همشهری آنلاین- راحله عبدالحسینی: آن طور که در تاریخ آمده پهلوی اول دستور داد تا باغ ضلع شمال غربی میدان تجریش از صاحبش خریده شود. اما مرحوم حاج «مرتضی گیاهی» با درایت تمام در اعتراض به این دستور نابخردانه نه تنها باغش را نفروخت، بلکه مسجدی در باغ خود ساخت و زمینش را وقف کرد تا عبادتگاهی ماندگار برای بندگان خدا باشد.
برای شنیدن قصه مرحوم حاج مرتضی گیاهی و باغش در میدان تجریش باید به صد سال پیش برویم. مرحوم گیاهی سال ۱۳۱۰ برای خودش در شمیران باغی به مساحت ۹هزارمترمربع خرید تا خانواده‌اش در گرمای تابستان آسوده باشند. حاج مرتضی بچه تهران بود؛ تهران، کوچه غریبان. روبه‌روی مسجد سیدعزیزاله کنار پدرش عطاری می‌کرد و بذر گل می‌فروخت. به همین دلیل وقتی پهلوی اول گرفتن سجل(شناسنامه) را اجباری کرد، نام فامیلی‌شان را گیاهی گذاشتند.
ماجرای مخالفت با رضا خان
حاج مرتضی سال ۱۲۷۵در تهران به دنیا آمد. او و همسرش فخرالسادات خانم ۲پسر به نام‌های جلال و کمال و ۳دختر به نام‌های فاطمه، صدیقه و فروغ داشتند. باغ شمیران را که خرید همراه خانواده تابستان‌ها را در آنجا می‌گذراند.
روزگار گذشت تا زمانی که پهلوی اول تصمیم گرفت برای تفریح مردمی که به سرپل تجریش می‌آیند، کاباره‌ای بنا کند. به همین دلیل دست گذاشت روی باغ مرحوم گیاهی که زمینی بزرگ بود و درست در ضلع شمال غربی میدان تجریش قرار داشت. حاج مرتضی که مردی متدین و خداشناس بود با فروش زمین و باغش به علت ساخت این بنای فساد به شدت مخالفت کرد، اما عوامل رضاخان دست‌بردار نبودند.
«علیرضا گیاهی» نوه حاج مرتضی، می‌گوید: «بزرگان فامیل به آقاجان گفتند با رضاخان مخالفت نکن! اما مخالفت آقاجان ادامه داشت تا اینکه ماجرای شهریور ۱۳۲۰ و تغییر سلطنت پیش آمد. پهلوی اول به جزیره موریس تبعید شد و پهلوی دوم سر کارآمد. در فاصله این تغییر و تحولات آقاجان از فرصت استفاده کرد و ۵۰۰مترمربع از زمین را برای ساخت مسجد وقف کرد.» مسجد گیاهی سال۱۳۲۳ ساخته شد و عمری ۷۷ساله دارد.
دیگ‌های نذری در حیاط مسجد
مرحوم حاج مرتضی تا سال‌ها خودش سرایداری و خادمی مسجد را برعهده داشت. یک ساعت قبل از اذان در مسجد را باز می‌کرد تا اگر کسی بخواهد نماز شب بخواند به مسجد بیاید. از اذان ظهر تا آخر شب هم در مسجد باز بود. آیت‌الله شهرستانی، آیت‌الله رحمت یکی از شاگردان امام خمینی(ره) و سید محسن خلخالی حدود ۵۰سال پیش‌نماز مسجد بودند. ایام محرم و صفر مسجد گیاهی یکی از کانون‌های سوگواری برای سید وسالار شهیدان بود.
مرحوم گیاهی چادر سیاه را در حیاط مسجد برپا می‌کرد و برای اطعام عزاداران حسینی دیگ‌های بزرگی در گوشه باغ بار می‌گذاشت، اما بعدها در زیرزمین مسجد آشپزخانه‌ای ساخته شد تا پخت غذای ایام محرم در مسجد انجام شود. مرحوم حاج مرتضی گیاهی، نماز اول وقت را کلید حل مشکلات و موفقیت می‌دانست. دست به خیر داشت و در روزگاری که هنوز جوان بود سرپرستی ۲برادر را از خردسالی به عهده می‌گیرد که یکی‌شان شهید می‌شود. او تا آخر عمر تأمین زندگی برادر دیگر را از وظایفش می‌دانست.
درخشش دیگری از هنر استاد لرزاده
نکته حائز اهمیت مسجد گیاهی این است که معمار آن استاد حسین لرزاده، استاد مسلم معماری ایران به‌خصوص مسجدهاست که به او لقب معمار محراب‌ها را داده‌اند. مسجد گیاهی هم با زیبایی تمام و طبق اصول معماری مسجدهای ایرانی همراه با مقرنس‌کاری و شمسه و تمام ظرافت‌های هنری استاد لرزاده ساخته می‌شود. مرحوم گیاهی، استاد لرزاده را می‌شناخت. به همین دلیل از او دعوت کرد معماری این مسجد را برعهده بگیرد.
علیرضا گیاهی ادامه می‌دهد: «آیت‌الله خوانساری صیغه وقف را برای مسجد خواند و سال‌ها پیش‌نماز مسجد بود.» بعد از فوت مرحوم حاج مرتضی، مسجد به‌صورت هیئت امنایی و با حضور پیشکسوتان و معتمدان محله اداره می‌شد. حاج حسن فرزانه، حاج میرزا محمدتقی اتفاق، حاج جلال گیاهی، حاج کمال گیاهی و هادی مطهری از کسانی بودند که اداره مسجد را به‌صورت هیئت امنایی برعهده داشتند و مخارج مسجد تا همین چند سال پیش از سوی خاندان گیاهی تأمین می‌شد. اکنون مرکز امور مساجد رسیدگی به مسجد را برعهده دارد. مسجد گیاهی یکی از قدیمی‌ترین پایگاه‌های تجمع شمیرانی‌هاست.
مرا در نجف به خاک بسپارید
مرحوم گیاهی در وصیتنامه‌اش نوشته بود که اگر خدای ناکرده من اینجا از دنیا رفتم، جنازه مرا امانت نگه دارید و در نجف به خاک بسپارید. سال ۱۳۵۶ برای زیارت به کربلا رفت و یک ماه آنجا ماند. برای برگشت استخاره می‌کند و خوب نمی‌آید. به گفته نوه‌ها یک ماه دیگر هم در کربلا می‌ماند تا اینکه صبح روز جمعه پنجم محرم‌الحرام مصادف با ۲۵آذر ۱۳۵۶ در ۸۱ سالگی در منزل یکی از دوستانش در کربلا از دنیا رفت و طبق وصیتش در نجف اشرف به خاک سپرده شد. اگر گذرتان به میدان تجریش، ابتدای خیابان آیت‌الله ملکی افتاد، حتماً سری به مسجد گیاهی بزنید. اینجا با تدبیر و نیت نیک مرحوم گیاهی عبادتگاهی ماندگار و باصفا شده است.