همشهری آنلاین _ شهره کیانوش راد: آنها منتظرند تا از پایان ماجرای زورآزمایی قهرمان قصه با شیطان و دیوچه با خبرشوند.
«شهره یوسفی» عضو هیئت‌مدیره مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا که تجربه ۴۰ سال کار در شورای کتاب کودک و نوجوان را دارد همراه با گروهی که دغدغه کتابخوانی دارند تلاش می‌کنند با روایت داستان‌ها و قصه‌های ایرانی، شوق خواندن در کودکان را بیشتر کنند. یوسفی می‌گوید: «هدفمان ترویج افسانه‌های بومی و معرفی داستان‌های ایرانی برای کودکان است. معتقدیم آشنایی کودکان با شخصیت افسانه‌های ایرانی راهی است تا آنها را از طریق قصه با فرهنگ کشورمان آشنا کنیم.» یوسفی درباره برنامه‌های کتابکده برایمان توضیح می‌دهد.
اجرای قصه و افسانه‌های ایرانی مهم‌ترین برنامه‌ای است که درکتابکده برای کودکان اجرا می‌شود. اما برای برقراری ارتباط با کودکان لازم است تا راوی و قصه‌گو با فوت و فن قصه‌گویی آشنا باشند. یوسفی که در کتابکده مسئولیت بخش کارگاهی را برعهده دارد می‌گوید: «برنامه‌های کتابکده ۲ بخش را پوشش می‌دهد. بخش اصلی آن، انتخاب کتاب‌های مناسب برای کودکان و نوجوانان و بخش دیگر برگزاری کارگاه‌های متنوع قصه‌گویی برای گروه‌های سنی کودک است. کارگاه‌ها توسط تسهیلگران کودکان و نوجوانان، برگزار و توسط افرادی اداره می‌شود که سال‌ها تجربه کار در حوزه کودک و نوجوان را داشته‌اند.»
- هر فصل یک افسانه
ماه پیشونی، حسن کچل، کدو کدوی قل قله زن و... داستان و افسانه‌های ایرانی هستند که در کتابکده به‌صورت فصلی به آن پرداخته می‌شود. تماشای عروسک شخصیت‌ها در موزه عروسک‌های کتابکده، داستان را برای کودکان ملموس‌تر می‌کند. اما عروسک‌ها چگونه در کتابکده دور هم جمع می‌شوند؟ یوسفی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «درهر فصل با فراخوان از طریق صفحات مجازی و ارتباط با هنرمندان سراسر ایران اعلام می‌کنیم افرادی که می‌توانند این عروسک را تهیه کنند و برای ما بفرستند تا عروسک‌ها را برای عموم به نمایش بگذاریم. از آنها می‌خواهیم اگر این قصه‌ها در شهرشان به شکل‌های دیگر مطرح شده، عروسک را براساس همان شخصیت بسازند. در فراخوانی که برای ماه پیشونی دادیم ۱۰۸ عروسک از سراسر ایران با تنوعی از ساختار و کاربرد در ساخت عروسک به دست ما رسید. برخی عروسک‌ها را به امانت تحویل کتابکده دادند و برخی هدیه. عروسک‌ها فقط در کتابکده به نمایش درنمی آیند. بلکه به شهرهای دیگر هم سفر می‌کنند تا در معرض دید دیگرکودکان قرار بگیرند. هدفمان این است تا افسانه‌های بومی را ترویج کنیم. چون بسیاری از این افسانه‌ها برای کودکان امروز ناشناخته است. می‌خواهیم بچه‌ها با شخصیت‌های داستان ارتباط برقرارکنند. بسیاری از کودکان ازطریق عروسک‌ها با شخصیت‌های داستان‌های خارجی آشنا هستند اما شخصیت‌های داستان‌های ایرانی میان کودکان ما جایی ندارند.»
در فصل گذشته تمرکز کتابکده بر روایت داستان ماه پیشونی بود. همزمان کارگاه‌های مربوط به آن افسانه برگزار شد و کودکان زیر ۷ سال و دبستانی از نمایشگاه بازدید کردند. به گفته یوسفی، کتابی که حاصل پژوهش درباره قصه ماه پیشونی است چاپ شده تا پژوهشگران و خانواده‌ها از آن استفاده کنند. پژوهش‌های انجام شده درباره داستان حسن کچل نیز زیر چاپ است و منبع خوبی برای دانشجویان و پژوهشگران افسانه‌ها و اسطوره‌های ایرانی است. یوسفی می‌گوید: «کار دیگری که در کتابکده انجام شده ارتباط با هنرمندان برای تصویرگری افسانه‌های ایرانی حسن کچل و ماه پیشونی است. از هنرمندان خواسته‌ایم تا با موضوع این افسانه ۴ تصویر برای ما بفرستند که بتوانیم کتابی را به شکل تصویری آماده کنیم.»
- برگزاری کارگاه‌ها با رعایت پروتکل‌ها
یوسفی که سابقه ۴۰ سال همکاری با شورای کتاب کودک و بررسی کتاب در این نهاد را دارد می‌گوید که در این شرایط تلاش می‌کنیم تا خانواده‌ها بدون دغدغه بتوانند همراه با فرزندانشان در کارگاه‌های قصه‌گویی شرکت کنند: «فعالیت کتابکده حاصل حضور افرادی با ۳۰ ساله تجربه درحوزه کودکان و هدفمان این است که با شیوه‌های مختلف کودکان و برگزاری کارگاه‌های رایگان کودکان را با کتاب و داستان‌های ایرانی آشنا کنیم. در شرایط کرونا کارگاه‌ها با حضور ۷ تا ۸ نفر برگزار می‌شود. برای قصه‌گویی از فضای باز و برای کارگاه از سالن‌های بزرگ با پنجره‌های متعدد و هواکش استفاده می‌کنیم. این روزها که بچه‌ها اوقات بیشتری را در خانه می‌گذرانند و اغلب کلاس‌های تابستانه تعطیل شده، این فرصت را فراهم کرده‌ایم که یکی ساعت در هفته را با رعایت روتکل‌های بهداشتی بتوانند از برنامه‌های فرهنگی کتابکده استفاده کنند.»
- همه کودکان مخاطب برنامه‌های قصه خوانی
کتابکده یکی از زیر مجموعه‌های مؤسسه پژوهشی کودکان دنیاست که سابقه‌ای ۳۰ ساله دارد و در زمینه کودکان فعالیت می‌کند. این مرکز تاکنون برنامه‌هایی را در نقاط مختلف تهران و در شهرهای مختلف اجرا کرده است. حضور در مناطق محروم و در میان مناطق آسیب دیده از زلزله و اجرا برای کودکان مهاجر از برنامه‌های مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا برای ترویج کتابخوانی است. برگزاری دوره‌های تربیت مربی کودک برای تسهیلگران از برنامه‌های دیگری است که در کتابکده و با هدف آموزش مربیان برگزار می‌شود. جامعه هدف، همه کودکان کم شنوا و ناشنوا، کوتاه قامت، معلول و... را در بر می‌گیرد؛ به همین دلیل کارگاه‌های متنوع با در نظرگرفتن شرایط جسمی کودکان برگزار می‌شود.
- سفر عروسک‌ها به شهرهای مختلف
«بیتا احسان جو» عضو مؤسسه پژوهشی کودکان دنیا و مسئول قسمت نمایشگاه و موزه کارگاه می‌گوید: «تمرکز ما هر فصل روی یک افسانه ایرانی است. هدفمان ترویج افسانه‌های ایرانی و شناخت هویت ملی و ارتباط با میراث معنوی و کارهمه جانبه روی آن است. تلاش می‌کنیم تا شخصیت‌های افسانه‌های ایرانی را احیا کنیم و توسعه دهیم و پس از خلق اثر به بستر زندگی کودکان بیاوریم. هر فصل بعد از هر فراخوان و رسیدن آثار از سراسر ایران، آنها را در کتابکده به نمایش می‌گذاریم. آثار اهدا شده، به هر شهر و روستایی که دعوت شوند سفر می‌کنند تا این جریان را در آن جغرافیا انتشار دهند.
اکنون برخی از عروسک‌های ماه پیشونی به کاشان سفر کرده‌اند و مهمان خانه لوسی هستند.» نشست با استادان فن، هنرمندان، موزه‌داران، نویسندگان، پژوهشگران و عروسک‌سازان، تصویرسازان و... در انتهای هر نمایشگاه یکی از برنامه‌هایی است که احسان جو به آن اشاره می‌کند و می‌افزاید: «نمادسازی براساس ارزش‌های هر افسانه یکی دیگر از برنامه‌ها برای معرفی افسانه‌های ایرانی است که با اهدا کردن نشانِ ماه پیشانی به افراد تأثیرگذار در جامعه در اختتامیه نمایشگاه فصلی انجام می‌شود. در افسانه حسن کچل نمادهایی مانند سیب و دیو و چل گیس و... نقش پررنگی دارند.
در مسیر زندگی هریک از ما سیب‌هایی چیده شده که ما را به شروع سفری دعوت می‌کند که مانند حسن افسانه ما سفر ناشناخته‌ای را آغاز کنیم. در کارگاه‌ها بعد از پرداختن به قصه سعی می‌کنیم به پیدا کردن این نمادها در زندگی امروزه‌مان بپردازیم و برای کودک امروز ادبیات کهن را کاربردی کنیم.»
کتابکده با جشنواره حسن کچل از ۲۰ مرداد تا ۲۰ شهریور ماه به پیشواز نمایشگاه تصویرگری و با ایونت یک روزه که ۲۹ تا ۳۰ مهر ماه برگزار می‌شود به استقبال این افسانه می‌رود. کارگاه‌های رایگان کتابکده از ۲۰ مرداد شروع شده و تا ۲۰ شهریور ماه ادامه دارد. خانواده‌ها می‌توانند برای اطلاع بیشتر از برنامه‌های کتابکده به صفحه مجازی در اینستگرام به نشانی ketabkade @ مراجعه کنند یا با شماره‌های ۲۲۲۲۰۴۴۲ و ۲۶۴۲۰۷۲۴ تماس بگیرند. کتابکده در خیابان ظفر، خیابان شهید گوی‌آبادی، پلاک ۵ واقع شده است.