همشهری آنلاین - زهرا بلندی: در روزهای اوج‌گیری کرونا، وقتی مشاغل زیادی در اثر شیوع این ویروس منحوس دچار مشکل و صاحبان‌شان خانه‌نشین شده بودند زمزمه‌های شکل‌گیری مراکز حمایتی برای پایدارسازی مشاغل آسیب‌دیده از کرونا شنیده شد. مرکز تسهیل و توسعه کسب و کار با هدف تسهیل‌گری و ارائه خدمات توسعه‌ای برای شهروندان کلانشهر تهران، به‌ویژه افراد کمتربرخوردار، برای نخستین بار مهر سال ۱۳۹۹ در منطقه ۹ راه‌اندازی شد و پس از آن ۵ مرکز دیگر هم در مناطق ۷، ۱۰، ۱۱ و ۱۹ به آن اضافه شد که هریک خدمات عمومی و تخصصی در حوزه‌های کسب و کار اعم از راه‌اندازی و توسعه مشاغل خانگی، بسترسازی برای ایجاد و حمایت از کسب و کارهای خرد، کوچک، محلی و به‌ویژه مشاغل نوپا به شهروندان ارائه می‌کنند. در این گزارش با همراهی «محمود انصاری» معاون کارآفرینی و توانمندسازی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با این مراکز بیشتر آشنا می‌شویم.
این روزها با گسترش شبکه‌های مجازی و برقراری ارتباط بدون مرز، افراد زیادی خودشان برای شغل‌آفرینی دست به کار می‌شوند و دیگر منتظر قبولی در آزمون‌های استخدامی و دعوت برای جلسه مصاحبه‌های‌کاری نمی‌شوند. اما راه‌اندازی همین کسب و کارهای خرد و شخصی که بخش زیادی از آنها در فضای خانگی شکل می‌گیرند، نیازمند کسب دانش و مهارت‌هایی است که اگر اصول‌شان آن‌طور که باید رعایت نشود، امکان شکست شغلی زیاد است. مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار با نگاه ویژه به این موضوع و با هدف حمایت از این نوع کسب و کارها، فعالیتش را از مهر سال گذشته برای نخستین بار در منطقه ۹ آغاز کرد تا به ارائه خدماتی همچون شبکه‌سازی کارجویان و کسب و کارهای محلی، توسعه زنجیره ارزش، ایجاد صندوق‌های خرد محلی، ارتقای مهارت جمعی و همرسانی‌لایه‌های مختلف زنجیره ارزش و روش‌های جدید بازاریابی و فروش برای مشاغل خرد و خانگی و... بپردازد. این مدل ارائه خدمت، خوشبختانه خیلی زود در مناطق دیگر هم شکل گرفت و اکنون ۲ مرکز در منطقه ۷ و در هریک از مناطق ۱۰، ۱۱ و ۱۹ یک مرکز «توتیا» فعال است.
«محمود انصاری» معاون کارآفرینی و توانمندسازی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران نگاه ویژه‌ای به این مراکز دارد و شکل‌گیری آنها را تلاش برای رفتن به سمت اقدامات پیشگیرانه از آسیب‌های اجتماعی در آینده می‌شمارد: «شکل‌گیری چنین مراکزی اقدامی برای توسعه کارآفرینی، ارتقای سطح فن‌آوری، افزایش اشتغال، تولید دانش فنی و تولید و توزیع متوازن درآمد در جامعه است که می‌تواند افزایش تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی جامعه را در بر داشته باشد و در نهایت پیشگیری از خطرات و آسیب‌های اجتماعی را به همراه بیاورد.»
حمایت از کسب کارهای خرد محلی
قبل از مهر سال ۱۳۹۹ مراکز رشد و شتاب‌دهنده در مناطق مختلف در حوزه خدمت‌رسانی به کسب و کارهای نوپا یا استارتاپ‌ها فعالیت داشتند. با راه‌اندازی مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار، مدلی طراحی شد که خدمات متنوعی را به همه مردم شهر به‌خصوص کارجویان و دارندگان کسب و کارهای خرد، محلی، خانگی و نوپا ارائه می‌کند. معاون کارآفرینی و توانمندسازی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی که متولی اصلی موضوع کارآفرینی در تهران است در خصوص فعالیت این مراکز اطلاعات خوبی دارد: «این مراکز با هدف آموزش و ارتقای توانمندی‌های شهروندان با همکاری تسهیلگران و توانمندسازی محله‌محور شکل گرفته‌اند که ارائه مشاوره تخصصی در حوزه کسب و کار، راه‌اندازی و توسعه مشاغل خانگی، ترغیب شهروندان به عضویت در گروه‌های محلی و بهره‌مندی از خدمات مرکز، ایجاد زمینه اشتغال برای افراد نیازمند و خانواده‌های کمتربرخوردار، حمایت از کسب و کارهای استارتاپی، ایجاد دفتر مددکاری اجتماعی و مشاوره شغلی و کاریابی و راه‌اندازی بازارچه هفتگی در محوطه مجتمع‌ها نمونه‌هایی از خدمات آنها هستند.»
او راه‌اندازی صندوق‌های اعتباری خرد محلی در این مراکز را موضوع مهم دیگری می‌داند و می‌گوید: «با توجه به اینکه افراد برای گرفتن وام معمولاً به سرمایه نقدی، ضامن یا پروانه کسب نیاز دارند، در این صندوق شهروندان بدون نیاز به این موارد و خودشان به‌عنوان سرمایه‌های اجتماعی که با ایده و تعهد اخلاقی قرار است ایجادکننده شغل باشند، متقاضی دریافت وام می‌شوند. جالب است که در این مراکز خدمات آموزشی و مشاوره‌ای و مهارت‌آموزی هم به مراجعه‌کنندگان ارائه می‌شود، در هریک از بخش‌های مختلف کسب و کار از آموزش مباحث بازاریابی دیجیتال، تولید محتوا تا موارد مالی و... دوره‌های آموزشی، مشاوره‌ای و مهارت‌آموزی برگزار می‌شود. این درحالی است که قبل از مشاوره شغلی شهروندان در کسب مهارت‌های زندگی و خودشناسی و شناخت ابعاد شخصیتی هم رشد می‌کنند تا با پایه قوی‌تر در مسیر شغلی حرکت کنند.»
مرکز تکاپو در راه است
مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار به ۲ دسته مراکز عمومی و تخصصی تقسیم می‌شوند. مراکز عمومی با عنوان «مراکز توتیا» قسمت بزرگی از خدمات مرتبط با کسب و کار را به آحاد جامعه، با اولویت ساکنان همان منطقه و مناطق همجوار ارائه می‌دهند. علاوه بر این مراکز دیگری هم با توجه نوع مخاطب، نوع خدمت و رشته شغلی به شهروندان خدمات تخصصی ارائه می‌کنند. انصاری در این‌باره می‌گوید: «بر اساس نوع خدمت به گروه‌های خاص از جمله صاحبان مشاغل خانگی و کسانی که نیاز به توسعه بازار و اتصال به بازار فروش دارند «مراکز فراکار» خدمات ارائه می‌دهند، «مراکز جهش» براساس نوع مخاطب و جامعه هدف تقسیم می‌شود و از کسب و کارهای نوپا یا استارتاپ‌ها، مشاغل سیار و بی‌کانون یا کارگران فصلی و ساختمانی و... حمایت می‌کند که نمونه‌اش در منطقه ۱۱ فعال است. این مرکز با مشارکت و همکاری یک شرکت خلاق و استارتاپی راه‌اندازی شده که خدماتی مانند مهارت‌آموزی، مهارت‌افزایی و اتصال به بازار برای افراد ایجاد می‌کند. مرکز دیگری نیز با عنوان «مراکز تکاپو» برای ارائه خدمات براساس رشته شغلی در دستور کار این سازمان قرار دارد که در حال برنامه‌ریزی و اقدامات اولیه برای راه‌اندازی آن با مشارکت انجمن صنایع‌دستی هنرمندان کشور در منطقه ۱۷ هستیم.»
مرکز توتیا، آماده خدمت‌رسانی به همه اقشار
منطقه‌ای همچون منطقه ۷ دارای ۲ مرکز تسهیل و توسعه کسب و کار است، اما در برخی مناطق دیگر هنوز هیچ مرکزی راه‌اندازی نشده است. انصاری این مراکز را مناسب برای استفاده همه شهروندان می‌داند: «مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار با هدف استفاده بهینه از زیرساخت‌های شهرداری در برخی مناطق دارای زیرساخت مناسب ایجاد می‌شوند و برخی قابلیت ساخت چنین مرکزی را ندارند. به همین دلیل ۶ مرکزی که در مناطق مختلف شهر قرار گرفته‌اند علاوه بر ارائه خدمات به ساکنان همان منطقه به مناطق همجوار و هریک از مناطق شهر هم خدمات ارائه می‌کنند. برای مثال ساکنان مناطقی همچون ۱۶، ۱۷، ۱۸ و ۲۰ از امکانات مرکز توتیای منطقه ۱۹، بزرگ‌ترین مرکز توتیای شهر تهران استفاده می‌کنند.» او درباره نوع عملکرد این مراکز می‌گوید: «نظر دادن درباره دستاوردهای مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار آن هم طی این مدت کوتاه کار راحتی نیست، اما در همین مدت زمان هم مرکز توتیا منطقه ۱۰ خدمات قابل توجهی به جوانان و نوجوانان این منطقه و مناطق همجوار ارائه کرده و از سوی دیگر مرکز منطقه ۱۱ خدمات شایسته‌ای به قشر زحمتکش کارگران فصلی و ساختمانی و صاحبان مشاغل سیار و بی‌کانون ارائه کرده است.»
راه‌اندازی ۲ توتیای جدید
ایجاد ۲ مرکز جدید تسهیل و توسعه کسب و کار با هدف‌گذاری روی کلانشهرهای کشور در مناطق ۷ و ۵ یکی از اتفاقات مهم در حوزه ترویج و توسعه کارآفرینی است که معاون کارآفرینی و توانمندسازی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران از راه‌اندازی آنها در آینده‌ای نزدیک خبر می‌دهد: «در این مراکز بحث گسترش مشاغل خرد خانگی و صنایع کوچک محلی، ساماندهی و اتصال آنها به بازار فروش دنبال می‌شود. حوزه فعالیت آنها فراتر از شهر تهران است، اما نه تنها از کلانشهر تهران، بلکه از کلانشهرهای کشور هم حمایت می‌کند. به‌طور کلی تلاش همه مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار در نهایت کمک به معیشت مردم و رقم زدن اتفاقی خوب برای آنهاست و شهر وقتی برای زندگی کردن خوب است که حال مردمش خوب باشد.»
بزرگ‌ترین مرکز توتیای شهر تهران
مرکز توتیای منطقه ۱۹ با هزارمتر مساحت بزرگ‌ترین مرکز توتیا در شهر تهران است که ظرفیت ارائه خدمات آموزشی به حداقل ۱۲۰ نفر را دارد. در این مرکز که توسط یکی از کارآفرینان و موفق کشور اداره می‌شود علاوه بر واحدهای مشاوره حقوقی، کارآفرینی و بیمه و مددکاری، ۶ کارگاه، سالن بزرگ و یک کلاس مجهز نیز وجود دارد که ایجاد فضایی با تجهیزات کامل برای تولید محتوای استارتاپ‌های جامعه محلی، راه‌اندازی کافه کسب و کار به‌عنوان پاتوقی برای بیان ایده‌ها، برپایی بازارچه‌های خوداشتغالی و... جزء برنامه‌های مهمی هستند که قرار است در این فضاها اجرا شود. اولویت استفاده از خدمات این مرکز برای ساکنان منطقه ۱۹ است، اما دیگر مناطق هم می‌توانند از خدمات آن بهره‌مند شوند. حضور بنکدارهای بزرگ بازار میوه، پرده، اسباب‌بازی و... در منطقه ۱۹ از ویژگی‌های مهم این منطقه است و صاحبان این مشاغل می‌توانند راهنمای خوبی برای کسب و کارهای نوپا باشند و از سوی دیگر خودشان در طرح آموزش جامع صنفی محله قرار بگیرند.
نشانی مراکز تسهیل و توسعه کسب و کار فعال در شهر تهران
مرکز فراکار منطقه ۷:
چهارراه نظام‌آباد، نبش کوچه طیرانی «مرکز توسعه بازار و فروش»
مرکز توتیا منطقه ۷:
خیابان نظام‌آباد، خیابان حسینیان، سرای محله نظام‌آباد، طبقه ۴
مرکز توتیا منطقه ۹:
خیابان آزادی، انتهای بلوار استاد معین، نبش خیابان دستغیب
مرکز توتیا منطقه ۱۰:
خیابان قزوین، خیابان عرب، خیابان پهلوانی، ضلع شمالی بوستان ۲۲ بهمن
مرکز جهش منطقه ۱۱:
کنار گذر بزرگراه شهید نواب صفوی، جنوب به شمال، بالاتر از بریانک شرقی، نبش کوچه قطب
مرکز توتیا منطقه ۱۹:
شهرک شریعتی خیابان مهران، روبه‌روی خیابان نیکوبین