همشهری‌آنلاین-منهای سیاست: جولان روان‌شناس‌نماها یا همان روان‌شناسان زرد حتی پس از اعلام فهرست نام این افراد از سوی سازمان نظام روانشناسی همچنان ادامه دارد. در روزهایی که به ویژه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در احاطه این روان‌شناسان درآمده و بازار فروش کتاب‌های این افراد نیز داغ است. اما نکته اینجاست که با اعلام نام این افراد شوک مهمی به جامعه وارد شده و حالا بسیاری از کارشناسان و روان‌شناسان تلاش‌ها برای آگاه‌سازی جامعه نسبت به فضاهای زرد روانشناسی را چندبرابر کردند. به این ترتیب باید به چند پرسش اساسی در این زمینه پاسخ داد. نخست اینکه روانشناسی زرد چیست و چرا روان‌شناس نما نه تنها کمکی به ما نمی‌کنند بلکه ممکن آسیب‌هایی نیز به روان ما وارد کنند؟ روانشناسی زرد چگونه در پی خالی کردن جیب ماست و با وجود همه این‌ها چرا روان‌شناسان زرد در جامعه مورد استقبال قرار می‌گیرند و در شبکه‌های اجتماعی جولان می‌دهند؟
حال خوب اجباری و قانون واهی جذب
یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین کلیدواژه‌ها در روانشناسی زرد حال خوب و انرژی مثبت و قانون جذب است. روان‌شناس نماها مدام تحت جملات انگیزشی یا ویدیوهایی که در این زمینه در ایران و خارج از کشور تولید می‌شوند در پی القای این نکته هستند که باید مدام افکار مثبت داشت و انرژی مثبت منجر به رخدادهای مثبت پیرامون ما می‌شود. جملاتی از قسم تلاش زیاد برای رسیدن به هدف و تنها فکر کردن به پیروزی و عدم قبول شکست در ادبیات روان‌شناسان زرد بارها تکرار می‌شود. این در حالی است که رخدادهای زندگی ما تابع چنین چیزهایی نیستند و انسان‌ها باید بدانند که خیلی اوقات ما با شکست مواجه می‌شویم. عوامل زیادی در رسیدن به اهداف تأثیرگذارند که ممکن است بخاطر آن‌ها انسان‌ها نتوانند به هدفشان برسند. تنها فاکتور لازم برای رسیدن به هدف، تلاش کردن نیست. بنابراین روانشناسی زرد با القای این تفکر اشتباه باعث می‌شود تا آسیب‌های آتی لطمه بیشتری به فرد وارد کند و او را روند طبیعی زندگی که شامل پیروزی‌ها و شکست‌هاست کنار نیاید.
راهکارهای ساده برای معضلات پیچیده
نکته مهم دیگر درباره روانشناسی زرد این است که نوع روانشناسی به ارائه راهکاری فوری و راحت برای مشکلات و معضلات اساسی می‌پردازد. روان‌شناسان تاکید می‌کنند که مشکلاتی که فرد در طول سال‌ها با آن‌ها مواجه شده و بر شخصیت او اثر گذاشته در طی یک دوره درمانی طولانی و البته با سختی و مشقت قابل درمان هستند. بنابراین در عناوین کتاب‌های روانشناسی زرد نیز اعتماد به نفس در یک هفته یا موفقیت تضمینی یا کلید حل همه مشکلات زندگی به چشم می‌خورد که حاکی از رویکرد ساده‌انگارانه این روانشناسی بازاری به مسائل مهم و پیچیده دارد. با این همه طبق آماری که اپلیکشین‌ها آنلاین کتاب‌خوانی ارائه کردند در سه سال گذشته بیشتر کتاب‌هایی که در حوزه روان شناسی درخواست شده، کتاب‌هایی مثل راز، قانون جذب و مشابه آن‌هاست که در حوزه روانشناسی زرد عرضه شده‌اند و هنوز مخاطبان بسیاری را جذب خود می‌کنند. این در حالی است که روان شناسی علمی، راه دشوارتری را پیش روی مخاطب‌هایش می‌گذارد و به آن‌ها می‌گوید برای زندگی کارآمدتر، لازم است خودتان هم تلاش کنید و مسئولیت‌پذیر باشید. بدیهی است که برای خیلی‌ها این‌طور عمل کردن سخت است اما واقعیت این است که روان شناسی علمی، هرگز به شما آسیبی نمی‌زند. درحالی‌که کتاب‌های زردی مثل قانون جذب، شما را گمراه می‌کنند و بعد از مدتی، راجع به روان شناسان هم دیدگاه منفی و ناکارآمدی پیدا می‌کنید و کتاب‌های بازاری را جایگزین مراجعه به متخصصان می‌کنید.
دست روان‌شناسان‌نما در جیب مردم
در چنین فضایی مشکلات روانشناختی در جامعه و نبود آگاهی درباره روانشناسی زرد و البته گران بودن مراجعه به روان‌شناسان باعث گرایش مردم به روان‌شناس نماها شده است. طبق آمارهای رسمی ۳۰ درصد از مردم جامعه از مشکلات روانشناختی رنج می‌برند و طبیعی است بازار این خدمات سرپایی و زودگذر داغ باشد.تعرفه هر جلسه ۵۰دقیقه‌ای مشاوره معمولی از سوی یک متخصص روانشناسی، بین ۲۵۰ تا ۳۵۰هزار تومان است و این تعرفه براساس موقعیت جغرافیایی محل انجام مشاوره که معمولا یک مرکز روانشناسی خصوصی یا عمومی است، تغییر می‌کند. به طور مثال تعرفه‌ها در منطقه‌ای مثل زعفرانیه تهران تا ۶۰۰ هزار تومان نیز بالا می‌رود و در برخی مناطق تا ۱۴۰ هزار تومان نیز پایین می‌آید. این در حالی است که روانشناسی زرد مخاطب را تشویق می‌کند تا با شرکت در چند سمینار و گوش دادن به یک دوره فایل صوتی یا خواندن چند کتاب به اهداف خود برسد. به این ترتیب هر چند این نوع روانشناسی زرد به ظاهر هزینه کمی دارد اما در واقع بسیاری بازاری است و جیب مراجعه‌کنندگان را خالی می‌کند. روان‌شناس نماها نه تنها در شبکه‌ها اجتماعی پول زیادی بابت تبلیغات به جیب می‌زنند بلکه با برگزار کردن دوره و فروش کتاب سبک زندگی‌ها لاکچری برای خود فراهم کردند. به طور مثال طبق آمار روزنامه فرهیختگان برای مثال یکی از معروف‌ترین این دوره‌ها در پنل مدرس خود تعداد دانشجویانش را از سال ۹۹ تا بهمن ۱۴۰۰، ۱۴۴۸۶۵ نفر اعلام کرده، از طرفی میانگین قیمت دوره‌های این موسسه دومیلیون و ۵۰۰هزار تومان است که با ضرب این دو عدد به رقم ۳۶۲ میلیارد و ۱۶۲میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌رسیم. این ارقام با نگاهی به آمار فروش و استقبال از همایش‌های این افراد حتی بیشتر نیز می‌شود.
باید دید که آگاه‌سازی نسبت به فضای زرد روانشناسی بازاری و روان‌شناس‌نماها در آینده چقدر گسترده خواهد شد. آیا اقبال جامعه نسبت به این فضاهای پرآسیب ادامه دارد یا با تلاش‌های سازمان نظام روانشناسی یا روان‌شناسان دست این افراد از جیب و روان مردم کوتاه می‌ماند؟