‌کردند، اما بعد از بازسازی این زورخانه و عمومی شدن آن، اینجا به پاتوق ورزشکاران باستانی منطقه تبدیل شد.»
این بزرگ شده محله نظام‌آباد که دوران کودکی و نوجوانی‌اش در زورخانه‌های نظام‌آباد گذشته است، می‌گوید: «کارمند سیلوی تهران بودم و سال‌ها در زورخانه آنجا هم فعالیت داشتم. بعد از بسته شدن آن در باشگاه‌های مختلف شهر ری، ده‌ونک، یافت‌آباد، نازی‌آباد و... به فعالیتم ادامه دادم و در نهایت زورخانه ولایت به مقر اصلی‌ام تبدیل شد. در هفته ۲ تا ۳ بار در این زورخانه حضور پیدا می‌کنم. این درحالی است که به رسم ادب در زورخانه‌های دیگر هم رفت‌وآمد دارم.» حاجی عسگری با بیان اینکه یکی از پسرانش، وحید از اعضای ثابت این زورخانه و قهرمان چرخ و کباده است، می‌گوید: «اینجا علاوه بر پرورش جسم به تعالی روح هم کمک می‌کند. خوشبختانه نوجوانان و جوانان ساکن محله‌های جنوبی شهر گرایش زیادی به این رشته دارند، اما باید بیشتر در شناساندن این ورزش به این قشر تلاش شود.»
- به این ورزش بها داده نمی‌شود
«شجاع خطیبی کمال» پیشکسوت ۶۲ ساله حاضر در این جمع است. او با بیان اینکه ۲۵ سال از فعالیتش در این رشته می‌گذرد، می‌گوید: «ابتدا در باشگاه «دلیران پارس» محله نازی‌آباد فعالیت می‌کردم و به زورخانه‌های محله‌های دیگری همچون شهرری هم سرمی زدم. از ۵ سال پیش با بچه‌های این زورخانه آشنا شدم و طبق عادت ۳ روز در هفته به اینجا می‌آیم.» برادر شهید خطیبی کمال و جانباز ۲۵ درصد با اشاره به ارادت خاصش به این رشته می‌گوید: «حضور بچه‌های محله‌های جنوبی شهر در این رشته نسبت به محله‌های دیگر بهتر است، اما به‌طور کلی آنقدر که به ورزش‌های دیگر بها داده می‌شود به این رشته بها داده نشده و به نوعی مظلوم واقع شده است. من به نوبه خودم برای زنده نگه داشتن این ورزش گاهی نوه‌هایم را هم همراهم به زورخانه می‌آورم تا در آنها علاقه ایجاد کنم.»
- از زورخانه بهرام تا زورخانه ولایت
از نونهالانی که قد و قواره کوچکی دارند تا جوانان و میانسالان چهارشانه داخل گود دیده می‌شوند. «اکبر حاج حیدر» ورزشکار ۴۰ ساله ساکن محله خانی‌آباد نو که فعالیت خود در این رشته را از ۸ سالگی آغاز کرده است، می‌گوید: «پدرم محمد حاج حیدر از پیشکسوتان این ورزش و قهرمان چرخ و کباده است. او جزو ورزشکاران زورخانه بهرام دروازه غار بود و من هم از ۷ سالگی همراه او به زورخانه می‌رفتم. هر روز علاقه‌ام بیشتر شد و موفق به کسب عناوین قهرمان استانی و کشوری در این رشته شدم.» ورزشکاری که طی این سال‌ها در زورخانه‌های مختلفی همچون زورخانه «دلیران پارس» نازی‌آباد و زورخانه شهید فهمیده پارک‌شهر مهارت کسب کرده است، می‌گوید: «از سال ۱۳۷۶ فعالیت تیمی‌ام شروع شد و عضو تیم‌ملی تهران شدم. بعد از فوت حاج ماشاءالله زورخانه نازی‌آباد بسته شد. با رایزنی‌های که کردیم همراه بچه‌های نازی‌آباد با وسایل و سردم و تخته شنا و... از ۱۵ سال پیش به اینجا آمدیم و عضو ثابت زورخانه بوستان ولایت شدم.» او به فعالیت در این رشته باستانی و پهلوانی افتخار می‌کند و می‌گوید: «پسر ۱۰ ساله‌ام هم به این رشته علاقه‌مند شده. فعلاً در خانه با او تمرین می‌کنم و وقتی با مرام و مسلک زورخانه به خوبی آشنا شود او را به اینجا خواهم آورد.»
- درس تواضع پس می‌دهیم
«مهدی قره‌داغی» مدیر و کلیددار زورخانه است و به خوبی در جریان وضعیت آن قرار دارد. این ورزشکار باسابقه درحالی که برای تماشای ورزش پهلوانان تا نزدیک گود آمده است، می‌گوید: «از بدو تولد ساکن محله بریانک بودم و حال و هوای ورزش زورخانه‌ای در محله باعث شد تا من هم از ۱۲ سالگی به ورزش باستانی و کشتی روی بیاورم. طی سال‌های نوجوانی و جوانی در رشته‌های مختلفی همچون ورزش باستانی، کشتی، کونگ‌فو، دفاع شخصی و... فعالیت می‌کردم و ضمن کسب مقام‌های متعدد جهانی در رشته کشتی، در کونگ‌فو هم صاحب شال قهرمانی شدم.» این جانباز ۴۰ درصد با بیان اینکه ورزش باستانی و کشتی مکمل یکدیگر هستند، می‌گوید: «آنقدر به این رشته‌ها ارادت داشتیم که همراه همرزمانم در جبهه هم ورزش می‌کردیم. خودمان یک گود درست کرده بودیم.
پوکه توپ را پر از خاک می‌کردیم و به جای میل استفاده می‌کردیم، با قابلمه ضرب می‌گرفتیم و...» این پیشکسوت که سال‌هاست در مجموعه‌های ورزشی مناطق مختلف فعالیت می‌کند و ۴ سال است مسئولیت زورخانه ولایت را عهده‌دار شده، می‌گوید: «قدمت اینجا به دوران قبل از انقلاب برمی‌گردد. آن زمان اینجا زورخانه خصوصی و جزء پادگان قلعه‌مرغی بود، اما بعد از ساخت بوستان ولایت توسط شهرداری بازسازی شده و با امکانات بیشتر و به‌روزتر مورد استفاده عموم مردم قرار گرفته است. با این کار ساکنان نقاط مختلف جنوب شهر در هر رده سنی با هر میزان علاقه به راحتی در نزدیکی محل سکونت خود در این رشته نزد مربی علاوه بر کسب مهارت، اوقات می‌گذرانند.»
- در گود مرام پهلوانی می‌آموزیم
سردم‌نشین این زورخانه «حمیدرضا لشکری» است. با کسب اجازه از بزرگان به سردم می‌رود و برای هدایت ورزشکاران داخل گود ضرب می‌گیرد و آواز زورخانه‌ای می‌خواند. او با اشاره به اینکه از ۲۱ سال پیش به این ورزش باستانی روی آورده و ۱۰ سال است درس مرشدی پس می‌دهد و سردم می‌نشیند، می‌گوید: «پدرم در کشتی فرنگی فعالیت می‌کرد و در خانه میل و کباده داشت. من از کودکی علاقه‌مند به ورزش با این وسیله‌ها بودم، اما متأسفانه آن روزها ما را در جمع ورزشکاران باستانی راه نمی‌دادند و حتماً باید با بزرگ‌تر وارد زورخانه می‌شدیم. فعالیتم در این رشته با تماشای ورزشکاران باستانی در زورخانه تختی محله رباط‌کریم شروع شد و با پشتکار و گذراندن دوره‌های مختلف نزد استادان این رشته به اینجا رسیدم.» جوانی که شغل اصلی‌اش جک‌سازی و تراشکاری است و بدون حقوق و دستمزد در این زورخانه مربیگری و مرشدی می‌کند، می‌گوید: «از سال ۱۳۹۰ با این زورخانه آشنا شده‌ام. ابتدا نزد مرشدان قدیمی می‌نشستم، اما ۶ سال است که به تنهایی ضرب می‌گیرم. بیش از ۳۰ ورزشکار ۸ تا ۶۰ سال عضو این زورخانه هستند که در روزهای کرونا در هفته ۳ بار در مدت زمان کمتر و طی زمانبندی‌های متعدد در اینجا دور هم جمع می‌شوند.
همه اقشار از قاضی و وکیل دادگستری تا کارگر ساده و... در اینجا حضور پیدا می‌کنند، ولی وقتی وارد گود می‌شوند همه با هم یکسان هستند.» ساکن محله عباسی منطقه ۱۱ که در رشته‌های رزمی و کشتی هم مهارت دارد با اشاره به اینکه علاوه بر این زورخانه، یک سال و نیم است در زورخانه «مسلم‌بن عقیل» یافت‌آباد هم فعالیت دارد، می‌گوید: «بچه‌های محله‌های جنوبی گرایش بیشتری به این رشته دارند. هم جسم‌شان را پرورش می‌دهند و هم روح‌شان به آرامش می‌رسد. از کودک ۸ ساله تا مرد پا به سن گذاشته در گود مرام پهلوانی می‌آموزند. در روزهای کرونا که حضورمان در باشگاه با محدودیت روبه‌رو شده و کمتر اینجا دور هم جمع می‌شویم همراه بچه‌های گروه به کلک‌چال می‌رویم و ضمن کوهپیمایی در قطعه شهدای گمنام آنجا ورزش باستانی هم انجام می‌دهیم.»
وی ادامه می‌دهد: «قبل از کرونا برگزاری مراسم گلریزان جزء مهم‌ترین اتفاقات زورخانه بود، اما این روزها که تردد کمتر است و امکان دعوت مهمانان زیاد برای ما فراهم نیست در گروه‌های واتساپی به اموری همچون آزادی زندانیان بی‌گناه، تهیه جهیزیه، پرداخت هزینه‌های درمانی و... می‌پردازیم.» کودکی ریزنقش پشت سر هم تی را برمی‌دارد و زمین را پاک می‌کند. لشکری با اشاره به اینکه او پسرش امیرعلی است، می‌گوید: «معمولاً این کار توسط کوچک‌ترین فرد انجام می‌شود. زورخانه بهترین جا برای تربیت فرزندم است از ۳ سالگی او را همراه خودم به اینجا آوردم تا تواضع و مرام ومعرفت پهلوانی را به او بیاموزم.»