همشهری آنلاین - مریم قاسمی : احمدآباد مستوفی، در همین نزدیکی‌های تهران، روستای سرسبزی است که خیلی‌ها را برای گذران اوقات فراغت فرامی‌خواند. جدای از این ویژگی، حالا بشنوید که در این محدوده اتفاقات خوبی افتاده و کارهای بزرگی انجام شده که آگاهی از آن برای شهروندان خالی از لطف نیست.
عقربه‌ها ساعت١۵ را نشان می‌دهند که به مرکز پرورش ماهی در روستای احمدآباد مستوفی می‌رسیم. بعد از عبور از باجه نگهبانی و در ورودی به محوطه‌ای بزرگ با چند استخر کوچک به‌هم‌چسبیده می‌رسیم که ماهی‌های کوچک و بزرگ در آن به این طرف و آن طرف می‌روند. درست پشت این محوطه، محل نگهداری و پرورش انواع ماهی‌های خاویاری و همچنین قزل‌آلا، کپور، سالمون و... است که جداگانه نگهداری می‌شوند.
پرورش گونه‌های در حال انقراض
از محوطه پرورش ماهی‌ها خارج می‌شویم و همراه «رضا سلمانی»، کارشناس شیلات، به سمت استخرهای اصلی که محل نگهداری ماهی‌های اوزون‌برون، کپور، قزل‌آلا، سالمون و البته بخش ویژه آن، یعنی استخر نگهداری و پرورش فیل‌ماهی یا «بلوگا» که در نقاط مختلف جهان به «هوسو هوسو» شهرت دارد، می‌رویم.
سلمانی تجربه و اطلاعات خوبی در زمینه پرورش، تکثیر و نگهداری انواع ماهی‌ها به‌ویژه گونه‌های کمیاب و در حال انقراض دارد. او با تور مخصوص و با احتیاط کامل یک فیل‌ماهی سیاه از درون استخر بیرون می‌آورد و در حالی که اندازه و شکل ظاهری این ماهی باستانی را نشانمان می‌دهد و می‌گوید: «ماهی‌های خاویاری در جهان ٢٧ نوعند که از میان آن ٤ نوع بومی و اصیل دریای خزرند از جمله فیل‌ماهی (بلوگا)، اوزون‌برون، تاس ماهی و شیپ. البته از میان این ماهی‌ها داستان فیل‌ماهی و اوزون‌برون متفاوت از دیگر گونه‌های دریایی است.»
کارشناس باسابقه شیلات به نکات جالب و شگفت‌آوری درباره تاریخچه حیات و زندگی فیل‌ماهی‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر این نوع ماهی‌ها را فسیل‌های زنده صدا بزنیم، اشتباه نکرده‌ایم. طبق یافته باستان‌شناسان از اعماق دریا، فیل‌ماهی‌ها از زمان دایناسورها و عصر یخبندان (ژوراسیک) تاکنون باقی مانده‌اند. این نوع ماهی‌ها از نوع غضروفی و به جز کاسه سر که پلاک استخوانی محکمی دارد فاقد استخوان هستند.»
گران‌ترین خاویار جهان، کیلویی ٢٣ تا ٣٠ میلیون تومان
از «رضا سلمانی» کارشناس شیلات، سوال می‌کنیم که چرا و چگونه گونه‌های کمیاب دریای خزر را در این مجموعه پرورش ماهی نگهداری می‌کنید؟ می‌گوید:«متاسفانه در سده اخیر با صیدهای بی‌رویه و غیراصولی در دریای خزر گونه‌های باارزش مثل فیل‌ماهی‌ها به‌شدت در معرض نابودی قرار گرفته و تعدادشان در دریای خزر کاهش یافته است. بنابراین، مسئولان این مجموعه که همگی از جوانان نخبه و کوشا هستند، تلاش کرده‌اند با راه‌اندازی شرکت دانش‌بنیان و با بهره‌گیری از دانش و تخصص نگذارند تا نسل فیل‌ماهی‌های ایرانی که خاویار آن در جهان پرآوازه است، منقرض و نابود شود. در این مجموعه تلاش شده تا ضمن ازدیاد نسل فیل‌ماهی‌ها، با تکثیر و پرورش این گونه ماهی‌های بزرگ، نیازهای بازار داخلی و خارجی به شیوه‌ای اصولی فراهم شود.»
مسئله دیگری که باعث ارزشمندی فیل‌ماهی‌ها شده، خاویار به دست آمده از آن است که البته در جهان گران‌ترین خاویار به شمار می‌آید. سلمانی در این باره می‌گوید:«خاویارهای تولیدشده از ماهی‌های خاویاری تنوع دارد، اما خاویار فیل‌ماهی گران‌ترین و اصیل‌ترین خاویار در جهان است که با توجه به کیفیت آن بین ٢٣ تا ٣٠ میلیون تومان به ازای هر کیلوگرم به بازار عرضه می‌شود. درصد بالایی از خاویارهای ایرانی تولیدشده به خارج از کشور صادر می‌شود. چون قیمت بالایی دارد و فقط اقشار محدودی می‌توانند از آن استفاده کنند. در هر صورت برای عرضه داخل کشور هم خاویار کنسرو شده با وزن ۵٠گرمی، هر عدد با قیمت حدود٨٠٠ هزار تومان به دست مشتری‌ها می‌رسد.»
تکثیر و پرورش ماهی بر پایه علم و دانش
چند نفر که مسئول غذا دادن به ماهی‌ها هستند از داخل سطل‌های آهنی غذاهای توپی شکل کوچکی را با مشت برمی‌دارند و روی سطح آب می‌ریزند. همزمان ماهی‌های داخل استخر از زیر آب دورخیز می‌کنند و با یک پرش بلند دانه‌های توپی شکل غذا را روی هوا می‌بلعند و به داخل آب‌برمی‌گردند. کارشناس شیلات می‌گوید:«ماهی‌ها در این قطعه‌ها نگهداری می‌شوند. این ماهی‌ها بر اساس جنس، نژاد، گونه و وزنی که دارند تقسیم‌بندی شده‌اند و هرکدام در استخر مخصوص خودشان قرار می‌گیرند.»
کمی آن طرف‌تر و درست در سمت چپ استخر ماهی‌های قزل‌آلا، ۵ قطعه استخر دیگر قرار دارد. وقتی به بالای استخر می‌رسیم اندازه و شکل ماهی‌ها کاملا تغییر می‌کند، چراکه اینجا محل نگهداری ماهی‌های خاویاری است. ماهی‌هایی که حداقل وزنشان ١٠کیلوگرم و حداکثر وزنشان در این مجموعه تا ١٢٠کیلوگرم هم رسیده است.در اینجا فیل‌ماهی‌ها از سنین مختلف تا ۱۲ - ۱۳ سال هم دیده می‌شوند.
در این مجموعه انواع ماهی‌های خاویاری، ماهی‌های گرمابی، فیل‌ماهی، قزل‌آلا، سالمون، کپور و... به شکل کاملا علمی و دانش‌بنیان تکثیر و پرورش می‌یابند.
شیرخوارگاه ماهی‌ها اینجاست!
پشت سر استخرهایی که ماهی‌های قزل‌آلا و خاویاری در آن نگهداری می‌شوند یک سالن سرپوشیده قرار دارد که سالن نوزادگاهی ماهی‌هاست. در این سالن تا جایی که چشم کار می‌کند فقط بچه ماهی دیده می‌شود. سلمانی می‌گوید:«این ماهی‌ها باید تا زمان مشخصی اینجا بمانند و بعد از اینکه بزرگ‌تر شدند و سن و سالشان بالاتر رفت به استخرها و سایر قسمت های دیگر انتقال داده می‌شوند. در این مجموعه با توجه به سن، نوع، گونه و... ماهی‌ها را از اینجا به استخرهای بتونی انتقال می‌دهند. مثلا ماهی‌های قزل‌آلا هر وقت وزنشان به ٢ گرم رسید آنها را به استخرهای اصلی روانه می‌کنند.»
از تولید به مصرف، در یک مرکز
اهداف مسئولان از سر پا نگه‌داشتن و احیای این مجموعه چند موضوع بوده است. اولا با بهره‌گیری از تخصص و مهارت در پرورش ماهی‌های اصیل و ارزشمند ایرانی از جمله فیل‌ماهی از انقراض و نابودی آنها جلوگیری کنند. دوما پاسخگوی نیاز کشور باشند و حتی با صادرات محصولات به بازارهای جهانی برای کشور ارزآوری کنند و سوم اینکه محصولی با کیفیت و مطلوب باقیمت مناسب به دست مصرف‌کننده‌ها برسانند.
البته کسانی که برای خرید ماهی به اینجا می‌آیند اگر دوست داشته باشند، می‌توانند هیجان ماهیگیری را تجربه کنند. در واقع، به غیر از ماهیگیرهای حرفه‌ای، بسیاری از خانواده‌ها هم به این کار علاقه نشان می‌دهند و برایشان جالب و جذاب است که خودشان ماهیگیری کنند. بنابراین، مسئولان این مجموعه تلاش می‌کنند تا از ابتدای تابستان امکانات و خدمات را برای میزبانی از شهروندان آماده کنند.
یکی دیگر از امکاناتی که در این مجموعه پرورش ماهی برای مردم در نظر گرفته شده آلاچیق‌هایی است که برای استراحت خانواده‌هاست تا در کنار ماهیگیری تجربه پخت ماهی‌ها روی زغال را داشته باشند.
امکانات رفاهی و تفریحی مجموعه در راه است
از بخش تولید و تکثیر ماهی‌ها که عبور کنیم، می‌رسیم به یک دریاچه مصنوعی بسیار بزرگ در حال بازسازی که برای صید تفریحی مراجعان در نظر گرفته شده تا کسانی که به ماهیگیری علاقه دارند خودشان آستین‌ها را بالا بزنند و برای گرفتن ماهی دست به قلاب شوند. یک قاب بزرگ در ابتدای دریاچه قرار دارد که روی آن قلاب‌های ماهیگیری به شکل منظمی قرار می‌گیرد به علاوه چند قایق در کنار دریاچه که در ماه‌های آینده با آماده‌سازی رستوران، پارک بازی کودکان و گلخانه در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.
صفر تا صد پرورش ماهی
مجموعه پرورش ماهی روستای احمدآباد مستوفی تابه‌حال برای بیش از ١٦٠ نفر کارآفرینی و اشتغالزایی کرده و تمام کارهای تولید و تامین ماهی‌ها را از مرحله تکثیر تا مرحله پرواری انجام می‌دهد. سلمانی دراین‌باره توضیح می‌دهد: «تمام مراحل تولید ماهی از جمله تولید مولد، تخم‌گذاری، بچه‌ماهی، ماهی پرواری (رسیدن به وزن بازاری و فروش) و در نهایت عرضه را به همراه متخصصان خودمان انجام می‌دهیم.»
تیم‌کاری و کارشناسان این مجموعه تاکنون موفقیت‌های بسیاری در حوزه شیلات داشته‌اند. برای همین وقتی از کارشناس شیلات سوال می‌کنیم کسانی که می‌خواهند وارد این کار شوند نیاز به چه امکانات و سرمایه‌ای دارند لبخند می‌زند و می‌گوید: «مهم‌ترین لازمه کار عشق و علاقه است و همچنین تلاش و پشتکار مداوم و زیاد. وقتی این شرایط فراهم شد با حداقل امکانات می‌توانید به هدفی که دارید برسید. با این حال نخستین چیزی که برای این کار نیاز دارید تامین آب استخر ماهی‌ها است. برای این کار نیاز به چند چشمه چاه با پروانه بهره‌برداری دارید. برای همین بهتر است استخر پرورش ماهی‌تان را در زمین‌های زراعی یا باغ‌ها بنا کنید تا بتوانید برای تولید ماهی به‌صورت دو منظوره از آب چاه‌ها استفاده کنید.»
او اضافه می‌کند: «این کار ٢ مزیت برای شما دارد. با توجه به عبور آب از زمین‌های کشاورزی آب غنی‌شده وارد استخر شما می‌شود و کیفیت محصولات و آبیاری زمین‌های کشاورزی‌تان را بالا می‌برد. از طرفی شما از کود طبیعی ماهی‌ها برای آبیاری استفاده می‌کنید که این کار مصرف کودهای شیمیایی را به حداقل می‌رساند و باعث می‌شود محصولات سالم‌تری تولید شوند.»