همشهری آنلاین - مریم باقرپور: پامنار از جمله محله‌هایی است که تاریخ شکل‌گیری‌اش به زمان ایجاد هسته اولیه تهران می‌رسد. چون تهران، پس از حمله مغول به ری و تخریب شهرری به‌عنوان مرکز سکونت ساکنان قدیمی تهران و مهاجران شهرری اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. با شکل‌گیری تهران، بازار تهران هم تبدیل به یکی از قدیمی‌ترین بازارهایی شد که در این بعد جغرافیایی شکل گرفت. تا اینکه در زمان «شاه طهماسب صفوی»، محله پامنار به همراه مناطق دیگر وارد حصار تهران شد. این اتفاق موجب شد تا محله پامنار درست در جنوب دروازه شمیران و شمال بازار تهران قرار گیرد و مسافران تهران به شمیران برای رسیدن به دروازه شمیران باید از این محله عبور کنند و از سویی بارانداز کالاهای ورودی و خروجی به بازار تهران از این منطقه ایجاد شود. البته در زمان «پهلوی» کاروانسرای پامنار به همراه باراندازهای آن تخریب شد و از دل این تخریب، خیابان پامنار شکل جدیدی به خود گرفت تا به محدوده‌ای پرتردد در زمینه تجاری و اقتصادی تبدیل شود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
از باغ‌شازده تا راسته اصناف متعدد
در میانه‌های محله پامنار، خیابان عریض و طویل پامنار قرار دارد که از خیابان امیرکبیر به خیابان پانزده خرداد می‌رسد. در ابتدای خیابان امیرکبیر، روی تابلویی علاوه بر نام خیابان پامنار، مسیرورودی به چند مجموعه تاریخی مانند مجموعه فرهنگی و تاریخی باغ‌شازده، خانه تاریخی موتمن الاطبا، خانه اردیبهشت عودلاجان و خانه همسایه نشان داده شده است. با ورود به خیابان در کنار بافت مسکونی، واحدهای تجاری وجود دارند و اصنافی مانند لوازم الکترونیکی، طلق، ایرانیت، آلومینیوم، استیل، لوله و اتصالات، لوازم خانگی، لوازم بهداشتی ساختمانی، لوازم خودرو و... در این محدوده فعال هستند و همین موضوع سبب شده‌است تا حضور موتوری‌ها و وانتی‌ها، گاری‌ران‌ها تا آخرین محدوده آن، یعنی خیابان ۱۵ خرداد، زیاد باشد.
محل رفت‌وآمد خواص و عوام
محله پامنار به‌ویژه در سال‌های «نهضت ملی شدن نفت»، به دلیل سکونت آیت‌الله «کاشانی» در آن، محل رفت‌وآمد خواص و عوام به شمار می‌آمد و همین موضوع سبب شد تا به یکی از کانون‌های مهم سیاسی تبدیل شود. این خیابان همچنین محل به دنیا آمدن «ابراهیم حاتمی‌کیا»، کارگردان معروف سینمای ایران و «عباس یمینی شریف»، نویسنده ایرانی نیز هست. «علی‌اکبر پامناری» از پهلوانان صاحب‌نام کشور هم از ساکنان کوچه‌های منتهی به خیابان پامنار (انتهای خیابان حق‌پرست، کوچه ملاباقر) بوده است. البته مانند بسیاری از خانه‌های قدیمی، این ملک هم در گذر زمان فرسوده شده است. «عبداالله کاظمی»، از نوادگان اکبر پامناری، درباره این خانه می‌گوید: «اکبر پامناری چند سالی را در این محل زندگی کرد و حالا رها شده اسـت. در گذر زمان هم افراد جدید به محل آمده‌اند. به همین دلیل کمتر کسی خانه‌اش را می‌شناسد.» از حوادث تاریخی این معبر هم می‌توان به انفجار دفتر «حزب جمهوری اسلامی» (در خیابان پامنار کنونی) در هفتم‌تیرماه سال ۱۳۶۰ اشاره کرد که به شهادت دکتر «بهشتی» و یارانش منجر شد.
جذابیت‌های محله
این روزها، ابتدا تا انتهای خیابان پامنار سنگفرش شده است اما این محدوده به جز خانه‌های قدیمی که در کوچه‌پسکوچه‌هایش وجود دارد، درختان سربه فلک کشیده‌اند. در واقع پامنار صاحب قدیمی‌ترین چنارهای تهران است و گاری و گاری‌ران‌های بازار را نیز می‌توان در آنها دید. همچنین وجه تسمیه «گذر پامنار» وجود مناره مسجد و مدرسه‌ای بزرگ و معروف به نام «میرزا صالح» از آثار قرن سیزدهم است که در دوره «ناصری» ساخته و هنوز این گلدسته قطور که با کاشیکاری آبی‌رنگ منقش شده، جلب توجه می‌کند. این مسجد یکی از مراکز برگزاری رفراندوم انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۸ هجری شمسی بود. البته این بنای تاریخی، ۱۱ بهمن‌ماه ۱۳۳۴، به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.