همشهری آنلاین_معصومه حق‌جو: به تعبیر دیگر، تا زمانی که فضاهای عمومی شهری برای این قشر از شهروندان دسترس‌پذیر نشود، نمی‌توان گفت که شعار «تهران؛ شهری برای همه» محقق شده است. با توجه به اهمیت موضوع، شهرداری هم آستین بالا زده و در زمینه مناسب‌سازی امکانات شهری برای این دسته از شهروندان اقداماتی انجام داده است. یکی از این اقدامات که به‌تازگی انجام شده، نوسازی و مناسب‌سازی مجموعه فرهنگی ـ هنری ایوان شمس برای رعایت حقوق شهروندان دارای معلولیت و سالمندان است. نکته مهم اما این است که برای اجرای صحیح و اصولی مناسب‌سازی، از مشارکت و نظارت افرادی که دارای معلولیت هستند، استفاده شده است.
- مناسب‌سازی صددرصدی مجموعه ایوان شمس
«منصور برجیان»، مدیرعامل انجمن علمی و آفرینش‌های هنری معلولان، در پروژه مناسب‌سازی ایوان شمس مشارکت و نظارت داشته است. برجیان می‌گوید ایوان شمس صددرصد مناسب‌سازی شده است: «قبلا، به دلیل اینکه سن پله داشت، افرادی که ویلچر داشتند نمی‌توانستند در برنامه‌هایی که اجرا می‌شد روی سن حضور داشته باشند. ولی حالا با همت اداره سلامت شهرداری و بقیه مسئولان برای دسترسی به این قسمت، بالابر گذاشته شده است.»
به گفته مدیرعامل انجمن علمی و آفرینش‌های هنری معلولان، برای ورود و استفاده از صندلی‌ها، سالن رمپ‌گذاری شده است. پارکینگ هم در محوطه باز و فضایی مسطح احداث شده و افرادی که دارای معلولیت و ویلچر هستند یا سالمندان به‌راحتی می‌توانند وارد پارکینگ شوند. رمپی که به در اصلی سالن نزدیک است هم کاملاً شیب مناسبی برای تردد دارد. اشکالی جزئی هم در سرویس‌های بهداشتی وجود دارد که به‌زودی رفع می‌شود.»
اگر مهمانان توانایی جابه‌جایی از روی ویلچر به روی صندلی را داشته باشند، می‌توانند به‌راحتی روی صندلی‌هایی که سر هر ردیف قرار دارد بنشینند. برجیان در این‌باره توضیح می‌دهد: «اگر مهمانان جزو افرادی باشند که نمی‌توانند از روی ویلچر پیاده شوند، فضایی مشخص شده تا به‌راحتی با ویلچر مستقر شوند و دیگر نیازی به برخاستن از ویلچر نیست.» او می‌گوید: «چون سالن به‌تازگی راه‌اندازی شده و شمارشی انجام نداده‌ایم، نمی‌توانم دقیق بگویم که چند ویلچر در این سالن جای می‌گیرد، ولی حداقل بیست ویلچر در مکان‌های مشخص‌شده جای می‌گیرند. در ردیف‌های بالا، ردیف وسط و ردیف پایین این فضا ایجاد شده و این عزیزان می‌توانند مستقر شوند.»
برجیان معتقد است مهم‌ترین بخشی که در شهرها برای افراد دارای معلولیت و حتی سالمندانی که از ویلچر استفاده می‌کنند، نیاز به مناسب‌سازی دارد، معابر شهری است. او می‌گوید: «این معابر باید در اولویت مناسب‌سازی باشند و شهرداری‌های مناطق باید به این مسئله توجه کنند تا افراد دارای معلولیت و سالمندان و افرادی که کالسکه دارند و نیز کم‌توانان جسمی بتوانند به‌راحتی در این معابر تردد کنند.»
به گفته مدیرعامل انجمن علمی و آفرینش‌های هنری معلولان، پارک‌ها، فرهنگسراها و مراکز درمانی و مجموعه‌هایی مانند شهربانو و... توسط اداره سلامت در حال مناسب‌سازی هستند و اقدامات مناسبی انجام شده است.
- مکان‌های عمومی؛ نیازمند مناسب‌سازی
«امین معینی»، فعال اجتماعی در حوزه افراد دارای معلولیت، هم درباره مناسب‌سازی معابر می‌گوید: «در راستای شعار «تهران؛ شهری برای همه» اقدامات خوبی انجام شده، ولی در ابتدای کار هستیم. از آغاز دوره پنجم فقط در یک سال آخر با حمایت یکی از اعضای شورای شهر، نژادبهرام، شاهد اتفاقات خوبی برای مناسب‌سازی در شهر بودیم.
البته پیمانکاران و مهندسان ناظر شهرداری با چند و چون مناسب‌سازی برای افراد دارای معلولیت چندان آشنایی ندارند و موارد را به‌درستی رعایت نمی‌کنند. به عبارت دیگر، برای افراد عادی اجرای طرح‌های مناسب‌سازی و بهسازی در شهر شرایط خوبی فراهم کرده، ولی اگر فرد دارای معلولیت نتواند به تنهایی و مستقل از این فضاها استفاده کند به نظر من یعنی طرح شکست خورده است. البته به‌طور کلی این اقدامات قدمی رو به جلو محسوب می‌شود و امیدواریم مناسب‌سازی‌ها اصولی‌تر انجام شود و نمادین نباشد.»
همه مکان‌های عمومی نیاز به مناسب‌سازی دارند. او می‌گوید: «از آنجا که جمعیت کشور رو به سالمندی می‌رود، بنابراین مناسب‌سازی می‌تواند قشر بزرگی را در بر بگیرد و برای این افراد هم امکان خوبی فراهم کند. از سوی دیگر، در هر منطقه تهران، مکان‌های ورزشی توسط شهرداری ایجاد شده که کاملاً مناسب‌سازی نشده‌اند. به‌عنوان مثال، استخر بنی‌هاشم در خیابان فداییان اسلام کاملاً مناسب‌سازی شده، ولی در بقیه استخرها یا باشگاه‌های ورزشی فقط ورودی‌ها مناسب‌سازی شده و برای دسترسی به داخل ساختمان با مشکل مواجهیم.»
این فعال اجتماعی معتقد است راهی طولانی پیش روست و اگر از افراد دارای معلولیت مشاوره و راهنمایی برای این کار نگیرند، نمی‌توانند به‌صورت اصولی این کار را انجام بدهند. معینی توضیح می‌دهد: «لازمه این کار حضور افرادی متخصص و آشنا با ضوابط و قوانین در شهرداری یا افرادی آگاه و دارای معلولیت است که در زمینه مناسب‌سازی فعالیت داشته‌اند و می‌توانند نکات لازم را به شهرداری گوشزد کنند.»
او انتقادی هم راجع به فضای اطراف این محدوده دارد: «اگر مجموعه ایوان شمس مناسب‌سازی شده، افراد دارای معلولیت فقط از این ساختمان می‌توانند به‌راحتی استفاده کنند. از ایوان شمس به سمت گمنام و تقاطع کردستان نمی‌توانیم از پیاده‌رو خارج شویم و مسیر را طی کنیم. از پیاده‌رو هم به سمت خیابان جهان‌آرا، در کنار بزرگراه گمنام، چندین پستی و بلندی وجود دارد و ایستگاه اتوبوس هم در پیاده‌رو نصب شده و جنب آن شعبه‌ای از پیتزافروشی‌های معروف است و راه مسدود شده است. از میدان میوه و تره‌بار قزل‌قلعه هم که خارج می‌شویم، وقتی به سر تقاطع می‌رسیم، نمی‌توان با ویلچر یا عصا و واکر تردد کرد. افرادی هم که با چرخ‌دستی هم به میدان تره‌بار می‌آیند، دچار مشکل می‌شوند. کاش مناسب‌سازی این معابر هم هرچه زودتر در دستور کار قرار بگیرد.»
- شروع بسیار خوبی است
«شهرام مبصر»، کنشگر اجتماعی حوزه افراد دارای معلولیت، هم معتقد است شهرداری تهران فاصله بسیار زیادی تا تحقق شعار تهران شهری برای همه دارد. او می‌گوید: «واقعیت این است که حرکت‌هایی که انجام می‌شود از سوی شهرداری تهران، هرچند با سرعت بسیار پایین و لاک‌پشت‌وار، اما بسیار امیدوارکننده است، چون در زمینه مناسب‌سازی اقداماتی شده که اگر بخواهیم منصفانه به آنها نگاه کنیم شروع بسیار خوبی است. امیدواریم این حرکت‌ها ادامه داشته باشد و با سرعت و قدرت بیشتری پیش برود، اما الان فاصله بسیار زیادی داریم تا به شهر آرمانی و آرزوهایی که داریم برسیم.»
مبصر معتقد است همین که مسئولان در کلامشان از واژه مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری استفاده می‌کنند، یک موفقیت چشمگیر است. او می‌گوید: «تعریف دسترس‌پذیری و مناسب‌سازی بدین معناست که معابر برای افراد دارای معلولیت یا هر نوع کم‌توان جسمی و فیزیکی از جمله سالمندان و بانوان باردار و حتی خانم و آقایی که کالسکه بچه را حمل می‌کنند، باید به گونه‌ای باشد که بتوانند به‌صورت کاملاً مستقل و بدون کمک افراد از این اماکن استفاده کنند، متأسفانه بعضی از مهندسان و افراد ذی‌نفع و حتی استادان شهرسازی و معماری قوانین را به نفع خودشان تفسیر می‌کنند، مثلاً رمپی ایجاد می‌کنند با شیب بسیار بالا که اصلاً قابلیت استفاده به‌صورت مستقل ندارد.»
این کنشگر اجتماعی می‌گوید: «تمامی مراکز عمومی از قبیل مراکز خرید، ساختمان‌های دولتی و حتی خصوصی و سیستم حمل‌ونقل عمومی، بوستان‌ها، میدان‌های میوه و تره‌بار هم نیاز به مناسب‌سازی و دسترس‌پذیری کامل دارند، چراکه افراد دارای معلولیت شهروند درجه یک این جامعه هستند و معلولیت یک احتمال برابر است و برای هر فردی در جامعه ممکن است پیش بیاید.»
- معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران/مناسب‌سازی با مشارکت و نظارت افراد دارای معلولیت انجام می‌شود
«محمدرضا جوادی یگانه»، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران، می‌گوید: «مجموعه ایوان شمس برای تأمین رفاه حال شهروندان تهرانی و آن دسته از شهروندانی که دارای معلولیت هستند بهسازی و مناسب‌سازی شد.» جوادی یگانه اضافه می‌کند: «این مجموعه بیش از ۳ هزارمترمربع وسعت دارد و از این به بعد سالن ایوان شمس با امکانات کامل آماده پذیرایی از شهروندان دارای معلولیت است.»
به گفته معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری، پروژه نوسازی و مناسب‌سازی مجموعه فرهنگی هنری ایوان شمس با مشارکت و نظارت کاربردی افرادی که دارای معلولیت هستند، اجرا شده است. جوادی یگانه ادامه می‌دهد: «یکی از رمپ‌های این سالن برای تردد افرادی که دچار نقص حرکتی هستند مناسب‌سازی شده است.
یک بالابر ویژه ویلچر هم در کنار سن ایوان شمس تعبیه شده تا معلولان به‌راحتی بتوانند در سن سالن نمایش نیز تردد کنند.» معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری مناسب‌سازی مسیر تردد معلولان در سالن فرهنگی هنری ایوان شمس را گامی برای تحقق حقوق شهروندانی می‌داند که دارای معلولیت هستند. او می‌گوید: «اجرای پروژه بازسازی و مناسب‌سازی مسیر تردد ویژه افراد دارای معلولیت سالن ایوان شمس یکی از پروژه‌های سلامت‌محور اداره کل سلامت بود که با پیگیری‌های مجدانه این اداره به تخصیص ردیف بودجه از سمت شورای‌شهر تهران انجامید. پروژه بازسازی و مناسب‌سازی این مجموعه توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی با بهره‌گیری از توان داخلی شرکت انجام شد. تأمین اقلام مورد نیاز نیز به دلیل وجود تحریم‌ها از سوی این شرکت به‌صورت امانی بوده است.»
بخش ورودی سالن ایوان شمس از مسیر بزرگراه کردستان نیز بازسازی شده است. جوادی یگانه در این‌باره توضیح می‌دهد: «علاوه بر پل ورودی خیابان و سنگفرش بخش پیاده‌راه، مسیرهای تردد ویلچر در بیرون و داخل سالن، سنگفرش کف سالن انتظار، عایق‌بندی سقف و کف، سیستم گرمایش و سرمایش، فرش کف سالن اصلی مجموعه ایوان شمس و بخش VIP نیز نوسازی و بهسازی شده‌اند.» «زینب نصیری»، مدیرکل سلامت شهرداری تهران، نیز می‌گوید: «در روند مناسب‌سازی مجموعه ایوان شمس بارها نقشه این اقدام طراحی شد، ولی به دلیل کاربردی نبودن از منظر کارشناسان و ناظران کیفی این پروژه که افراد دارای معلولیت بودند، رد شد.»
به گفته مدیرکل سلامت شهرداری، در روند مناسب‌سازی باید پروژه‌ها علاوه بر رعایت شاخص‌های کیفی، از نظر کاربردی نیز قابلیت ارائه خدمات داشته باشند. این موضوع مهمی است که در مناسب‌سازی سالن ایوان شمس مد نظر معاونت اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته است. نصیری می‌گوید: «دو چشمه سرویس بهداشتی در مجموعه فرهنگی هنری ایوان شمس برای سالمندان و افرادی که دارای نقص حرکتی هستند قابل استفاده است، اما برای افراد دارای معلولیتی که از ویلچر استفاده می‌کنند هم آماده بهره‌برداری می‌شود.»
- درباره مجموعه فرهنگی ـ هنری ایوان شمس
مجموعه فرهنگی‌ـ هنری ایوان شمس با سه سالن به نام‌های آفتاب، اشراق و آسمان در مساحتی حدود ۳هزارمترمربع احداث شده است. سالن اصلی بیش از ۴۰۰ نفر و سالن‌های حاشیه‌ای بیش از ۱۰۰ نفر ظرفیت دارند. این مجموعه در مجاورت ساختمان معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، ابتدای بزرگراه کردستان، مسیر جنوب به شمال، واقع شده است. پروژه نوسازی و بهسازی ایوان شمس، با مشارکت و نظارت کاربردی انجمن علمی و آفرینش‌های هنری معلولان ایران در منطقه ۶ و دبیر کانون معلولان منطقه ۱۶ اجرا شده و ارتقای شاخص‌های حقوق شهروندی در مجموعه فرهنگی هنری ایوان شمس را رقم زده است.
- مناسب‌سازی سرای محله امیرآباد در نیمه‌راه
مناسب‌سازی یکی از رسالت‌های اداره سلامت مناطق با مشارکت اداره عمران است. در قلب پایتخت هم با توجه به شعار «تهران؛ شهری برای همه»، اقداماتی برای مناسب‌سازی معابر و اماکن در حال انجام است. «نجمه اسماعیلی»، رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه ۶، در این‌باره می‌گوید: «مناسب‌سازی سرای محله امیرآباد برای سالمندان و افراد دارای معلولیت و نابینایان در حال انجام است و تاکنون ۵۰ تا ۶۰درصد پیشرفت داشته است.»
به گفته رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه ۶، مناسب‌سازی مسیرهای نابینایان هم انجام شده است. اسماعیلی می‌گوید: «در آستانه ورودی‌ها رمپ ایجاد و هندریل هم در راه‌پله‌ها نصب شده است. کارهایی باید برای سرویس بهداشتی فرنگی انجام شود و ریزه‌کاری‌هایی وجود دارد که باید اصلاح شود. کاش معاونت عمران هم در این مناسب‌سازی مشارکت داشت و در کنارمان بود. در هر حال خودمان آستین را بالا زدیم و کار را تا اینجا پیش بردیم.»
بازدید از مساجد قلب پایتخت هم اقدام دیگری است که با هدف مناسب‌سازی در حال انجام است. رئیس اداره سلامت شهرداری منطقه توضیح می‌دهد: «مناسب‌سازی مساجد برای سالمندان و افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی را مدنظر قرار داده‌ایم. بعد از بازدید از ۵ مسجد متوجه شدیم اغلب آنها برای این قشر نیاز به مناسب‌سازی دارند. وضوخانه و سرویس‌بهداشتی‌های اغلب آنها در زیرزمین با راه‌پله‌ها زیاد است و به اندازه‌ای شیب دارد که اگر بخواهیم رمپ بگذاریم حالت سرسره‌مانند ایجاد می‌شود. تنها راهی که فعلاً وجود دارد این است که در یک فضای جایگزین در مساجد که مسطح باشد وضوخانه و سرویس بهداشتی احداث کنیم که اغلب این مساجد چنین فضایی نداشتند.»
به گفته اسماعیلی، بازدید از بقیه مساجد هم در دست اقدام است. اگر تأییدیه امور مساجد برای این کار گرفته شود، می‌توان مساجدی را که فضا و شرایط لازم برای حضور سالمندان و افراد دارای معلولیت و نابینایان دارد مناسب‌سازی کرد.