همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: این مرکز که مدت‌ها برای ساختنش برنامه‌ریزی شده بود، قرار است محلی باشد برای تولیدکنندگان خرد، آسیب‌دیدگان اقتصادی، زنان سرپرست خانوار و آنها که محلی برای ارائه دست‌ساخته‌هایشان ندارند. دست‌آفرین با همکاری بخش خصوصی و مرکز خدمات اجتماعی شهرداری منطقه ۷ راه‌اندازی شده و تا به حال که چیزی کمتر از یک ماه از راه‌اندازی‌اش می‌گذرد، کسب‌و کارهای بسیاری، به‌ویژه در حوزه دست‌آفریده‌های هنری، در آن مشغول به کار هستند. این مرکز هم فروشگاه فیزیکی دارد و هم صاحبان مشاغل می‌توانند به‌صورت آنلاین محصولاتشان را از این طریق به فروش برسانند. جزئیات بیشتر را «فریور زرونده»، مدیرعامل وبانی این مرکز، توضیح می‌دهد.
پروژه دست‌آفرین یکی از بخش‌های کارآفرینی اجتماعی شهرداری تهران است. آن‌طور که فریور زرونده، مدیرعامل این مرکز، می‌گوید هدف از راه‌اندازی آن اتصال صاحبان کسب‌و کارهای کوچک و خانگی به بازار فروش به طریق علمی بوده است: «مطالعات روی تولیدکنندگانی که از مناطق مختلف تهران باسراهای محله یا با سازمان مشارکت‌های مردمی‌شهرداری در ارتباط بودند، نشان می‌داد ضعف اقتصادی آنها به خاطر نوع مکانیسم تولید و مکانیسم بازار و تطابق نداشتن این دو با هم بود. به این معنی که این گروه‌ها هم در زمینه تولید و هم در زمینه بازاریابی مشکل داشتند. یا محصولی تولید می‌شد که قابل بازاریابی نبود یا محصولی در بازار مورد نیاز بود که تولید نمی‌شد.»
- ایده راه‌اندازی مرکز
زرونده می‌گوید ایده راه‌اندازی چنین مرکزی زمانی به ذهنش رسیده که در مالزی با مجموعه‌ای همکاری می‌کرده که در زمینه فروش آنلاین و فیزیکی کالاهای حلال فعال بوده است: «دولت مالزی تصمیم گرفته بود تولیدکنندگان این کالاها را به بازار بین‌المللی وصل کند و الگوی موفقی هم برای این کار پیدا کرده بود. ایده هم این بود که تولیدکننده نباید هم تولید انجام دهد و هم بازاریابی و فروش. هرکدام از این کارها را باید یک مجموعه انجام دهد و تولیدکننده فقط باید روی تولید تمرکز کند. وقتی به ایران برگشتم، دنبال مجموعه‌ای می‌گشتم که تمایل داشته باشد این کار را انجام دهد و بتوانم آنچه در مالزی انجام داده بودم، در ایران بومی‌سازی کنم.»
و اینجاست که این همکاری بین او و معاونت اجتماعی منطقه ۷ شکل می‌گیرد: «با خانم دولتی، معاون اجتماعی منطقه ۷، صحبت کردم. او با این فضاها آشنا بود و از این کار استقبال کرد. حمایت زیادی هم برای راه‌اندازی نخستین پایگاه شتاب‌دهی کسب‌وکارهای خانگی از ما شد. هم فضا در اختیارمان گذاشتند و هم مشاوره دادند و از این طریق توانستیم با سازمان‌های دیگر هم ارتباط برقرار کنیم.»
- شبکه گسترده توزیع
نخستین مرکز تسهیلگر کسب‌وکارهای خانگی به‌عنوان یک واسط بین تولیدکنندگان خانگی و مشاغل کوچک و شبکه توزیع عمل می‌کند. زرونده توضیح می‌دهد این شبکه توزیع شامل فروشگاه‌های فیزیکی، شرکت‌های پخش و فروشگاه‌های آنلاین است. کالاهای خام البته نمی‌توانند در این چرخه تولید و توزیع قرار گیرند و باید فرایندی را طی کنند تا بتوانند به این شکل توزیع شوند: «بخشی از این فرایند در حوزه تولید است. یعنی کالا باید با نیاز بازار متناسب‌سازی شود. این کار معمولاً از دست تولیدکننده بر نمی‌آید. برای اینکه به مطالعات دائمی نیاز دارد و تولیدکننده نمی‌تواند این کار را انجام دهد.
ما با استفاده از منابع اطلاعاتی که با آنها در ارتباطیم و تحقیقات در این زمینه انجام می‌دهند، می‌دانیم هر کالایی در حال چه تغییراتی است و این موارد را در قالب مشاوره به تولیدکنندگان منتقل می‌کنیم. نکته دوم تولید محتواست. برای انتقال کالاها به فروشگاه‌های آنلاین نیاز به مدیریت داده‌ها داریم. یعنی این داده‌ها باید مثل کالاهایی که در فروشگاه‌ها وجود دارند، بارکد داشته باشند و اطلاعاتشان ذخیره شوند و به‌صورت آنلاین به فروش برسند. البته ما فروشگاه آنلاین نیستیم. ما سیستم توزیع‌کننده آنلاین هستیم و محصولات را در اختیار سایر فروشگاه‌های آنلاین قرار می‌دهیم.» علاوه بر این، با وجود یک سیستم هوش تجاری که بر اساس کالایی که تولید می‌شود و میزان فروش آن در فروشگاه‌های آنلاین و استقبال مشتری‌ها نتایجی را اعلام می‌کند، تولیدکنندگان قادر خواهند بود کالایی را تولید کنند که مورد نیاز
بازار است.
- گروه‌های هدف
گروه هدف این مرکز تولیدکنندگان خرد هستند که احتیاج به چنین بازاری دارند و نیز زنان سرپرست خانوار و آسیب‌دیدگان اقتصادی. زرونده می‌گوید: «تولیدکنندگانی که در حال حاضر محصولاتشان در مرکز ما عرضه می‌شود، سه گروه عمده هستند. یکی تولیدکنندگان خانگی که بیشترشان هنرمندانی هستند که محصولاتی را تولید می‌کنند. دیگری انجمن‌های حمایتی هستند.
مثل انجمن‌های مربوط به کودکان اوتیسم یا توان‌پذیرانی که تحت نظر بهزیستی‌اند. محصولات این افراد از طریق مجموعه ما به فروش می‌رسد. یکسری هم هنرجویانی هستند که قصد دارند این هنرها و صنایع را آموزش ببیند. آنها در این سامانه می‌توانند تولیدکنندگانی را پیدا کنند که به آنها آموزش بدهند و همین‌طور می‌توانند اطلاعاتی از بازار فروش هر محصول به دست بیاورند.»
افراد آسیب‌دیده اقتصادی و زنان سرپرست خانوار که با این مجموعه کار می‌کنند از طریق‌سراهای محله معرفی می‌شوند و قرارداد جداگانه‌ای با آنها بسته می‌شود و محصولاتشان در چرخه بازاریابی قرار می‌گیرد. در مواردی هم که تأمین هزینه تولید کالا برای تولیدکننده مقدور نباشد، این مجموعه و شهرداری، به‌عنوان طرح حمایت از تولید، برای پیشرفت کار سرمایه‌گذاری می‌کند.
- آنچه در مرکز دست‌آفرین با آن روبه‌رو می‌شوید
در مرکز دست‌آفرین خیابان سبلان فروشگاه‌های مختلفی وجود دارد. فروشگاه‌هایی مثل گلیم، فرش، تابلوفرش، تابلوهای نقاشی، صنایع سفال، صنایع حصیری و چوبی و منبت‌کاری، میناکاری، زیورآلات، اسباب‌بازی و مجسمه‌هایی که همه‌شان حاصل کار تولیدکنندگان خانگی هستند. به‌زودی هم خط پوشاک به این مجموعه اضافه می‌شود. زرونده ویژگی‌هایی را هم برای کالاهایی که در این مجموعه و به این شکل تولید می‌شوند، عنوان می‌کند: «مهم‌ترین ویژگی کالاها این است که باید توسط تولیدکننده ایرانی یا یک مجموعه کمک‌پذیر تولید شده باشند و کار دست باشند. این کالاها یا باید دست‌ساز خانگی باشند یا محصول کارگاه‌هایی که درسراهای محله برگزار می‌شوند یا مربوط به کارگاه‌های حمایتی کوچک باشند. مثل کارگاه‌هایی که در روستاهای اطراف تهران وجود دارند.»
- ویژگی‌های محل مرکز دست‌آفرین
محله سبلان که برای فعالیت این مرکز در نظر گرفته شده، ویژگی‌هایی دارد که آن را برای این کار مناسب کرده است. زرونده می‌گوید: «محله‌ای که دست‌آفرین در آن قرار گرفته محله مرفهی نیست. بنابراین، مناسب هدف‌گذاری ما برای این مرکز بود. ما می‌خواهیم به گروه‌هایی کمک کنیم که توان اقتصادی چندانی ندارند. ضمن اینکه می‌خواستیم نشان دهیم اگر کالاها درست عرضه شوند، حتی در مناطق معمولی تهران هم فروش می‌روند. در مجموعه ما لوکیشن و محل در حال کمرنگ شدن است، چون با فروش آنلاین دیگر می‌توانید کالایتان را به تمام ایران
عرضه کنید.»
او توضیح می‌دهد که نیمی از افرادی که امروز با این مجموعه کار می‌کنند، از اهالی همان محله هستند به دلیل اینکه مرکز در آن محله واقع شده است، اما با گسترش آن قطعاً از مناطق دیگر و از شهرهای دیگر هم به آن می‌پیوندند.
- تولیدکننده‌ها از ویژگی مرکز دست‌آفرین می‌گویند بازار کارمان رونق گرفته است
امروز که چیزی از گشایش مرکز دست‌آفرین نگذشته، ۹۰ تولیدی با آن همکاری می‌کنند که مربوط به ۲ یا ۳ منطقه تهران هستند. با تعدادی از صاحبان این حرفه‌ها صحبت کردیم.
«جمشید پورحیدری»، خطاط/امکان آموزش برای ما فراهم شده است
در زمینه خطاطی، نقاشی‌خط و تذهیب فعالیت می‌کنم. مدت‌ها پیش در رواق هنری برج میلاد کارگاهی داشتم و کار می‌کردم. در این رواق با هنرمندان دیگر تصمیم گرفتیم کارمان گروهی باشد و به‌صورت ادامه‌دار با هم کار کنیم. تلاشمان تداوم پیدا کرد و از همین طریق با خانم هنرجو در تعاونی تعالی هنر آشنا شدیم. خانم هنرجو در این تعاونی هنرمندان را در همایش‌ها شرکت می‌داد یا اگر شهرداری می‌خواست جایی را به گروهی به‌عنوان کارگاه ارائه دهد، ما را معرفی می‌کرد و به‌صورت گروهی در آن کار می‌کردیم.
به همین صورت کار ما تداوم پیدا کرد و به‌عنوان مثال، در نوروزگاه بلوار کشاورز هم شرکت کردیم، ولی مسئولان چندان از این اتفاق‌ها استقبال نمی‌کردند و بیشتر مردم سراغ ما می‌آمدند و از کارهای ما خریداری می‌کردند. در صورتی که مسئولان می‌توانستند با خرید محصولات ما به‌عنوان عیدی برای مجموعه‌شان هم کارکنانشان را خوشحال کنند و هم حامی کسب‌وکار ما باشند. به هرحال بازار کار هم برایمان گسترده نبود. وقتی با مرکز دست‌آفرین آشنا شدم،
به اتفاق بقیه گروه در این مرکز هم فعالیتمان را شروع کردیم. ما با مشکل کارگاه و عرضه محصولاتمان روبه‌رو هستیم. اگر یک کارگاه بیست‌متری هم داشته باشم، می‌توانم هنرجویان را آموزش دهم. مرکز دست‌آفرین، به‌گونه‌ای، این بازار و موقعیت را برای ما به وجود می‌آورد و مجبور نیستیم خودمان دنبال بازار کار هم بگردیم. از طریق این مرکز امکان آموزش به هنرجویان هم برای ما فراهم می‌شود که بسیار کارآمد است.
- «مریم تقویان»، شمع سازی/بازار فروش برای دست‌ساخته‌هایمان نداشتیم
کار شمع‌سازی را یک سال پیش در خانه شروع کرده بودم و با دوستانم در سرای محله ارامنه گروه‌هایی تشکیل داده بودیم. من در گروه شمع‌سازی بودم و بقیه هم در گروه‌های تهیه و فروش گیاهان دارویی فعالیت می‌کردند و عده‌ای کارهای خیاطی انجام می‌دادند. مدتی بعد آگهی‌ای دیدم که مربوط به یک گردهمایی در پارک هورفر بود. این گردهمایی از طرف دفتر توسعه محلی تدارک داده شده بود.
در این گردهمایی با دفتر هم آشنا شدم و فعالیتم در این دفتر شروع شد. توسط این دفتر محلی برای ما گروهی تشکیل شد تا از طریق آن برایمان بازار کار ایجاد شود و بتوانیم فروش محصولاتمان را گسترش دهیم. از سوی دیگر، با مجموعه دست‌آفرین برای عرضه محصولاتمان رایزنی شد. شمع‌های ساخته دست من هم در این مجموعه پذیرفته شد.
پیش از این، ما بازار فروش برای دست‌ساخته‌هایمان نداشتیم و این مسئله یکی از مشکلات اصلی ما بود. من در اینستاگرام و دیگر فضاهای مجازی محلی برای ارائه شمع‌هایم ساخته بودم، ولی چندان مؤثر نبود. الان تقریباً یک ماه است که با دست‌آفرین مشغول به کار هستم. در این مجموعه البته فروشگاه نداریم و فروش آنلاین برایم تنظیم شده است. قطعاً وجود چنین مراکزی به افرادی مثل ما که برای پیدا کردن و گسترش بازار کار نیاز به حمایت داریم، بسیار مفید و کمک‌کننده است.
در این مجموعه کارهای دستی و سنتی حمایت می‌شوند، ولی اگر زمینه‌های شغلی دیگر هم حمایت شوند، عده بیشتری می‌توانند از این امکان استفاده کنند. الان یافتن بازار کار بسیار دشوار است. حتی اجاره کردن یک جای کوچک به‌عنوان کارگاه از عهده عده زیادی خارج است. بنابراین، وجود چنین مراکز و این فعالیت‌ها بسیار ضروری است. هنوز از افتتاح مرکز زمان زیادی نگذشته و برای ارزیابی آن زود است، ولی همین که فضایی برای کسب‌وکارها ایجاد می‌شود که دیده شوند، به‌طور حتم خیلی مفید است.
- «مهپاره اشرفی»، گلیم/همیشه برای بازاریابی با مشکل مواجه بودم
گلیم‌باف هستم. از دوازده‌سالگی این کار را انجام داده‌ام و حالا بیست سال است به‌طور حرفه‌ای گلیم‌بافی می‌کنم. در منطقه ۱۳ هم به‌عنوان کارآفرین نمونه انتخاب شدم. چون علاوه بر بافت گلیم، در زمینه آموزش گلیم‌بافی هم فعالیت می‌کنم و برای چندین نفر شغل ایجاد کرده‌ام. آنها در حال حاضر با من کار می‌کنند. اما در این سال‌ها همیشه برای پیدا کردن بازار کار با مشکل مواجه بوده‌ام.
همسرم در این مدت با فروشگاه‌های مختلف ارتباط برقرار کرده و بافته‌هایمان را از طریق آنها به فروش می‌رساند. ضمن اینکه با شهرداری هم در ارتباط بوده‌ایم و در نمایشگاه‌های مختلف برای عرضه گلیم‌هایمان دعوت می‌شدیم. در نوروزگاه چند سال پیش در بلوار کشاورز با خانم هنرجو آشنا شدم و او هم ما را به نمایشگاه‌های مختلف برای فروش محصولاتمان معرفی کرد. از طریق او با مرکز دست‌آفرین هم آشنا شدم و کارهایمان به‌صورت اینترنتی در این مرکز معرفی و به فروش گذاشته می‌شود. امیدوارم با همکاری این مرکز بتوانیم بافته‌هایمان را به‌صورت گسترده‌تری به فروش برسانیم. به نظرم، وجود مرکزی مثل دست‌آفرین می‌تواند برای کسانی مثل ما که شناخته‌شده نیستند و در خانه‌های خودشان با هزینه شخصی کسب‌وکاری راه انداخته‌اند، بسیار مفید باشد.
در این مرکز می‌توانیم فروشگاه داشته باشیم یا به‌صورت اینترنتی کارها را عرضه کنیم. من هم بافته‌های خودم و هنرجویانم را در این مرکز به‌صورت آنلاین به فروش گذاشته‌ام. هنوز خیلی زود است که بتوانیم درباره نتیجه کار صحبت کنیم، ولی برنامه‌ریزی طوری است که بازار کار گسترده برایمان ایجاد و از این طریق به کسب‌وکارمان کمک شود. ضمن اینکه این برنامه‌ریزی می‌تواند از نظر آموزش هم کمک‌کننده باشد و هنرجویانی را به من معرفی کند تا آموزش ببینند و این کار را یاد بگیرند و آنها هم برای خودشان شغلی داشته باشند.
- حمایت از مشاغل خانگی در قالب تعاونی
مهم‌ترین و اصلی‌ترین دغدغه تولیدکنندگان صنایع‌دستی و هنرمندان بازاریابی برای فروش محصولاتشان است و همیشه در این زمینه دچار چالش و دردسربوده‌اند. در سال‌های اخیر سازمان‌هایی نظیر سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران، به کمک این افراد شتافته‌اند، اما نکته مهم اینجاست که ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی در اغلب موارد با فرد کار نمی‌کنند و لزوماً باید افراد عضو شرکت تعاونی باشند؛ پس بر آن شدیم تا برای حمایت از تولیدکنندگان یک شرکت تعاونی ثبت کنیم و خوشبختانه در این سال‌ها در قالب این تعاونی موفق به حمایت از حدود صد تولیدکننده و هنرمند شده‌ایم.
شهرداری نیز در پشتیبانی از ما از هیچ اقدامی دریغ نکرد و از ایجاد بازارچه‌ها گرفته تا در اختیار قراردادن فضاهای فروشگاهی به‌صورت رایگان در کنار ما ایستاد. شرکت تعاونی «تعالی آرمان ماندگار» (صنایع‌دستی تعالی هنر) با هدف توسعه کسب‌وکار و حمایت از تولیدکنندگان و هنرمندان صنایع‌دستی ایجاد شد و از همان ابتدای تأسیس و حتی قبل از ثبت رسمی این مجموعه، همکاری‌های بسیاری در زمینه‌های حمایتی و تشویقی برای تولیدکنندگان خرد و کوچک و زنان سرپرست خانوار با سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران داشت؛ یکی از این موارد اداره و راه‌اندازی بازارچه‌های فروش و فروشگاه صنایع‌دستی بود.
به‌تازگی هم با افتتاح مجموعه دست‌آفرین منطقه ۷، واقع در خیابان سبلان، چراغی پرنور روشن شد تا بخشی از دغدغه فروش این تولیدکنندگان و هنرمندان حل شود. در واقع، اهداف اصلی شهرداری و شرکت تعاونی در یک راستا و همسو بوده است؛ یعنی خدمت به تولیدکنندگان مشاغل خانگی و خرد و کوچک. این افراد در نواحی و مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران وسراهای محله با فراخوان‌های مختلف یا حین برگزاری کلاس‌های آموزشی با مجموعه دست‌آفرین آشنا می‌شوند.
با توجه به نبود امکانات کافی برای عرضه و فروش آثار هنری، نبود سرمایه کافی از جانب تولیدکننده برای اجاره فضای فروشگاهی و در این یک سال اخیر رکود شدید اقتصادی و تعطیلی کسب‌وکار تولیدکنندگان و بازارچه‌ها، ایجاد فضاهایی نظیر دست‌آفرین با حمایت شهرداری به‌شدت لازم بود تا به وسیله آن از هنرمندانی که محلی برای فروش دست‌ساخته‌هایشان ندارند، حمایت شود. امید است این مجموعه و نظایر آن، به رونق کسب و کار این هنرمندان و صاحبان حرفه یاری برساند.