همشهری محله _ حسن حسن‌زاده: وقتی مردم مجسمه شاه را از میدان «مجسمه» پایین کشیدند، نام میدان «انقلاب اسلامی» برای قلب تجمعات انقلابی شهر انتخاب شد و وقتی لاله‌ها در میدان «ژاله» در خون غلتیدند، جز نام میدان «شهدا» نام دیگری گویای شجاعت و از خودگذشتگی مبارزان انقلابی نبود. اگرچه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شورای نامگذاری شهرداری در سال ۱۳۵۸ نام بسیاری از خیابان‌ها را تغییر داد، اما در واقع این مردم شهر بودند که با رقم زدن خاطرات شیرین پیروزی در خیابان‌های انقلاب، نام خیابان‌ها را تغییر دادند و نام‌های جدید را هم با دل و جان به خاطر سپردند. در ادامه به خیابان‌هایی پرداخته‌ایم که در ذهن مردم شهر با خاطرات روزهای پیروزی انقلاب اسلامی گره خورده است؛ خیابان‌هایی که نامشان در جریان مبارزات انقلابی یا پس از پیروزی انقلاب اسلامی تغییر کرد و پس از ۴ دهه هنوز هم یادآور روزهای شیرین پیروزی است.
- ندای پیروزی از خیابان پیروزی
بیش از ۴ دهه از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، اما هنوز خاطرات روزهای منتهی به پیروزی انقلاب در ذهن کاسبان و ساکنان خیابان پیروزی زنده است؛ روزی که افسران و همافران پادگان نیروی هوایی به صف مبارزان انقلابی پیوستند، روزی که اهالی محله اسلحه‌خانه، پادگان را تصرف کردند یا روز ششم بهمن ۱۳۵۷ که نظامیان پادگان نیروی هوایی با لباس نظامی به خیابان آمدند و شعار «درود بر خمینی» سر دادند در حافظه خیابان پیروزی حک شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این خیابان که در دوران قاجار «دوشان‌تپه» و در دوره پهلوی «فرح‌آباد» نام داشت، به یاد روزهای شیرین پیروزی انقلاب به خیابان پیروزی تغییر نام داد.
- یادبود یک روز تاریخی
خیابان ۱۲ فروردین هنوز هم یادآور رشادت مبارزان انقلابی و دانشجویان غیوری است که روزهای پرالتهاب پیروزی انقلاب، خیابان‌های حوالی دانشگاه را به صحنه مبارزه علیه رژیم طاغوت تبدیل کرده بودند. ۴۷ روز پس از پیروزی انقلاب، در دوازدهم فروردین ۱۳۵۸ مردم پای صندوق‌های رأی رفتند تا نشان دهند میزان، رأی ملت و جمهوری اسلامی تنها انتخابشان است. پس از مشارکت تاریخی مردم در انتخابات دوازدهم فروردین، خیابان روبه‌روی دانشگاه تهران که در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی شاهد از جان گذشتگی مبارزان انقلابی بود، به خیابان «۱۲ فروردین» تغییر نام داد تا برای همیشه یادآور آن روز تاریخی باشد.
- میعادگاه انقلابیون
بیشتر راهپیمایی‌های بزرگ و تاریخی روزهای پیروزی انقلاب در حد فاصل ۲ میدان بزرگ تهران انجام می‌شد. مبدأ بسیاری از این راهپیمایی‌های تاریخ‌ساز، میدان امام حسین(ع) بود و میدان انقلاب هم مقصد دوم و میعادگاه انقلابیون چهارگوشه شهر. تهرانی‌ها همان روزها بود که مقصد دوم این راهپیمایی‌های عظیم را به یاد همه شهدای انقلاب، تجمعات دانشجویان دانشگاه تهران و به پاس رشادت مبارزان انقلابی، میدان انقلاب نامیدند. سرنگونی مجسمه رضا شاه در مرکز میدان انقلاب که آن روزها میدان مجسمه یا ۲۴ اسفند نام داشت از به‌یادماندنی‌ترین تصاویر روزهای انقلاب از این میدان خاطره‌انگیز است.
- یادآور لاله‌های در خون غلتیده
پس از تظاهرات عظیم ۱۷ شهریور، مردم شعار می‌دادند: «فردا در میدان ژاله» صبح روز بعد اگرچه حکومت نظامی اعلام شده بود، اما ده‌ها هزار نفر از چهارگوشه شهر خود را به میدان ژاله رساندند تا یکبار دیگر پیمان خود را با نهضت امام خمینی(ره) اعلام کنند. وقتی تمام میدان مملو از جمعیت شد، اسلحه‌ها به سوی مردم نشانه رفت. مزدوران گارد شاهنشاهی از زمین و هوا، مردم حق‌طلب و بی‌دفاع را آماج گلوله‌های آتشین خود قرار دادند و در مدتی کوتاه، صدها تن در حوالی میدان ژاله به شهادت رسیدند؛ میدانی که پس از پیروزی انقلاب به یاد آن شهدای گلگون به میدان شهدا معروف شد.
- کانون روشنگری در حسینه ارشاد
مساجد و حسینیه‌ها کانون‌های اصلی هدایت جریان‌های انقلابی بودند و سخنرانان بنام روزهای انقلاب هم نقش مهمی در روشنگری و مبارزه علیه رژیم پهلوی داشتند. در آغاز دهه ۵۰، وقتی رژیم شاهنشاهی کلاس‌های درس دکتر علی شریعتی در دانشگاه مشهد را تعطیل کرد، «حسینیه ارشاد»، واقع در خیابان «کوروش»، به پایگاه فعالیت بی‌وقفه این متفکر انقلابی تبدیل شد. سخنرانی‌های شریعتی در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی با اقبال گسترده جوانان و گروه‌های مختلف دانشجویان روبه‌رو شد و حسینیه ارشاد را به یکی از کانون‌های انقلابی مهم آن روزگار تبدیل کرد. پس از پیروزی انقلاب هم خیابان کوروش که در دوران قاجار به جاده قدیم شمیران معروف بود، به افتخار همین سخنرانی‌های روشنگرانه و تجمعات انقلابی به خیابان «دکتر علی شریعتی» تغییر نام داد.
- به نام معمار کبیر انقلاب
میدان «امام‌خمینی(ره)» که در دوران قاجار میدان «توپخانه» و پس از آن میدان «سپه» نام داشت در تاریخ معاصر ایران شاهد تجمعات، اعتراضات و تحولات بسیاری بود؛ از راهپیمایی‌های سال‌های ملی شدن صنعت نفت، تظاهرات روزهای منتهی به کودتای ۲۸ مرداد تا راهپیمایی‌ها و تظاهرات علیه رژیم طاغوت در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی ایران. لحظه سرنگونی مجسمه رضاشاه، پس از خروج محمدرضا پهلوی در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب، از ماندگارترین تصاویر راهپیمایی مبارزان انقلابی در حوالی این میدان است. پس از پیروزی انقلاب، این میدان تاریخی به نام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نامگذاری شد تا خاطره مبارزات حق‌طلبانه مبارزان انقلابی با نام معمار کبیر انقلاب زنده نگه داشته شود.
- به یاد آن دهکده کوچک
خیابان «نوفل‌لوشاتو» هم که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی خیابان «چرچیل» نام داشت، یادگار روزهای انقلاب است. اگرچه این خیابان شاید مثل خیابان‌های انقلاب و آزادی یادآور راهپیمایی‌های عظیم و تجمعات گسترده مبارزان انقلابی نباشد، اما نام نوفل‌لوشاتو مثل یک ماشین زمان، رهگذران را با خود به روزهای پیروزی انقلاب می‌برد؛ همان روزهایی که معمار کبیر انقلاب پس از ۱۱۶ روز اقامت در این دهکده در میان استقبال تاریخی مردم به تهران بازگشت.
- کمر طاغوت اینجا شکست
روز ۱۷ شهریور در تاریخ انقلاب اسلامی ایران به «جمعه سیاه» معروف است؛ روزی که لاله‌ها در خون خود غلتیدند و خیابان از خون جوانان پاک میهن سرخ شد. در یوم‌الله ۱۷ شهریور، خیابان‌های «تهران» و «ایران» شاهد راهپیمایی‌های عظیم مبارزان انقلابی بودند. تهرانی‌ها اما در خیابان «شهباز» مقابل نیروهای نظامی صف بستند. اسلحه‌ها به سوی مردم نشانه رفته بود و شعارهای «مرگ بر شاه» از چهارگوشه این خیابان به گوش می‌رسید. خورشید که غروب کرد، خیابان شهباز پر شده بود از پیکر پاک جوان‌هایی که برای پیروزی انقلاب خون دادند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به پاس خون شهدای قیام ۱۷ شهریور، خیابان شهباز به نام این یوم‌الله تاریخی و روزی که کمر طاغوت شکسته شد، تغییر نام داد.
- اینجا نقطه شروع راهپیمایی‌ها بود
میدان «امام حسین(ع)» همیشه نقطه آغاز راهپیمایی‌ها بود. در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی، بیشتر راهپیمایی‌های بزرگ و تاریخی مردم تهران از این میدان که آن روزها میدان «شهناز» نام داشت، شروع می‌شد. راهپیمایی‌های تاریخ‌ساز روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی سال ۱۳۵۷، راهپیمایی عظیم اربعین و تظاهرات ۲۸ صفر همان سال از همین میدان آغاز شد و به سوی مرکز شهر ادامه پیدا کرد. همان روزها و در اوج مبارزات بود که تهرانی‌ها میدان شهناز را میدان امام حسین(ع) نامیدند. زیرا نقطه آغاز و نیروی محرکه انقلاب هم مکتب عاشورا بود و شور انقلابی مردم تهران در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی به اوج خود رسید.
- وقتی امام آمد
میدان «آزادی» هم از مقصدهای مهم راهپیمایی‌های بزرگ مردم تهران در روزهای پیروزی انقلاب بود. سیل خروشان انقلابیون که از میدان امام حسین(ع) روانه می‌شد و از میدان انقلاب می‌گذشت در نهایت در میدان آزادی با خواندن قطعنامه‌های پایانی تظاهرات زمینه‌ساز مبارزات روزهای بعد می‌شد. میدان آزادی، آن روزها میدان «شهیاد» و خیابان آزادی هم خیابان «آیزنهاور» (رئیس‌جمهورآمریکا) نام داشت. در جریان مبارزات انقلابی بود که تهرانی‌ها میعادگاه راهپیمایی‌ها را میدان آزادی نامیدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم برنامه استقبال از امام خمینی(ره) در بازگشت از پاریس به تهران در میدان آزادی انجام شد؛ میدانی که گوشه‌گوشه آن یادآور روزهای شیرین پیروزی انقلاب و طی ۴ دهه اخیر هم هر سال مقصد راهپیمایی‌های یوم‌الله ۲۲ بهمن است.