همشهری آنلاین_بهاره خسروی: همیشه قرار نیست برای حل مشکلات زندگی راه‌های پیچیده‌ای را طی کرد یا به یک منجی متصل شد. برای نجات یک زندگی و حل بسیاری از مصائب و در امان ماندن در برابر قضاوت‌های مسموم که عامل بسیاری از شکست‌ها و ریشه مجموعه‌ای از ناکامی‌ها محسوب می‌شوند، خودباوری لازم است.
برای تأمین امنیت اجتماعی بانوان و جلوگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی ناشی از خشونت‌های خانگی و تعرض‌های خیابانی، به تازگی «سرای غزل» در محله بریانک؛ به همت جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها و با حمایت شهرداری پازل دهم، راه‌اندازی شده است؛ جایی که خانم‌ها با امنیت و آرامش کامل می‌توانند برای حل مشکلاتشان به آن مراجعه و از خدمات مشاوره‌ای و کارآفرینی و حمایتی رایگان آن بهره‌مند شوند. در این گزارش، با جمعی از دست‌اندرکاران مرکز و مدیران شهری درباره عملکرد سرای غزل گفت‌وگو کردیم.
محله بریانک، پشت گذر ساختمان‌های سربه‌فلک‌کشیده نواب، انتهای کوچه پرستو خانه دوطبقه قدیمی و خوش‌نقش‌ونگاری هست که با وجود نشستن گرد و غبار فرسودگی بر قامتش، همچنان چراغش روشن است و روح زندگی و نشاط در آن جاری است. تقریباً دوازده سال پیش بود که جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها به مدیریت «اکبر رجبی» در دل این خانه باصفا شکل گرفت.
به مرور زمان و با گسترش فعالیت‌ها و کار این جمعیت، تعداد شعبه‌های فعالیت جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها به ۹ شعبه در مناطق مختلف تهران رسید که در هر شعبه یکی از فعالیت‌های تخصصی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام می‌شود. به گفته «علی جرفی»، از اعضای جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها، این روزها مکان نخستین مرکز جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها به خانه امن و مامنی برای حمایت از بانوان تبدیل شده است و پذیرای بانوانی است که به نحوی مورد خشونت قرار گرفته‌اند و آسیب دیده‌اند.
- سنگ صبور غم دیده‌ها
«غزل» نام بانویی سختکوش و پرتلاش از اعضای جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها است که با اراده و پشتکاری که در زندگی داشت در مقابل همه ناملایمات روزگار مثل کوه ایستاد و در مقابل قضاوت‌های نابجا و موانع خم به ابرو نیاورد.
جرفی با اشاره به این موضوع سر صحبت را باز می‌کند و می‌گوید: «غزل از بچه‌های فعال جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها بود که سرطان داشت. با همه درد و رنجی که از بیماری متحمل می‌شد و قضاوت‌ها و سختی‌هایی که در زندگی تجربه کرد، اما همیشه حامی و یاور اعضا برای انجام همه امور بود و باروحیه و پرقدرت در مسیر زندگی حرکت می‌کرد و حتی کتابی هم از تجربیاتش در این راه نوشت.
او متأسفانه بر اثر همان بیماری درگذشت. راه‌اندازی مکانی برای ایجاد امنیت و ارائه مشاوره به بانوان هم ایده همین بانو بود.» جرفی افزایش میزان اعتمادبه‌نفس و رسیدن به خودباوری و زنده کردن روحیه تلاشگری برای حل مشکلات زندگی را مهم‌ترین هدف راه‌اندازی سرای غزل برای بانوان می‌داند و می‌گوید: «ما اینجا گوش شنوایی برای درددل بانوان آسیب‌دیده اجتماعی هستیم. سرای غزل سنگ صبور همه غم‌ها و مشکلات و ناراحتی همه بانوان، حتی به اندازه خوردن یک استکان چای ساده، است.»
- شناسایی نیازها و توانمندسازی
ارائه خدمات روان‌درمانی، آموزشی و مشاوره بعد از شناسایی نیازها و کمک به توانمندسازی بانوان در معرض آسیب و صدمه‌دیده اجتماعی از مهم‌ترین فعالیت‌های سرای غزل است. علی جرفی با اشاره به این موضوع درباره برنامه‌های حمایتی سرای غزل توضیح می‌دهد: «از ۸ صبح تا ساعت ۱۷ تیم کارشناسی و مشاوره در این‌سرا پذیرای بانوان با هر نوع مشکلی است. بانوان با حضور در این‌سرا با مشاوران و کارشناسان مرکز می‌توانند درباره نیازها و نوع آسیب‌هایی که آنها را در خانواده و جامعه تهدید می‌کند بدون هیچ ترس و نگرانی درددل کنند. بعد از صحبت و شناسایی نوع مشکلات، هر فرد به مراکز مختلف جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها معرفی می‌شود.»
به گفته او، اگر کسی نیاز به کار و آموزش داشته باشد، برای حضور در کلاس‌های کارآفرینی و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای معرفی می‌شود. اگر فردی باید اعتیادش را ترک کند، با رضایت خودش به مرکز ترک اعتیاد فرستاده می‌شود و اگر کسی بازمانده از تحصیل بود به دوره‌های آموزش درسی معرفی می‌شود. جرفی در ادامه اضافه می‌کند: «سرای غزل جایی است برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و توانمندسازی بانوان و رفع مشکلات زندگی آنها از راه صحیح و اصولی. جایی که بانوان با اتکا به توانایی و استعدادهای خود به زندگی باز می‌گردند و یاد می‌گیرند برای حل مشکلاتشان باید خودشان پیشگام باشند.»
- نخستین مرکز حمایت از بانوان آسیب‌دیده پایتخت
طرح «راه نوین» یکی از طرح‌های سازمان بهزیستی برای حمایت از بانوان سیزده تا شصت‌ساله است که در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار گرفته‌اند. در نخستین گام برای اجرای این طرح و حمایت از بانوان، مجموعه طلوع بی‌نشان‌ها، نخستین مرکزی که در شهر تهران است، مجوز راه‌اندازی مرکز طرح «راه نوین» را با عنوان «سرای غزل» دریافت کرده است.
«سحر قلی‌بیگی»، کارشناس مددکاری سرای غزل، با بیان این مطلب، درباره خدمات ارائه‌شده می‌گوید: «حمایت از بانوانی که ناخواسته مورد تعرض قرار گرفته‌اند، یا در معرض اذیت و آزارهای خیابانی و خشونت‌های خانگی هستند و در آستانه فرار از خانه‌اند، عمده فعالیت سرای غزل است. در این مرکز، این افراد به‌صورت تخصصی روانکاوی می‌شوند و وضعیت بهداشتی و سلامتی جسمانی آنها نیز بررسی می‌شود. توزیع بسته‌های بهداشتی، ارائه آموزش‌های لازم برای حفظ سلامتی و آشنایی آنها با رعایت بهداشت فردی از برنامه‌های سرای غزل برای این بانوان است.»
بخش دیگر برنامه‌ها، استعدادیابی و شناسایی ظرفیت‌ها و توان این بانوان برای کارآفرینی و داشتن کسب و کار مناسب است که قلی‌بیگی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «البته همه سعی ما ثمر دادن دوره‌های آموزشی در درازمدت است. قطعاً در مدت زمان محدود شاید نتیجه دلخواه حاصل نشود، اما وقتی یک فرهنگ و آموزش نهادینه شود و عزت نفس بانوان افزایش پیدا کند، آثار مثبت آن در تغییر سبک زندگی این افراد قابل رؤیت است.»
به گفته این مددکار اجتماعی، همه خدمات سرای غزل به مراجعه‌کنندگان رایگان و ذیل عنوان خیریه است. در واقع نیروهای تیم آموزش اکثراً به‌صورت داوطلبانه حضور دارند، اما این به معنای جدی نگرفتن کار نیست و همگی در زمان برپایی دوره‌های آموزشی خودشان را موظف به حضور می‌دانند و در صورت مشغله حتماً شخص دیگری را جایگزین خودشان می‌کنند. قلی‌بیگی با اشاره به برپایی دوره‌های توانمندسازی بانوان می‌گوید: «برپایی دوره‌های ورزشی، مانند یوگا، آموزش شیرینی‌پزی، آشپزی، و...، از برنامه‌های متنوعی است که برای بازگشت بانوان آسیب‌دیده به اجتماع در نظر داریم.»
- ارتقای امنیت اجتماعی اهالی پشت گذر نواب
گذر پشت نواب یکی از نقاط حساس و آسیب‌پذیر منطقه ۱۰ است. این گذر مانند زخم بزرگ و عمیقی است که مشکلات حاشیه‌ای و آسیب‌های اجتماعی فراوانش، بانوان ساکن و رهگذر را تهدید می‌کند. راه‌اندازی سرای غزل در این محدوده به‌عنوان یک خانه امن اقدامی مؤثر برای ارتقای امنیت اجتماعی بانوان و تبدیل فضاهای بی‌دفاع شهری به نقطه امن است.
«مجید رباطی»، شهردار منطقه ۱۰، با گریزی به این آسیب می‌گوید: «این مجموعه با توجه به نیاز منطقه برای شناسایی و حل مشکلات بانوان در معرض آسیب اجتماعی راه‌اندازی شد تا آنها در فضایی امن و به دور از هر حاشیه‌ای بتوانند مشکلاتشان را بیان و برای حل آن راهکاری مناسب پیدا کنند. بانوان آسیب‌دیده می‌توانند با مراجعه به سرای غزل و پس از مشاوره با مددکاران اجتماعی، در صورت نیاز برای دریافت خدمات به سرای مهر، واقع در منطقه ۱۶، معرفی می‌شوند تا به رایگان و با استفاده از خدمات این مجموعه بار دیگر به خانواده و جامعه وصل شوند.»
دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهور راه‌اندازی سرای غزل را گامی مؤثر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در حوزه بانوان عنوان می‌کند /غفلت از سیاستگذاری اجتماعی
درباره معضل و آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در حوزه بانوان در رسانه‌های مجازی و مطبوعات یا روی کاغذ گزارش‌های زیادی موجود است، اما در زمان اجرا بسیاری از طرح‌های حمایتی با ناکامی و شکست مواجه می‌شود و اغلب مسائل و مشکلات در حد یک فریم عکس باقی می‌ماند.
«علی ربیعی»، دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس‌جمهور با بیان این مطلب راه‌اندازی سرای غزل را گامی مؤثر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در حوزه بانوان عنوان می‌کند و می‌گوید: «دولت‌ها به خاطر درگیری‌های سیاسی‌ـ اقتصادی نمی‌توانند مجموعه گسترده مسائل اجتماعی را چنان که شایسته است، پوشش دهند و سیاستگذاری اجتماعی مغفول بزرگ سیاستگذاری‌های ماست. سیاستگذاری اجتماعی با واقعیت امروز جامعه تناسب ندارد و دیدگاه‌های موجود در مجموعه‌های کلان سیاستگذاری با تغییرات ارزشی و فرهنگی و هنجارهای خانواده‌ها همخوانی ندارد. در بیشتر مواقع، از مشکلات اجتماعی فقط عکس گرفته می‌شود بدون اینکه روندها را به‌درستی شناسایی کرده و دیده باشند.»
- کمک به ارتقای عزت نفس بانوان
قرار گرفتن در معرض آسیب‌های ناخواسته اجتماعی، ترس و وحشت از ابراز آن در میان اعضای خانواده، توهین و تحقیرهایی که زنان خیابانی تجربه می‌کنند، نقش مخربی در روحیه و رفتار آنها دارد و در واقع آنها را تبدیل به افرادی خشونت‌طلب می‌کند. کمک به بازیابی عزت نفس ازدست‌رفته در میان بانوان از برنامه‌های آموزشی سرای غزل است.
«مژگان علمشاهی»، مدد کار اجتماعی و مسئول فنی سرای غزل، با بیان این مطلب می‌گوید: «اغلب، پیشگیری از درمان اثرگذارتر است. گمشده بسیاری از بانوان، به‌ویژه افراد آسیب‌دیده اجتماعی، عزت نفس است؛ نکته‌ای که متأسفانه در غبار رفتارهای اشتباه فراموش شده است. در این مرکز با اجرای برنامه‌های آموزشی، همایش و حتی انتشار کتاب با مشارکت بانوان برای دو دسته از آنها برنامه متنوع و مختلفی داریم.
دسته اول بانوان آسیب‌دیده‌ای هستند که باید مهارت، جرأت حرف زدن و ابراز ترسشان را پیدا کنند.» به گفته علمشاهی، آموزش شناخت همسر و پیشگیری از طلاق عاطفی میان زوج‌ها از دیگر برنامه‌های آموزشی و فرهنگی سرای غزل برای بانوان است. او در ادامه می‌گوید: «حفظ تحکیم بنیان خانواده، درک و شناخت صحیح از همسر و ابراز موجودیت در خانواده به‌عنوان یک زن مقتدر برای مدیریت خانه نقش مؤثری در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد. رسیدن به این درک از زندگی باعث تغییر فرهنگ و تربیت نسلی پویا و خلاق برای جامعه می‌شود.»
علمشاهی از برپایی این دوره برای همه بانوان با هر میزان تحصیلات و جایگاه اجتماعی خبر می‌دهد؛ دوره‌هایی که در آن جایگاه اعضای خانواده و نقش آنها برای حفظ اساس و بنیان خانواده و داشتن خانواده‌ای سالم حفظ می‌شود.