همشهری آنلاین - راحله عبدالحسینی: عمارت شمس‌العماره در سال ۱۲۵۳ هجری شمسی (۱۲۹۱ قمری) خارج از حصار ناصری به دستور ناصرالدین شاه در مسیر فاصله تهران تا قصر قجر ساخته شد. داریوش شهبازی، تاریخ‌پژوه در این باره می‌گوید: «در دوران ناصری، نزدیک باغ عشرت آباد، باغ دیگری هم ساخته شد. معیرالممالک در کتاب زندگانی ناصرالدین شاه و نیز اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان به این عمارت اشاره کرده‌اند. دکتر فووریه طبیب ناصرالدین‌شاه هم در کتاب سه سال در دربار ایران در ارتباط با باغ عشرت‌آباد مطالبی رو آورده.»
کاخ عشرت‌آباد براساس طراحی و معماری ایرانی بنا شد. طبقه چهارم شیروانی بود و در واقع عمارت عشرت آباد از جمله نخستین بناهایی در تهران بود که از شیروانی استفاده شد. شهبازی در توضیح بیشتر می‌گوید: «فلز در اواسط سده ۱۹ در اروپا به‌صورت ورق تولید شد و کم‌کم در تهران و بعضی از شهرهای ایران هم از سقف شیروانی استفاده شد. یکی از مشهورترین نمونه‌ها می‌تواند همین عمارت عشرت آباد است. آینه‌کاری و مقرنس طبقه سوم که شاه‌نشین نامیده می‌شود، در نهایت زیبایی و دلربایی بود. حتی گفته‌شده که نخستین بار کاغذ دیواری در همین کاخ استفاده شد.»
ناصرالدین شاه قاجار دستور می‌دهد تا در کنار عمارت عشرت آباد یا عمارت کلاه‌فرنگی، حوض گرد بزرگی ساخته شود. آب قنات حوض را پر می‌کرد. دور تا دور این حوض ۳۰خانه کوچک که هر کدام ۲ اتاق داشتند، ساخته شد و در هر خانه یکی از زنان شاه سکنی گزید.
انیس‌الدوله، سوگلی ناصرالدین شاه هم مدتی در این عمارت زندگی می‌کرد. بنابر نوشته‌های معیرالممالک ناصرالدین‌شاه از اواسط بهار از کاخ سلطنتی گلستان خارج می‌شد و برای عیش و عشرت و تفریح به دیگر باغ‌های خودش در گستره تهران می‌رفت. شروع این سفر در بهار و تابستان با اقامت چندروزه در باغ عشرت‌آباد آغاز و با حضور در باغ قصر قجر ادامه پیدا می‌کرد و تا باغ سلطنت‌آباد و باغ های دیگر پیش می‌رفت.
عمارتی که پادگان شد
بعد از مرگ ناصرالدین‌شاه، باغ و عمارت عشرت آباد کم‌کم متروکه شد و مورد استفاده مظفرالدین‌شاه قرار نگرفت. در دوران محمدعلی شاه و بعد از آن احمدشاه نیز گاهگاهی مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی چندان مورد اقبال پادشاهان قاجار نبود. شهبازی می‌گوید: «بعد از کودتای سال ۱۲۹۹ مدت کوتاهی تهران که سیدضیا طباطبایی نخست وزیر بود از این باغ به عنوان زندان استفاده کرد. او تعدادی از رجال سیاسی را بازداشت می‌کند . محبوسین را به باغ عشرت آباد منتقل می‌کند.
بعد از پایان حکومت قاجاریان و در دوران رضا شاه این کاخ به ارتش سپرده و بعد به شهربانی واگذار می‌شود. برای همین هم به آن پادگان شهربانی یا پادگان عشرت آباد می‌گفتند. در سال ۱۳۴۸ در بخش شمالی این باغ، بیمارستان لیلا پهلوی متعلق به بهداری ارتش ساخته می‌شود که امروز به نام بیمارستان خانواده می‌شناسیم.» بعد از انقلاب اسلامی، عمارت عشرت آباد به سپاه پاسداران واگذار می‌شود.
قسمت اصلی شرق به جنوب بیمارستان در زمان حکومت پهلوی در اختیار شهربانی بود. شهبازی می‌گوید: «در آخرین روزهای حکومت پهلوی و در جریان انقلاب اسلامی، تعدادی از سربازان ارتش بدون حضور فرماندهان و افسران ارشد در این پادگان مستقر بودند. زمانی که مردم از پادگان را به تسخیر دراوردند، سربازان به سمت مردم تیراندازی کردند.
این تیراندازی ۲ ساعت طول کشید. عاقبت مردم به داخل پادگان ریختند و سربازانی که در عمارت عشرت آباد مستقر شده بودند، خود را تسلیم کردند. آثار تیراندازی هنوز هم بر دیوار کاخ باقی ماند.» عمارت عشرت آباد که این روزها در گذر از بزرگراه شهید صیاد شیرازی کمی بالاتر از میدان سپاه قابل رویت است، سال ۱۳۴۶ در زمره آثار ملی ایران ثبت شد.