همشهری آنلاین_ابوذر چهل‌امیرانی: با اینکه منطقه۱۷ از کوچک‌ترین مناطق تهران است اما تراکم جمعیت در آن بالاست وسرانه‌های فرهنگی، ورزشی، گردشگری، آموزشی و بهداشتی و درمانی آن بسیار ناچیز و در حد صفر است. قرارگیری ۲خط آهن یعنی تهران‌ـ تبریز و تهران‌ـ اهواز هم در بافت مسکونی به این معضل دامن می‌زند و سبب جزیره‌ای شدن محله‌ها و نبود دسترسی مناسب شهروندان به امکانات شهری شده است. فرسودگی ساختمان‌ها، مهاجرت گسترده مهاجران کشورهای همسایه، وجود گاراژهای متعدد، پایین بودن امنیت در حریم خط آهن از عواملی هستند که به مشکلات این منطقه دامن زده‌اند. البته این منطقه زیبایی‌ها و ظرفیت‌های بی‌شماری هم دارد که منجر شده اهالی به سکونت در قطعه هفدهم پایتخت افتخار کنند که یکی از آنها تقدیم بیش از ۴هزار شهید در دوران دفاع‌مقدس بوده است. در ادامه با ویژگی‌های این منطقه جنوبی شهر آشنا می‌شوید.
- جاذبه‌های گردشگری و مراکز خاص
میعادگاه عاشقان
گاهی اوقات همه ما دنبال جای دنجی می‌گردیم تا با خودمان خلوت کنیم. بیشتر ساکنان منطقه۱۷ در چنین اوقاتی به مزار ۵شهید گمنام در بوستان ابوذر می‌روند. پیکر پاک این شهدا ۶سال پیش در محوطه بوستان ابوذر به خاک سپرده شد و اینجا نه تنها میعادگاه اهالی بلکه پاتوق همیشگی ۱۰۰خانواده چشم‌انتظار منطقه۱۷ است که هنوز خبری از پیکر فرزندانشان نیست. اینجا مزار یک جوان ۱۹ساله، یک شهید ۲۴ساله، یک شهید ۱۷ساله و ۲شهید ۲۱ساله است. البته ۲۳شهریور سال۱۳۹۴ هم پیکر ۲شهید گمنام دوران دفاع‌مقدس در بوستان زمزم به خاک سپرده شد که یکی از آنها ۲۴ساله و از شهدای غواص بود و دیگری در زمان شهادت ۲۰سال داشت.
به تماشای هنر ایرانی
باشگاه صنایع‌دستی یونسکو در خیابان شهید مجتبی متین، بهترین محل برای تماشا و خرید صنایع‌دستی است. جمعی از هنرمندان در این مرکز گردهم آمده و به تولید آثار هنری مشغول هستند که برخی از آنها عبارتند از: سفالگری، تراش کاشی، تولید کیف چرمی دست‌دوز، دواتگری، زیورآلات سنتی، معرقکاری، تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی، حجاری سنتی و قالیبافی.
تمرین پهلوانی
«زورخانه هژبر» یکی از زورخانه‌های قدیمی و باستانی پایتخت است که در منطقه۱۷ قرار دارد. قصه ساخت این زورخانه شنیدنی است؛ سال۱۳۴۲ یکی از پهلوانان مشهور زورخانه‌ای به اسم مرحوم حاج «علی پناهی» که در محله امامزاده حسن(ع) ساکن بود برای در امان ماندن نوجوان‌ها و جوان‌ها از آسیب‌های اجتماعی به فکر ساخت زورخانه ای در این محله افتاد. سر کوچه شهید محمدزاده کنونی زمینی به مساحت ۱۴۰مترمربع وجود داشت که اغلب مردم زباله‌های خود را آنجا می‌ریختند. زمین را خرید و شروع به ساخت زورخانه کرد. خودش نیز بعدها مرشد این زورخانه شد و اداره آن را برعهده گرفت. آن زمان محله امامزاده حسن(ع) آب لوله‌کشی نداشت. به همین دلیل در زیرزمین زورخانه آب‌انباری درست کردند تا آب قنات در آن جاری شود و برای نظافت و میزبانی ورزشکاران از آن استفاده کنند. در زمان حیات پناهی، مسابقه‌ای بین نوجوان‌ها در همین زورخانه برگزار شد و جهان پهلوان تختی برای اهدای جوایز به برگزیده‌ها به این زورخانه آمد.
مهمان عزیز اهالی
بقعه امامزاده حسن(ع) بهترین و زیباترین مکان مقدس منطقه۱۷ همه روزه پذیرای زائران زیادی است. این حرم مطهر دارای گنبد و بارگاه و صحن بزرگی است که خاتم‌کاری چشم‌نوازی بین رواق و حرم دارد. روی صحن امامزاده در بخشی از مشخصات و شجره‌نامه امامزاده با خط نستعلیق نوشته شده که مربوط به سال۱۲۷۶ هجری قمری است. کتیبه‌های قرآن بالای دیوارها نصب شده که به خط ثلث و برجسته و رنگ طلایی با زمینه لاجوردی رنگ است. آستان این امامزاده در خیابان امین‌الملک قرار دارد.
مرور تاریخچه مبل
در موزه مبل تهران که در خیابان یافت‌آباد شرقی و کنار صدها فروشگاه مبل و صندلی‌فروشی قرار دارد، شما می‌توانید به تماشای صندلی و تخت‌هایی بنشینید که در کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده است. این موزه سال۱۳۹۰ با هدف ایجاد فضایی ثابت برای گردآوری اشیا، مبلمان‌های قدیمی و تحقیق و پژوهش‌های علمی درخصوص تاریخچه مبل در ایران و جهان راه‌اندازی شده و دارای ۲گالری است. در یکی از گالری‌ها نمونه‌های نادر و منحصربه فرد تخت و صندلی از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی و در دیگری نمونه‌هایی از مبلمان دوره اسلامی تا عصر حاضر قرار دارد. براساس یافته‌های باستان‌شناسی و شواهد موجود، قدیمی‌ترین نمونه صندلی در کشور ما متعلق به هزاره ششم قبل از میلاد یعنی ۸هزار سال پیش است.
بوستان معنوی منطقه
«بوستان قرآن و عترت» یکی از محل‌های تفریحی و گردشگری منطقه۱۷ در امتداد بوستان بهاران ساخته شده. این بوستان ۱۱هزارمترمربعی که فضایی معنوی دارد سال۱۳۹۲ ساخته شده است. قدیمی‌ها به یاد دارند اینجا سوله‌ای صنعتی به نام «پی بتون» وجود داشت که جزو فضاهای بی‌دفاع شهری منطقه بود و با انتقال مشاغل صنعتی به خارج از شهر به فضای سبز تبدیل شد. اینجا علاوه بر فضای سبز زیبا و باطراوت از تزیینات و سازه‌های مذهبی مانند طاق و ایوان‌های مزین به کتیبه‌های قرآنی برخوردار است و ماکت بقاع متبرکه در آن قرار دارد. در ساخت این نمادها دقت و ظرافت خاصی به کار رفته و گوشه‌هایی از هنر و معماری ایرانی‌ـ اسلامی را نمایش می‌دهد. دیوار ضلع شمالی این بوستان به آیات قرآنی متبرک شده و در گوشه و کنار بوستان احادیث و روایت‌های متعددی از ائمه اطهار(ع) به چشم می‌خورد.
۶۳سال بدرقه مسافران
خطوط آهن تهران‌ـ تبریز و تهران‌ـ اهواز در کنار معضلاتی که برای اهالی ایجاد کرده و سبب جزیره‌ای شدن برخی از محله‌های منطقه۱۷ شده‌اند، محلی برای تماشای تاریخ هستند و به نوعی هویت این بخش از پایتخت را نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال ساخت خط آهن تهران‌ـ تبریز که یکی از مهم‌ترین خطوط ریلی کشور است در سال۱۳۱۷ و همزمان با جنگ جهانی دوم شروع شد تا اینکه ۴اردیبهشت سال۱۳۳۷ به بهره‌برداری رسید. به عبارت دیگر، ۶۳سال است که اهالی مسافران را بدرقه کرده‌اند.
- منطقه ۱۷ در یک نگاه
«عبدالملک بن مروان» در زمان حاکمیت بر عراق، سختگیری زیادی بر شیعیان کرد. به همین علت امامزاده حسن(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) و پسرعموی حضرت عبدالعظیم(ع) به ایران مهاجرت کرد و در این بخش ساکن شد. آن زمان اینجا روستایی به نام «جی اولیا» از ولایت‌های ری و منطقه‌ای حاصلخیز و دارای کشت و زرع بود. پس از رحلت آن بزرگوار، این منطقه به یکی از زیارتگاه‌های شیعیان تبدیل شد و بین سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۸ به دلیل تأثیرات حاصل از اصلاحات اراضی، مهاجرت به این نقطه از تهران و اسکان جمعیت در آن آغاز و به همین دلیل تغییر کاربری اراضی منطقه از کشاورزی به شهری و مسکونی از سال۱۳۴۸ به بعد انجام شد.
روند شکل‌گیری بافت منطقه۱۷ را می‌توان به ۳دوره تقسیم کرد. دوره نخست زمانی است که ساخت‌وسازهای غیراصولی با رشدی قارچ‌گونه در این بخش همراه بود که مهاجران با امکانات محدود و باورهای ذهنی خودشان اقدام به ساختمان‌سازی کردند. دوره دوم زمانی است که منطقه در حال شکل‌گیری و همچنان از دوره اول متأثر است و بلوک‌ها به‌صورت غیرهندسی و معابر با عرض بسیار کم ایجاد می‌شوند؛ به گونه‌ای که شهروندان دسترسی ناکافی به خدمات عمومی و تأسیسات و تجهیزات شهری دارند. دوره سوم تاکنون ادامه دارد و بناها دارای کیفیت مطلوب‌تر و معابر دارای عرض مناسب می‌شوند. منطقه۱۷ از شمال به خیابان قزوین، از شرق به بزرگراه شهید نواب، از جنوب به بزرگراه شهید چراغی و از غرب به بزرگراه شهید آیت‌الله سعیدی محدود است. خیابان‌های ابوذر و سجاد از شریان‌ها و معابر اصلی این منطقه محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که خیابان ابوذر دسترسی شرقی‌ـ غربی و خیابان سجاد دسترسی شریانی از شمال به جنوب منطقه را میسر می‌کند. اینجا از متراکم‌ترین مناطق شهر تهران است و می‌توان گفت منطقه‌ای کوچک با جمعیتی زیاد است.