همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: برای پاسخ به این سئوال که چه کسی برای اولین‌بار به تهران لقب «شهر چنارها» داد، باید حدود ۴ قرن به عقب برگردیم؛ به دوران صفویه و روزگاری که گذر یک سفرنامه‌نویس ایتالیایی به تهران افتاد. «پیترو دلاواله» سفرنامه‌نویس شهیر ایتالیایی که سفرهایی به ممالک خاورمیانه داشت، پس از شنیدن اخبار مبارزات شاه‌عباس صفوی با عثمانی‌ها به ایران سفر کرد.
دلاواله یک مسیحی معتقد بود و چون عثمانی‌ها در جنگ‌ها مسیحیان زیادی را کشته بودند، می‌خواست با شاه‌عباس دیدار کند و حتی در جایی گفته بود می‌خواهد همراه سربازان ایرانی با عثمانی‌ها بجنگد.
القصه دلاواله پس از ورود به ایران در سفری با کاروان شاه‌عباس همسفر شد. کاروان شاه از فرح‌آباد ساری به حوالی تهران رسید و اینجا بود که دلاواله برای نوشتن از آداب و رسوم شهر تهران آن روزگار وارد آن شهر کوچک شد.
او در بخش‌هایی از سفرنامه‌اش نوشته است: «مایل شدم به دیدن شهر بروم و بدین قصد از میان اردو عبور کردم و با وجودی که مردم تهران به خارجی‌ها جا نمی‌دهند محل دلچسبی در یکی از باغات پیدا کردم و در سایه درختان به خواب خوشی فرو رفتم. تهران شهر بزرگی است که از قزوین وسیع‌تر است، ولی عده کمی در آن ساکن هستند. تمام این شهر از باغ‌های بسیار بزرگی پوشیده شده و همه رقم میوه در آن یافت می شود.
تهران پایتخت ایالتی است که به همین نام معروف و مقرخان است. این شهر بر سر راه فیروزکوه واقع شده و خیابان‌های آن از نهرهای پهن و باریک و کوتاه و طویلی که تعداد آنها فوق‌العاده زیاد است و برای آبیاری باغات مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
تا به حال چنین چنارهایی ندیدم!
اما مهمترین نکته سفرنامه دلاواله از تهران این است که او تهران را شهر چنارها نامید و چند خطی در سفرنامه‌اش به توصیف چنارهای تهران اختصاص داد. پس از درج این مطالب بود که به تدریج تهران به شهر چنارها معروف شد.
«علیرضا زمانی» تهران‌شناس در تایید این موضوع می‌گوید: «سفرنامه دلاواله، نخستین منبع مکتوبی است که در آن تهران به شهر چنارها ملقب شده است.» دلاواله در توصیف چنارهای تهران نوشته است: «تهران پر از درخت چنار است که همه پربرگ و قطور و زیبا هستند و باید بگویم که در تمام مدت عمر خود هیچ‌وقت تعداد به این زیادی چنارهای تنومند زیبا ندیده‌ام.
تنه این درختان به اندازه‌ای قطور است که اگر دو مرد دست به دست یکدیگر بدهند باز هم نمی‌توانند یکی از آنان را در بغل بگیرند و من باید در واقع تهران را شهر چنار بنامم. از این گذشته عمارت یا چیز زیبای دیگری در این شهر نیست.»