همشهری آنلاین_شهره کیانوش راد: اگرچه دانش‌آموزان به دلیل کرونا در مدرسه حضور ندارند اما فعالیت مرکز آموزشی و پژوهشی زیر نظر آموزش و پرورش به گونه‌ای طراحی شده تا نوجوانان و جوانان بتوانند از اوقات فراغت خود بهترین استفاده را ببرند. «لیدا محمدی» مدیر مرکز پژوهش‌سرای جابربن حیان یک معتقد است که پژوهش‌سرا همه دانش‌آموزان مدارس ابتدایی و متوسطه‌های اول و دوم را تحت پوشش قرار می‌دهد و با توانمندسازی دانش‌آموزان، فرصت شرکت در مسابقات علمی و پژوهشی را برای آنها فراهم می‌کند. محمدی درباره مهم‌ترین فعالیت‌های این مرکز برایمان توضیح می‌دهد.
تیرماه و همزمان با روز قلم فعالیت پایگاه تابستانی پژوهش‌سرا شروع شد. محمدی با توضیح شرایط سختی که کرونا پیش رو آنها قرار داده است می‌گوید: «با وجود همه مشکلاتی که برای حضور دانش‌آموزان و شرکت در کلاس‌ها داشتیم تلاش کردیم تا فعالیتمان را در فضای مجازی توسعه دهیم.
دغدغه خانواده‌ها و دانش‌آموزان برای شرکت حضوری در کلاس‌ها کاملاً بجا بود و ما با توجه به این نگرانی‌ها، سلامت دانش‌آموزان را در اولویت برنامه‌ها قرار دادیم. برای شروع لازم بود از کارشناسان و مربیانی بهره‌بگیریم که به علوم روز آشنایی دارند تا بتوانند متناسب با این شرایط با پژوهش‌سرا همکاری کنند که در همین زمینه بخشی از کار ما بر موضوع توانمندسازی همکاران فرهنگی و دبیران در قالب مهارت‌های شغلی اختصاص یافته است.
برگزاری دوره‌های ترمیک یا میان دوره‌ای کوتاه‌مدت با به کارگیری نیروهایی که تجربه کافی داشتند وجلب مشارکت استادان دانشگاه‌ها و دانشجویان برگزیده المپیادی وخوارزمی از برنامه‌های مرکز است. پژوهش‌سرا در واقع خانه پژوهش دانش‌آموزان است تادر قالب مسابقات علمی و پژوهشی بتوانند توانایی‌های خود را شناسایی و تقویت کنند و محک بزنند. وقتی دانش‌آموزان پژوهش را به‌صورت کلیدواژه تخصصی و اصلی دنبال کنند، قطعاً علاوه بر یادگیری مفهومی می‌توانند در محورهای چندگانه مسابقات علمی و پژوهشی، جشنواره‌های خوارزمی یا المپیادهای علمی شرکت کنند و حرفی برای گفتن داشته باشند.»
- زمینه‌سازی برای فعالیت دانش‌آموزان
چرا در مدارس دانش‌آموزان نمی‌توانند فعالیت‌های پژوهشی داشته باشند؟ محمدی در پاسخ به این سؤال جای خالی درس پژوهش در برنامه ملی به‌ویژه مدارس دولتی را از دلایل اصلی دور ماندن از برنامه‌های پژوهشی می‌داند و توضیح می‌دهد: «دانش‌آموز در حال تحصیل چه بسا استعدادهایی برای فعالیت‌های پژوهشی داشته باشد اما متأسفانه این فضای فکری برای توانمندسازی امکان شرکت در مسابقات علمی فراهم نیست. به همین دلیل بسیاری از دانش‌آموزان نوجوان و جوان فرصت حضوردر مسابقه‌ها و جشنواره‌ها را از دست می‌دهند و آمادگی ورود درآموزش عالی با نگرش کسب مهارت شغلی و آکادمی کمتر اتفاق می‌افتد.
در شرایط کرونا که حضور در برنامه‌های مجازی بیشتر شده، همکاری مدیران مدارس و مشارکت آنها برای تشویق دانش‌آموزان بیشتر شده است اما کافی نیست. سال گذشته ۵ محور برای مسابقات داشتیم و امسال تعداد محور مسابقات به ۱۰ محور افزایش یافته رسیده که تأثیر گرفته از توسعه دانش روز و علم و فناوری است تا دانش‌آموز با آنها آشنا شود. مهندس طالبی، مدیریت آموزش و پرورش منطقه ۲ نیز نگرش خوبی به پژوهش‌سرا داشته و امیدواریم در فرصت باقیمانده تابستان امسال و ۳ ترم پاییز وزمستان برنامه‌های بیشترو بهتری را برای دانش‌آموزان برگزار کنیم.
سال گذشته دانش‌آموزان شرکت‌کننده در برنامه‌های پژوهش‌سرا موفق شدند ۲ رتبه اول کشوری و یک مقام استانی کسب کنند و امسال با توجه به استقبال دانش‌آموزان، در رشته‌های کدنویسی، نجوم، انرژی‌های نوین، زیست فناوری و آزمایشگاه راه‌یافتگانی به مرحله کشوری داشته‌ایم. اولیا باید آگاه باشند که دنیای بچه‌های امروز متفاوت از نسل گذشته است و سطح نگرش آنان با اندیشه و پویایی ارتقا می‌یابد و باید این اجازه را بدهند که بچه‌ها با توانمندی‌هایشان در فضاهای علمی و پژوهشی در تعامل با دیگر دانش‌آموزان آشنا شوند.»
- دوره‌های تابستانی با تمرکز بر کارآفرینی
برنامه‌ریزی برای حضور دوباره دانش‌آموزان آن‌طور که مسئولان پژوهش‌سرا انتظار داشتند پیش نرفت و ادامه یافتن شیوع کرونا مانع حضور دانش‌آموزان در برنامه‌های تابستان ۱۴۰۰ شد. محمدی می‌گوید: «پیش‌بینی ما برای تابستان این بود که وضعیت شیوع کرونا متعادل می‌شود و می‌توانیم کلاس‌های حضوری را برگزار کنیم.
به همین دلیل بخشی از برنامه‌ها را به کارآفرینی و مهارت‌آموزی اختصاص دادیم و سعی داشتیم با صیفی‌کاری در فضای پژوهش‌سرا، اهمیت نانو در کشاورزی را به‌صورت عملی آموزش دهیم. با بهره‌وری از فضای فیزیکی و همت سرایدار باذوق مرکز برای صیفی کاری، بذرپاشی انجام شد و زمینه را برای ادامه کار با حضور دانش‌آموزان فراهم کردیم. هدف ما ایجاد باورکارآفرینی و بانشاط‌سازی فضای آموزش و روحیه متأثر از مشکلات کرونا بود. خواستیم به‌صورت عملی آموزش دهیم که کسب مهارت‌های شغلی می‌تواند پس از پایان تحصیل مدرسه به حضور در فعالیت‌های اجتماعی کمک کند. اما برنامه‌ریزی در این زمینه آن‌طور که انتظار داشتیم پیش نرفت.
امسال دوره تابستانی با محوریت کارآفرینی و تولید محتوا و خلق اثر با در نظر داشتن محورهای علمی پژوهشی و گرایش‌هایی مانند مقالات پژوهشی، دست سازه و انیمیشن در حال اجراست و دانش‌آموزان با شرکت در دوره‌های مجازی آموزش پویانمایی موفق به تولید محتوا شده‌اند.»
- مشارکت خانواده‌ها
منطقه ۲ یکی از مناطقی است که بیشترین تعداد مدرسه غیرانتفاعی را دارد و خانواده‌ها با توجه به تمکن مالی از مشارکت در برنامه‌های آموزشی استقبال می‌کنند. مدیر پژوهش‌سرای جابربن حیان یک با توجه به این ظرفیت در منطقه ۲ می‌گوید: «در منطقه ۲ خانواده‌ها از برنامه‌های مشارکتی استقبال می‌کنند و تجربه ثابت کرده که حضور و مشارکت آنها در پیشبرد اهداف آموزشی مؤثر بوده است.
تشکیل کمیته خیّران با حضور اولیای دانش‌آموزان یکی از پیشنهادهای مطرح شده در معاونت متوسطه منطقه ۲ بود و مدیرآموزش و پرورش منطقه هم استقبال کرده‌اند که هیأت امنا با مشارکت خیّران داوطلب و با راه‌اندازی پایگاه‌های علمی مانند رصدخانه علاوه بر درآمدزایی برای منطقه بتواند به کیفیت بخشی ساختار فیزیکی مرکز و توانمندسازی کارکنان بپردازد و جشنواره‌های متنوعی را با اهدای جوایز برگزار کند که قطعاً این موضوع در بالابردن انگیزه دانش‌آموزان هم مؤثر است. امیدواریم بتوانیم با حمایت مسئولان و مشارکت خانواده‌ها به این هدف دست یابیم و نسلی توانمند و آگاه به دانش روز را برای ورود در آموزش عالی آماده کنیم.»