همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: سراهایی که تا پیش از شیوع «کووید ۱۹»، محل پر رفت و آمدی برای آموزش و تفریح بودند، اکنون اما به‌صورت مجازی خدمات متنوع به شهروندان ارائه می‌دهند. یکی از این خدمات نوین، به تازگی در قالب افتتاح «مدرسه نوآوری و خلاقیت سرای محله استاد معین» ارائه می‌شود. مدرسه نوآوری و خلاقیت که قرار است در آن ایده‌های گوناگون اهالی مطرح، بررسی و پیگیری شود تا در صورت دریافت تأییدیه‌های کارشناسی‌ـ شهری با توجه به حوزه خدمات شهری، معماری، محیط‌زیست، فناوری، اجتماعی، به مرحله اجر برسند. در این گزارش ضمن گفت‌وگو با اهالی و مسئولان آن به واکاوی عملکرد و شیوه تأثیرگذاری مدرسه نوآوری محلی بر رفع معضلات شهری می‌پردازیم.
- تحولات بزرگ محلی با نوآوری
سرای محله «استاد معین»، یکی ازسراهای محله در منطقه ۹ است که دسترسی آسان آن برای اغلب شهروندان، امتیاز محسوب می‌شود. امتیازی که البته در دوران شیوع کرونا با توجه به محدودیت‌های رفت و آمدی چندان به کار نمی‌آید. این‌سرا در ضلع جنوب‌شرقی بوستان بزرگ «المهدی» (عج) واقع شده است که این روزها به‌صورت محدود و بیشتر به شکل مجازی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد. «محمد اصغرزاده» یکی از ساکنان قدیمی محله استادمعین درباره افتتاح مدرسه نوآوری محلی و شهری می‌گوید: «آموزش‌های از راه دور، مجازی و استارت آپ‌ها امکاناتی هستند که باید بسیار پیش‌تر از شیوع کرونا به ضرورت تبدیل می‌شد. اما اکنون به سبب قرنطینه و اعمال محدودیت‌ها به امکانی جدید تبدیل شده‌اند که به گمانم باید از ظرفیت‌ها آنها به خوبی بهره‌برداری شود.»
اصغرزاده که دانشجوی کارشناسی رشته «آی‌تی» است، ادامه می‌دهد: «محله‌های قدیمی و هویتی، به چنین ظرفیت‌ها و بسترهایی بیشتر نیاز دارند تا هم هویت‌شان با علم و تکنولوژی به روز شده احیا شود و هم بافت سنتی‌شان، رنگ و رویی تازه به خود بگیرد.» «بنفشه عالمی» نیز یکی از مراجعه‌کنندگان سرای محله استادمعین است که به تازگی از آغاز فعالیت مدرسه نوآوری محلی مطلع شده است. او می‌گوید: «برای رفع یکسری از معضلات قدیمی محله مان، چند پیشنهاد دارم که علاقه‌مند هستم آنها را در این مدرسه محلی جدید پیگیری کنم. این کار هم جذاب است و هم به گونه‌ای برایم مسئولیت اجتماعی ایجاد می‌کند. با فعالیت مدرسه نوآوری سرای محله می‌توان، تحولات بزرگی را برای محله‌ها انتظار داشت. اما افسوس که کرونا محدودمان کرده است. البته می‌گویند یکی از ویژگی‌های این مدرسه، مجازی بودن و استفاده از تکنولوژی در آن است.»
- محله ایده‌آل با چاشنی نوآوری و خلاقیت
محله استادمعین با ۱۰۴ هکتار مساحت و بیش از ۱۸ و ۵۰۰ نفر جمعیت، تاکنون ۴۰درصد از بهره‌برداری پروژه‌های خرد و کلان سال جاری منطقه را در خود جای داده است. این به آن معناست که شتاب پیشرفت این محله نسبت به سایر محله‌های منطقه بیشتر است و نوآوری و مشارکت شهروندان در ارائه طرح‌ها و برنامه‌های شهری در حوزه‌های مختلف می‌تواند «شهر زیست پذیر» را رونق بخشد. «مسعود بخشایش» یکی از اعضای شورایاری محله استادمعین در این‌باره می‌گوید: «مشارکت شهروندان در شکل‌گیری طرح‌ها و ایده‌های شهری با هدف ساختن یک محله ایده‌آل، یکی از عوامل مهم شهرسازی نوین محسوب می‌شود که هم باید مورد توجه شهروندان قرار بگیرد و هم از سوی مدیران شهری پیگیری جدی شود. در این بین استفاده از نوآوری‌های مجازی و دیجیتال و حتی استارت آپ‌ها، بهترین گزینه برای شیوه مشارکت شهروندان در دنیای پیشرفته امروزی است. اکنون اگر جایی هم مانند مدرسه نوآوری محلی افتتاح شود که شهروندان در آن هم ایده‌پردازی‌های مؤثر در شهر و محله را آموزش ببینند و هم آن ایده‌ها را با نام خود ثبت و اجرا کنند، دیگر مصداق کامل مشارکت شهروندی (مدرن) بر پایه فناوری و تکنولوژی است. امیدوارم تداوم اجرای آن، حس تعلق خاطر را به اهالی محله‌ها بازگرداند.»
- رویدادسازی با تکثیر ایده‌های مؤثر
رویدادسازی‌های محلی و اجتماعی می‌توانند جذب حداکثری مشارکت شهروندان را در نگهداشت شهر به همراه داشته باشند. «علیرضا خامسیان»، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه، با بیان این مطلب می‌گوید: «رویدادسازی‌های محلی و اجتماعی اگر بر مبنای اصول و منطبق با ساختار اجتماعی و فرهنگی هر محله شکل بگیرد، می‌تواند بیشترین میزان مشارکت اهالی آن محله را دربر داشته باشد. برای این منظور می‌توان از پتانسیل انجمن‌های مردم‌نهاد و ایده‌های برتر شهری استقبال کرد. مدرسه نوآوری و خلاقیت سرای محله استادمعین یکی از این ایده‌های مؤثری است که باید در همه محله‌های پایتخت تکثیر شود تا مشکلات به خوبی شناسایی و برطرف شوند. روند مشارکتی که با سرمایه و مسئولیت اجتماعی نیز عجین خواهد شد.»
- با نوآوری و خلاقیت، محله خود راآباد کنیم
جوامع در حال تغییر امروز از کوچک (محله) تا بزرگ (کشور)، نیازمند حضور و نقش‌آفرینی پدیده‌هایی با نام «نوآور اجتماعی» هستند. نوآورانی که با مشارکت پویاشان، آن جامعه مدنظر راآباد می‌کنند.
«غلامرضا پیشکار»، مدیر محله استادمعین و نماینده مدیران محله‌های تهران که مبدع طرح «مدرسه نوآوری» این سرای محله است، با بیان این مطلب می‌گوید: «مجموعه فعالیت‌های نخستین مدرسه نوآوری سرای محله‌های پایتخت در ۳ بخش تعریف شده‌اند. بخش نخست، آموزش‌های عمومی و تخصصی در حوزه کارآفرینی و نوآوری اجتماعی و خلاقانه است. بخش دوم، تحقیق و توسعه با تجمیع محتویات پژوهشی برای ایجاد مشارکت و مسئولیت اجتماعی در افراد و بخش سوم نیز، گفتمان‌سازی همراه با تولید محصولات چند رسانه‌ای، برگزاری نشست‌ها، همایش‌ها، برنامه‌ها و رویدادهای اجتماعی در بین گروه‌های مختلف سنی است. به این معنا که با برگزاری برنامه‌های محلی، اهالی را به ارائه بهترین ایده‌ها و طرح‌ها ترغیب کنیم.»
پیشکار با تأکید بر فعالسازی ظرفیت نخبگان محلی و منطقه‌ای در مدرسه نوآوری می‌افزاید: «با ایجاد یک فضای آموزشی و اشتراکی به دنبال طراحی ایده‌های نوآورانه و مبتکرانه از سوی اهالی برای احیای حیات بانشاط محله‌ها هستیم. این طراحی ایده می‌تواند با اشتراک‌گذاری تجارب و نیازهای اهالی در حوزه‌های گوناگون شهری از خدمات شهری گرفته تا آسیب‌های اجتماعی همراه باشد. همچنان که تاکنون، بیشترین استقبال در طراحی ایده‌ها در حوزه کارآفرینی، توسعه کسب و کارهای خانگی و خدمات شهری صورت گرفته است. ایجاد استارت آپ‌ها با توجه به سرفصل‌های مدرسه نوآوری محله نیز یکی دیگر از بخش‌های پراستقبال بوده است که از شهروندان می‌خواهیم تا با ایده‌ها و پیشنهادهای خود، محله‌شان را با نوآوری و خلاقیت‌های محلی به جایی بهتر برای زندگی تبدیل کنند.»