همشهری آنلاین _ سحر جعفریان: از جمله این مفاهیم و پدیده‌ها می‌توان به کارآفرینی اشاره کرد. فرایندی که تاکنون توانسته است با ظهور در مختصات خُرد و محلی، مدیریت و برنامه‌ریزی‌های شهری را در مسیر توسعه پایدار قرار دهد. رونق اقتصادی محلی، ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی، افزایش دستاوردهای شهری و پیشگیری از وقوع جرائم و آسیب‌ها، از پیامدهای مثبت توسعه کارآفرینی در مناطق ۲۲گانه پایتخت است که منطقه ۹ نیز با توجه به خدمات و حمایت‌های متناسبی که در این‌باره ارائه می‌دهد، در رتبه‌های برتر تهران قرار دارد. در این گزارش، ابعاد مختلف کارآفرینی (انواع خدمات، حمایت‌ها و چالش‌ها) را در نهمین تکه از شهر بررسی می‌کنیم.
- کارآفرینی برای جلوگیری از آسیب‌ها
از ۴۰ نوع کارآفرینی که تعریف شده است، حدود ۲۰گونه آن در نهمین تکه از شهر تهران پیگیری و اجرا می‌شود. کارآفرینی‌هایی که هدف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارند مانند کارآفرینی‌های شخصی، محلی، فنی، آموزشی، اجتماعی، تولیدی، انبوه، انفرادی، استارتاپی، نوآورانه، گروهی، مشترک و کوچک اهالی منطقه از جمله بانوان سرپرست خانواده، گروه‌های رها شده از آسیب‌های اجتماعی و توانیابان هستند. «علی پورشادمان»، ۴۰ ساله و ساکن محله «فتح»، کارآفرین برتر منطقه ۹ است که از سال ۱۳۹۰ با دغدغه کمک به افراد آسیب دیده از اعتیاد، کارآفرینی را با راه‌اندازی یک کارگاه تولید کفش مردانه آغاز کرد: «شغل خانوادگی‌ام تولید کفش‌های چرم ایرانی است. همواره می‌خواستم که کسب و کار خود را راه بیندازم. کسب وکاری که در عین حال به افراد آسیب دیده کمک کند تا با اشتغال و درآمدزایی، بر روی پای خود بایستند. حکایت یک تیر و چند نشان است. با کارآفرینی، انگیزه و امید را باز می‌گردانم و از سویی تولید ایرانی را رونق می‌بخشم.» پورشادمان از سال ۱۳۹۹، کارگاه‌اش را به مجموعه کارآفرینی مددسرای «امید» انتقال داده است تا افراد آسیب دیده و رها شده ازبند اعتیاد را بیشتر جذب کند. در حال حاضر، روزانه بیش از ۲۰۰ جفت کفش مردانه با مشارکت ۱۲ بهبودیافته راهی بازار مصرف می‌شود. دوره‌های آموزش تخصصی از طراحی تا دوخت و تولید کفش در کارگاه کارآفرینی پورشادمان، رایگان است.
- باغ شیشه‌ای یک بانوی کارآفرین
کارآفرین محیط‌زیست، «رابعه رمضانیان»، بانوی ۴۹ ساله، ساکن محله «دکتر هوشیار» که علاقه بسیاری به گل‌ها و گیاهان داشت با تحصیل در رشته «بهداشت محیط»، این حس قوت گرفت. رمضانیان از سال ۱۳۹۵ با ثبت شرکت خود با نام «مسیر سبز پایتخت»، خط تولید «تراریوم»، «پلنتاریوم»، «آکواریوم» و «ویواریوم» را با هدف توسعه فضاهای سبز خانگی و درآمدزایی آغاز کرد. رمضانیان که تجربه‌کاری در شورای عالی «الگوی مصرف» و سازمان «محیط‌زیست» استان تهران را دارد، در این‌باره می‌گوید: «تراکم شهرنشینی سبب شده است تا فضاهای سبز شهری کاهش پیدا کند. از سویی محدودیت‌های مکانی و محیطی در آپارتمان‌نشینی، فرصت پرداختن به باغچه و باغ را از شهرنشینان گرفته است. بنابراین تصمیم گرفتم برای کارآفرینی، حوزه محیط‌زیست را انتخاب کنم.
با تحصیل و گذراندن دوره‌های تخصصی تراریوم به دنبال این بودم که کاملاً حرفه‌ای و برنامه‌ریزی شده به کارآفرینی بپردازم. عاملی که تا حدود زیادی می‌تواند موفقیت در کار را تضمین کند. باید هم بر موضوع کارآفرینی تسلط داشت و هم با بازار و شبکه‌سازی مشتریان آشنا بود. اینها مواردی هستند که بی‌شک در عصر حاضر به‌صورت تخصصی باید فراگرفته شوند.» او ادامه می‌دهد: «کارآفرینی در مراکز آموزشی محلی باید گسترش یابد و از محدوده کسب و کارهایی مانند خیاطی و فرش‌بافی ویژه بانوان فراتر برود تا ضمن ایجاد رونق مفهوم کارآفرینی، انگیزه و اعتماد به نفس را به بانوان بازگرداند.»
- حمایت محلی و فرامحلی از محصولات
کارگاه خیاطی «فاطمه گلرو» با شیوع «کرونا ویروس» نه تنها تعطیل نشد، بلکه با هدف کمک به اقشار کم درآمد و کادر درمان، خط تولید ماسک‌های بهداشتی، صنعتی وگانها در آن به راه افتاد. گلرو از سال ۱۳۸۹ با آموزش رایگان خیاطی تخصصی به بانوان سرپرست خانوار، کارآفرینی خود را آغاز کرد: «با سرمایه اندکی از زیر زمین خانه‌مان کارم را آغاز کردم. گاهی پیش می‌آمد که با سختی‌های مالی و چالش‌های پیش روی کارآفرینی، ناامید شوم اما به هدفم که فکر می‌کردم، دوباره انگیزه می‌گرفتم. به‌ویژه که با مرور زمان، مسئولیت درآمدزایی بانوان دیگری نیز برعهده من بود. کرونا که شیوع پیدا کرد، تقریباً سفارش‌های پوشاک کارگاه به صفر رسید. آنجا بود که با توجه به آموزش‌های کسب وکاری که دیده بودم، نیازسنجی کردم و خط تولید ماسک‌ها راه انداختم.
آن زمان بسیاری از خیّران و نیکوکاران بخشی از هزینه‌های کار را با عنوان «ادای نذر» متقبل کردند. همین حمایت‌ها دلگرمان می‌کرد.» گلرو که سال‌هاست به‌عنوان «کارآفرین برتر منطقه و استان تهران» معرفی شده با معرفی برند خود به کارگروه «مد و لباس» کشور نیز راه یافته است. او مهم‌ترین چالش پیش روی کارآفرینی در حوزه پوشاک را حمایت نکردن خریداران و بازار محلی و فرامحلی می‌داند.
- تولید محصولات متناسب با نیاز هر بخش
رونق کارآفرینی‌های خُرد محلی بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندان نیز اثرگذار است. «علیرضا داداشی»، بازرس انجمن مدیریت کسب و کار ایران و مشاور مشاغل نوین پیرامون این موضوع به همشهری محله می‌گوید: «ضرورت عصر حاضر این است که محصولات و خدمات نوین متناسب با نیاز هر بخش و محدوده یک جامعه که می‌تواند به‌طور مثال یک محله از یک منطقه و شهر باشد، ارائه شود. این محصولات و خدمات چون براساس نیاز آن محدوده یا محله طراحی شده است، می‌تواند در بلندمدت به ارتقای کیفی زندگی شهروندان منتهی شود.»
داداشی همچنین می‌افزاید: «این ارتقای کیفی شامل افزایش سطح درآمد اهالی، بهبود کالبد محله، نمای محلی و شیوه تعامل و ارتباطات شهروندان می‌شود.»
- کارآفرینی در خیریه‌ها و نهادهای مدنی
از حدود ۱۲۰ خیریه رسمی و محلی (نهادهای مدنی و مردم نهاد) که در منطقه ۹ فعال هستند، ۴۷ خیریه به‌صورت اختصاصی به کارآفرینی و اشتغالزایی و ۷۳ خیریه نیز به‌صورت غیرمتمرکز به کارآفرینی می‌پردازند. «محمد افشاری»، مسئول امور اجرایی خیریه «صامت» در محله «مهرآبادجنوبی» می‌گوید: «خیریه صامت با توجه به میزان جمعیت منطقه و همچنین سطح پایین درآمد خانوارها در آن، به‌صورت تخصصی به آموزش کارآفرینی و توسعه کسب و کارهای نوین و محلی می‌پردازد. مشاوره برای راه‌اندازی خط تولید، رشته‌های مختلف کارآفرینی از صنعت گرفته تا هنر، آموزش تکنیک‌های بازاریابی، نیازسنجی بازار، پیش‌بینی الگوی مصرف و... از جمله مهم‌ترین خدمات خیریه است که تاکنون مورد استقبال بانوان سرپرست خانواده و افرادی از خانواده‌هایی با درآمدهایی محدود قرار گرفته است.» افشاری می‌افزاید: «البته مفهوم کارآفرینی و ارزش‌آفرینی باید به گونه‌ای بین افراد جامعه قابل درک شود که آن را معادل توسعه و خودکفایی بیابیم.»
- کارآفرینی و مهارت‌آموزی ویژه بهبودیافتگان از اعتیاد
در حال حاضر، بیش از ۵۰ بهبودیافته ازبند اعتیاد در کارگاه‌های متعدد کارآفرینی منطقه فعال هستند. «صادق محمدی»، رئیس اداره آسیب‌های اجتماعی شهرداری منطقه، با ارائه این آمار می‌گوید: «مهم‌ترین عاملی که موجب لغزش افراد بهبودیافته از اعتیاد می‌شود، فقدان بسترهای مناسب اشتغال و درآمدزایی ویژه آنها است. بنابراین با مشارکت جمعی از خیّران محلی و کارآفرینان، کارگاه‌های کارآفرینی مددسرای «امید» را راه‌اندازی کردیم.» محمدی با تأکید بر مهارت‌آموزی در کارگاه‌های مددسرا ادامه می‌دهد: «۲ کارگاه صنایع‌دستی، کیف‌دوزی، تولید کفش، صنایع چوبی و خیاطی از جمله کارگاه‌های کارآفرینی مددسرا هستند که مددجویان در مرحله نخست به مهارت‌آموزی در هریک از کارگاه‌ها می‌پردازند. این دوره‌ها با جلسات مشاوره همراه است تا بیشترین بازدهی از آنها حاصل شود.» کارگاه‌های کارآفرینی مددسرای امید، در بزرگراه فتح، فتح ۱/۲۹، در کنار مرکز کارآفرینی توتیا خدمات ارائه می‌دهد.
- بانوان کارآفرین منطقه، برترین‌های پایتخت هستند
۷۳۵ بانوی سرپرست خانواده در اداره امور بانوان منطقه ۹ پرونده حمایتی تشکیل داده‌اند. «لیلی رحمتی»، رئیس اداره امور بانوان شهرداری منطقه، در این‌باره توضیح می‌دهد: «از مجموع بانوان سرپرست خانواری که در اداره ما، پرونده تشکیل داده‌اند، ۶۷ بانو در ۶ مرکز تخصصی کارآفرینی و ۵ مرکز مشاغل خانگی به کسب و کار مشغول هستند. ۶ مرکز تخصصی کارآفرینی «سه گل»، «بانوی پارسه»، «کاریناز»، «خاتون» و «سرژه» در حال حاضر به تولید انبوه رسیده‌اند و صاحبان آنها پس از برندسازی و ایجاد شبکه‌های مجازی فروش، به رتبه‌های برتر و برگزیده استان در جشنواره‌های مختلف کارآفرینی نایل آمده‌اند.» رحمتی ادامه می‌دهد: «کمیت و کیفیت برگزاری بازارچه‌های کارآفرینی هماهنگ با محدودیت‌های کرونایی، دوره‌های مهارت‌آموزی، آموزش مارکتینگ، مشاوره‌های کسب و کار خانگی و کوچک و از سویی فعالیت مطلوب بانوان کارآفرین منطقه سبب شده است تا رتبه برتر را بین مناطق شهر تهران کسب کنیم.»
رئیس اداره امور بانوان شهرداری منطقه در پایان می‌گوید بانوان متقاضی و واجد شرایط برای حضور در دوره‌های کارآفرینی می‌توانند به نزدیک‌ترین سرای محله مراجعه کنند تا از طریق آنها به مراکز و خیریه‌های مرتبط ارجاع داده شوند.
- شهردار منطقه: مدیریت شهری از کارآفرینان حمایت می‌کند
ایجاد ظرفیت‌ها و افزایش کمی کارآفرینی در محله‌ها، بر توسعه کیفی محلی و شهری اثر قابل توجهی دارد. «علیرضا خامسیان»، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه، با بیان این مطلب می‌گوید: «ایجاد و توسعه کارآفرینی در گام نخست، خانواده‌های مصرفی را به خانوارهای تولیدکننده تبدیل می‌کند که این مهم در توسعه محلی نقش مؤثری دارد و در بلندمدت آثار این تولیدکنندگی و رونق اقتصادی را در کالبد محله‌ها به خوبی می‌توان شاهد بود. از سویی، مشارکت و همبستگی اجتماعی، ضعف و نقص منابع (انسانی و مالی) را در راه‌اندازی کسب و کارها و کارآفرینی پوشش می‌دهد. این به آن معنا است که کارآفرینی با توسعه محلی به مشارکت اجتماعی نیز منجر می‌شود.»
خامسیان همچنین می‌افزاید: «حمایت‌های دولتی و نهادهای مدنی از کسب و کارهای خانگی و محلی، اگر در چهارچوب اصول استاندارد شامل توانمندسازی و آموزش، تسهیلات، معافیت‌های هدفمند و تخفیف‌ها باشد، مسیر کارآفرینی را هموار می‌سازد.» معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه درباره گروه‌های هدف کارآفرینی در منطقه نیز می‌گوید: «بانوان سرپرست خانواده، افراد آسیب دیده و کم برخوردار، توانیابان و مددجویان مراکز و نهادهای حمایتی از جمله مهم‌ترین گروه‌هایی هستند که با توجه به نیازها و توانایی‌هایشان در فرایند کارآفرینی، خدمات ویژه‌ایی دریافت می‌کنند. در این‌باره اداره‌های آسیب‌های اجتماعی، امور بانوان، مرکز استارتاپی «پردازش» و مرکز تخصصی کارآفرینی «توتیا» ضمن شناسایی گروه‌های ذکر شده به ارائه خدمات رایگان می‌پردازند. همچنین در منطقه خط اعتباری تسهیلات بانکی بدون ضامن و وثیقه برای این گروه‌ها مصوب شده است که تاکنون ۳ گروه به صندوق کارآفرینی «امید» معرفی شده‌اند. بانوان سرپرست خانوار، معلولان و مددجویان در اولویت استفاده از این تسهیلات به‌صورت گروهی هستند. حمایت‌های مدیریت شهری منطقه با اعطای زیرساخت‌های مناسب مانند فضای لازم و تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب و کار به افراد متقاضی ادامه می‌یابد.»