این در حالی است که به رغم هشدار کارشناسان و صاحبنظران محیط زیست هنوز مطالعات زیست محیطی در اجرای پروژههای عمرانی جایی ندارد.
رئیس اداره محیط زیست چالوس با اشاره به مشکلات ناشی از فعالیتهای اجرایی پروژه آزاد راه شمال می‌گوید: در حالی که 50 کیلومتر از آزاد راه شمال از داخل زمینهای تحت حفاظت سازمان عبور می‌کند هیچ‌گونه طرح زیست محیطی برای آن ارائه نشده است.
وی مهمترین مشکل احداث تونل آزاد راه تهران شمال را مشکل نخاله و آب خنک‌کننده شست و شوی دستگاه حفاری عنوان کرده و تصریح می‌کند؛ متأسفانه طرح مدیریت زیست‌محیطی این بخش هنوز ارائه نشده است.
افزون بر ساخت و سازهای غیرمجاز و ورود فاضلاب‌های متعدد به رودخانه چالوس، تخریب و تخلیه نخاله‌های ناشی از احداث بزرگراه شمال سلامت این رودخانه را به شدت تهدید می‌کند. پروژه‌ای که به رغم گذشت 10 سال از آغاز فعالیت اجرایی آن و بایدها و نبایدهای بسیار هنوز 7/5 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است؛ اما آنچه نگرانی علاقه‌مندان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت را برانگیخته آلودگی‌هایی است که در حین احداث این پروژه رودخانه چالوس را در معرض خطر قرار می‌دهد.
رهاسازی سیستم‌های خنک‌کننده سرمته حفاری در یکی از سر شاخه‌های حفاظت شده چالوس و تخلیه نخاله به داخل این رودخانه، انباشت نخاله‌های استخراج شده از تونل البرز در یکی از مراتع منطقه، ورود فاضلاب و تخریب جنگل از عمده‌‌ترین معضلات زیست‌محیطی پروژه آزادراه شمال است. روندی که ادامه آن می‌تواند به بحرانی زیست‌محیطی منجر شود.
از همین‌رو چندی قبل معاون سازمان محیط‌زیست ضمن هشدار نسبت به این روند اعلام کرد در صورتی که مجریان پروژه ضوابط و مقررات زیست‌محیطی را رعایت نکنند تا تعیین تکلیف وضعیت آن مجوز فعالیت آزادراه شمال لغو می‌شود.
در پی ادامه روند بحران‌زای فعالیتهای پروژه آزادراه شمال جلسه بررسی وضعیت زیست‌محیطی این پروژه با حضور نمایندگان پروژه و سرپرست معاون محیط انسانی محیط‌زیست برگزار شد. در این جلسه مقرر شد پس از بازدید از پروژه و بررسی‌های لازم، برای رفع مشکلات موجود تصمیم‌گیری شود.
دکتر اصیلیان، سرپرست معاونت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه این پروژه از سال 75 یعنی از آغاز تاکنون 7/5 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است، گفت: علت کندی اجرای این پروژه نبود اعتبار بوده است که اخیراً دولت مصوبه‌ای داشته است که 50 درصد اعتبار این پروژه توسط سرمایه‌گذار داخلی و 50 درصد به صورت فاینانس تأمین شود.
وی در خصوص مسیر این پروه گفت: آزادراه «تهران ـ شمال» به 4 منطقه شامل منطقه یک «کن تا دوآب»، منطقه 2 «دوآب تا پل زنگوله»، منطقه 3 «پل زنگوله تا پل ذغال» و منطقه 4 از «پل ذغال تا چالوس» تقسیم‌بندی شده است.
سرپرست معاونت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با ایسنا افزود: منطقه یک به مناقصه گذاشته شده است و کنسرسیوم چینی برنده مناقصه شده است. همچنین بزرگترین تونل این منطقه تونل «تالون» است که 5 کیلومتر طول دارد و 3 هزار متر آن توسط مجریان حفاری شده است و 2 هزار متر نیز قرار است توسط چینی‌ها حفاری شود.
وی با اشاره به این که منطقه 2 آزادراه «تهران ـ شمال» هم به مناقصه گذاشته شده است، افزود: منطقه 3 نیز با توجه به زلزله رخ داده، مجدداً در دست بازنگری است تا اگر مسیر، پایداری لازم را نداشته باشد تغییر کند. همچنین در خصوص منطقه 4 نیز باید گفت که این منطقه بیشترین کار اجرایی در آن انجام شده و از لحاظ درصد پیشرفت جلوتر از سایر مناطق است.
سرپرست محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به جدیدترین گزارشات ارسالی از منطقه 3 گفت: از نیمه اول 81 تا کنون حدود 2/3 کیلومتر تونل در یک دهه به عرض حدود 6 متر احداث شده که عملیات اجرایی آن ادامه دارد.
اصیلیان در خصوص مشکلات زیست‌محیطی پروژه آزادراه «تهران ـ شمال» تاکیدکرد: متأسفانه علی‌رغم اخطاریه‌های مکرر صادر شده مسئولان پروژه اقدامی در خصوص ارایه طرح مدیریت زیست‌محیطی انجام نداده‌اند.
وی با اشاره به این که قبلاً کمیته‌ای تحت عنوان کمیته اجرایی در پروژه آزادراه «تهران ـ شمال» وجود داشت افزود: این کمیته متشکل از نمایندگان وزارت راه، طرف مشارکت کننده، مدیران دفاتر محیط زیست، نمایندگان تشکل‌های زیست‌محیطی و مجریان آزادراه بود و وظیفه آن تصمیم‌گیری در خصوص مشکلات زیست‌محیطی آزادراه و پیگیری آنها بود.
اصیلیان ادامه داد: این کمیته تنها یکبار در تاریخ 2/11/84 با درخواست محیط زیست تشکیل شد و بر اساس صورتجلسه تنظیمی مسئولان پروژه ملزم شدند طرح مدیریت زیست‌محیطی هر 4 منطقه آزادراه را ارایه کنند که مسئولان تنها برای منطقه یک این طرح را ارایه کردند و برای سایر مناطق، طرحی به سازمان حفاظت محیط زیست ارایه نشده است.
وی با اشاره به این که بر اساس همین صورتجلسه آغاز عملیات اجرایی آزادراه «تهران ـ شمال» در سایر مناطق مشروط به ارایه طرح مدیریت زیست‌محیطی شده است، به ایسنا گفت: متأسفانه مسئولان این پروژه نه تنها اقدامی در این خصوص انجام نداده‌اند، بلکه علی‌رغم اخطاریه‌های مکرر محیط زیست استان و اداره محیط زیست چالوس نخاله‌های عملیات خود را در مراتع مردم تخلیه کرده‌اند که این امر سبب اعتراض اهالی محل شده است.
سرپرست معاونت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که عملیات عمرانی آزادراه «تهران ـ شمال» موجب تغییر مسیر بخش‌هایی از رودخانه حفاظت شده چالوس شده است، گفت: پساب حاصل از سیستم‌های سردکننده و دستگاه حفاری و فاضلاب‌ها در منطقه 3 به رودخانه مجاور که یکی از سرشاخه‌های رودخانه چالوس است، تخلیه می‌شود.
وی با اشاره به این که علاوه بر طرح مدیریت زیست‌محیطی باید طرح نظارت و بازرسی بر روند ملاحظات زیست‌محیطی این پژوه نیز به سازمان ارایه شود، افزود: به گفته مسئولان پروژه آزادراه، طرح نظارت و بازرسی بر روند ملاحظات زیست‌محیطی برای یکی از فازهای این پروژه در حال انجام است، که هنوز گزارش آن ارایه نشده است.
سرپرست معاونت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به عملیات اجرایی در منطقه 4 آزادراه «تهران ـ شمال» که در کنار رودخانه حفاظت شده «چالوس» در حال انجام است، تاکید کرد: در این منطقه نیز خاک و سنگ‌ها به داخل رودخانه تخلیه می‌شود که این عملیات غیراصولی به همراه تخلیه فاضلاب‌ها موجب کاهش عرض رودخانه و گل‌آلودگی آب و نابودی حیات در پایین دست محیط و نابودی زیستی این رودخانه حفاظت شده است.
وی با اشاره به این که مجری پروژه آزادراه بخشی از خاک‌های مازاد حفاری این منطقه را در فاصله 600 متری بالادست روستای دونا و در مسیری منتهی به رودخانه دونا تخلیه می‌کند، این امر را غیرقابل توجیه خوانده و به خبرگزاری دانشجویان ایران گفت: علی‌رغم مکاتبات انجام شده مسئولان پروژه به این امر نیز توجه نکرده‌اند.
وی با اشاره به این که این مجوز احداث آزادراه «تهران ـ شمال» مشروط به انجام نظارت و بازرسی و ارایه طرح مدیریت زیست‌محیطی در فاز بهره‌برداری و ساخت‌وساز بوده است، تاکید کرد: در صورت عدم رعایت این مسایل، ادامه عملیات می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد کند، چرا که 3/94 درصد از پروژه هنوز باقی مانده است و این همه مشکل تنها در 7/5 درصد پیشرفت پروژه حادث شده است! که امیدواریم پس از بازدید از پروژه تصمیمات لازم اتخاذ شود.