همشهری آنلاین - راحله عبدالحسینی: سبزی‌ها و گیاه‌های خوش آب و رنگ البرز مرکزی و شمیران آوازه دور و درازی دارد. «کنگر»، «زرد مُرغک»، «قارچ کوهی»، «تُرشَک»، «شِنگ»، «غاز یاغی»، «پِتِنَک»، «ته‌دیگک»، «سوسنبر»، «گلپر»، «سیرک» و «پیازک» ، «اِلما»، «والک»، «سریش» و «گزنه» انواع و اقسام سبزی‌های کوهی هستند که از دیرباز در ارتفاعات شمیران می‌روییدند و هنوز هم بهار که از راه می‌رسد تمام کوه‌های شمال شهر تهران را پر می‌کنند.
از معروفترین این سبزی‌ها «والک» است که به تازگی به ثبت ملی رسید. این میراث طبیعی ناملموس با شماره ثبت ۲۶۶۰، هفدهم اسفند ۱۴۰۰ ثبت شد. اگر این روزها گذرتان به میدان تجریش افتاده باشد، حتما دیده‌اید والک شمیران را کیلویی دست کم 120هزار تومان می‌فروشند. این سبزی خوراکی تا اواخر خرداد در کوه‌های شمیران دیده می‌شود. قیمت بالای این سبزی‌های خاص و ناب شمیران هم به همین دلیل است که فقط در اقلیم البرز مرکزی و از اوایل فروردین تا اوایل تابستان رشد می‌کنند.
«علی قیدی» یکی از قدیمی‌های شمیران می‌گوید که قدیم‌تر فقط محلی‌ها این نوع سبزی‌ها را می‌چیدند، اما حالا افراد زیادی از گوشه و کنار درفصل بهار راهی کوه‌های شمیران می‌شوند. «نوع چیدن این سبزی‌ها خیلی مهم است. طوری که به ریشه آسیب نخورد و سال دیگر هم سبز شود. در غیر این صورت این گیاه خودرو از بین می‌رود. افرادی برای چیدن والک به کار گرفته می‌شوند که اصلا از روش درست خبر ندارند و این گیاهان را با پیازش از زمین جدا می‌کنند و گیاه رشد نمی‌کند و از بین می‌رود. این افراد بی‌توجه به اهمیت این گیاه فقط می‌خواهند حجم بیشتری برداشت کنند و برای فروش به بازار ببرند.»
معروفترین سبزی کوه‌های شمیران «والک» نام دارد که از دیرباز غذای خوشمزه‌ای با نام «والک پلو» با آن می‌پختند. سال گذشته با همکاری سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران و شهرداری منطقه یک، «والک پلو» به‌عنوان نخستین غذای ملی شمیران، ثبت ملی میراث فرهنگی ناملموس شد. با این حال می‌توان امیدوار بود که بقایای این سبزی کوهی که مختص کوه‌های البرز مرکزی است حفظ شود. کوه‌های شنی درکه، دربند، دارآباد، توچال و قله های اطراف محل رویش والک است که خواص درمانی نظیر تنطیم کلسترول خون، فشار خون و تقویت دستگاه گوارش دارد.
معرفی در برنامه‌های تلویزیونی
روش برداشت نادرست، به گیاهان کوهی آسیب‌های زیادی وارد کرد و بسیاری از این‌گونه‌ها با ورود افراد سودجو در معرض نابودی قرار گرفت. افراد محلی و بومی از گذشته طریقه صحیح برداشت والک را می‌دانستند و سعی می‌کردند به گونه‌ای این گیاه را برداشت کنند که به ریشه آسیبی وارد نشود و تا سال‌های آینده در زمین بماند و رشد کند.
«محمد درویش» فعال محیط زیست در توضیح بیشتر می‌گوید: «این نکته را هم باید مد نظر داشته باشیم که برخی از گیاهان خودرو در محدوده البرز مرکزی و کوه‌های شمیران گیاهان دارویی هستند. افراد عادی نمی‌دانند چطور باید این گیاهان را بچینند و چه مصرفی دارد. ضمن اینکه چیدن این نوع گیاهان خطرناک هم هست. در این زمینه باید از متخصصان و همچنین افراد بومی و محلی کمک گرفت. زمانی که گیاه به مرحله رشد نهایی خود می‌رسد، برگ آن روی زمین می‌ریزد و گل‌ها می‌شکفند. بعد از گلدهی باید چیده شود و نه زودتر.»
او فرهنگسازی را راهی برای حفاظت و ماندگاری این سرمایه ملی می‌داند و ادامه می‌دهد: «فرهنگسازی راهگشاست. یکی از راه‌های آموزش این است که برای آشنایی مردم با گیاهان خودرو و خاص مناطق کوهستانی شمیران، میان‌برنامه‌های جذاب و جالب برای نمایش در صدا و سیما و نیز تولیداتی برای شبکه‌های مجازی تهیه شود. سازمان حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی می‌تواند با ارسال فراخوان برای مستندسازان آنها را به ساخت کلیپ‌های یک دقیقه‌ای در این باره ترغیب کند. انعکاس این تولیدات در صفحه هنرمندان و صفحات پر بیننده مجازی بازخورد خوبی خواهد داشت و شهروندان از اهمیت این نوع سبزی‌ها آگاه می‌شوند.»