همشهری آنلاین – سمیرا باباجانپور: درخت چنار کهنسال ابتدای محله بالون کن همچنان پابرجاست. شهرداری پاتوق محلی کوچکی در سایه‌سار این چنار قدیمی آماده کرده است. خنکای سایه چنار قدیمی محله عصرهای تابستان پیرمردهای زیادی را دورهم جمع می‌کند.
قصه‌های شنیدنی تهران را اینجا ببینید.
یکی از جذاب‌ترین روایت‌های اهالی محل که هرسال در شهریورماه جان تازه‌ای می‌گیرد و زبان به زبان نقل می‌شود ماجرای کشف سکه‌های نقره در شهریور ۱۳۸۳ درست در حوالی همین درخت است.
درخشش ۲۶ سکه نقره در کوزه سفالی
زمانی که در جریان عملیات راه‌سازی راننده لودر خاک را زیر و می‌کرد به ناگاه صدای دادوفریاد کارگرها بلند شد. مردم اطراف با صدای سکه، سکه دور گود خاکی جمع شدند. کوزه شکسته با سکه‌های نقره‌ای که زیر نور خورشید برق می‌زد عملیات راه‌سازی را متوقف کرد. امین نور قربان از ساکنان محله بالون می‌گوید: «آن روز مردم در حوالی درخت چنار در صف گاز ایستاده بودند. آن موقع هنوز گاز شهری به کن نیامده بود. وقتی سکه‌ها پیدا شد مردم اطراف زمین خاکی جمع شدند. بعدازآن به نیروی انتظامی زنگ زدند و نیروی انتظامی هم محدوده را بست.»
ماجرای موش و راز سکه‌ها چه بود؟
اینکه در این محدوده از محله بالون سکه پیدا شود برای قدیمی‌های محله عجیب نبود. محسن نوروزی از اهالی محله بالون می‌گوید: «محله کن از قدمت زیادی برخوردار است. این محله در دل خود ۵ محله کوچک دارد که بافت مسکونی کن را تشکیل می‌دهند. از این محله‌ها محله بالون قدیمی‌تر است به‌نوعی هسته اولیه روستای کن از این محله بوده است. قدیمی‌ترها از وجود دفینه‌ها و قبرهای زیادی در این محدوده حرف می‌زدند. مثلاً یکی از رایج‌ترین این نقل‌قول‌ها مربوط به پیرمردی بود که در اطراف همین درخت چنار موشی را مشاهده می‌کند که سکه ای را دردهان گرفته بود. پیرمرد که به سمت موش می‌رود موش فرارمی کند. برای همین وقتی سکه‌ها در حین عملیات راه‌سازی پیدا شد اهالی این موضوع را به همان روایت قدیمی ربط دادند که اینجا از قبل گنج بوده است.»
طبق خبرهای ذکرشده ۲۶ سکه در جریان عملیان راه‌سازی بزرگراه همت در سال ۱۳۸۳ کشف شد. پای صحبت اهالی محله بالون که بنشینید معتقدند سکه‌ها بیشتر بوده و در همان لحظه ابتدایی کشف سکه قبل از ورود نیروی انتظامی مقداری از آن برداشته‌شده است. به‌هرحال افرادی زیادی در آن حوالی بوده‌اند.
گورستان قدیمی پای درخت چنار
سکه‌های کشف‌شده از سوی نیروی انتظامی به میراث فرهنگی تحویل داده شد. تعداد ۲۶ سکه در یک کوزه سفالی ثبت شد. طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی این سکه‌ها متعلق به قرن هشتم هجری قمری بود. امین نور قربان مدیر گروه فرهنگی کن قدیم دراین‌باره می‌گوید: «بعد از کشف این سکه‌ها احتمال اینکه در این محدوده تپه تاریخی کشف شود قوت گرفت به‌خصوص که تاریخ شفاهی محله گواه وجود یک گورستان قدیمی را در این محله می‌داد. یادم می‌آید قدیمی‌های محله از وجود قهوه‌خانه و یک قبرستان در این محدوده زیاد حرف می‌زدند. از طرفی آن‌ها نقل می‌کردند در جریان غارت‌های دردان و راهزنان و زد وبند های حاکمان محلی در سال های بسیار دور غنیمت های زیادی وجود داشته است که برای اینکه حفظ شود در زمین دفن شدند. همه این روایت‌ها درست یا غلط سال‌ها نقل زبان قدیمی‌ها بوده و هست. کشف سکه درپای درخت چنار کهنسال محله بالون نیز این روایت‌ها را قوت بخشید.»
میراث فرهنگی: اینجا تپه تاریخی نیست
برخلاف روایت مردم کوچه و خیابان مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان تهران بعد از کشف سکه‌ها گفت: «در این محدوده گورستان تاریخی وجود ندارد وبر اساس بررسی‌های میدانی در منطقه و در محدوده‌ای که این سکه‌ها کشف‌شده یک سایت فرهنگی یا تپه تاریخی موجود یافت نشد.»
در ادامه این صحبت‌ها آمده است: «به‌جز این سکه‌ها هیچ لایه باستانی دیگری در منطقه بالان ـ کن شناسایی نشده و تنها سفال‌های پراکنده از قرون هشتم، نهم و دهم هجری قمری در این منطقه به‌دست‌آمده است. کارشناسان معتقدند این سفال‌ها جزو لوازم زندگی مردمی بوده که در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند.
از سوی دیگر علاوه بر این کوزه‌ها تعدادی «تنور» در این محدوده کشف‌شده که به گفته کارشناسان این تنورها متعلق به بافت مسکونی این منطقه است که مردم در طول تاریخ برای گذران زندگی از آن استفاده می‌کردند.»
تلاش برای یافتن سکه‌های بیشتر
بعد از صحبت‌های میراث فرهنگی ادامه عملیات ساخت بزرگراه همت در منطقه کن ـ بالان در محدوده شهر زیبا ـ انتهای بزرگراه شهید همت تهران بلامانع دانسته شده و عملیات ادامه پیدا کرد؛ اما این پایان قضیه نبود و تا مدت‌ها مردم این محدوده را برای یافتن گنج زیرورو می‌کردند. نور قربان می‌گوید: «مردی تا مدت‌ها این حوالی را می‌کند و به دنبال یافتن گنج بود و می کرد گنج پیدا کند تا از اجاره‌نشینی رها شود.»
قبرهایی که برای مسلمان‌ها نبود
۱۸ سال از آن ماجرا می‌گذرد بااین‌وجود اهالی محله تاریخی و با هویت کن هنوز معتقدند این محله پتانسیل کشف آثار تاریخی زیادی را دارد و باید توجه بیشتری به آن توجه شود.
علیرضا بزرگی از معتمدین محله که درباره تاریخ و هویت کن مطالعات زیادی انجام داده است می‌گوید: «اگرچه ماجرای کشف سکه‌ها در بزرگراه همت رسانه‌ای شد اما بسیاری از کشفیات تاریخی در این محله بوده است که به دلیل بی‌توجهی از بین رفته. او به قبرهای قدیمی در محدوده محله بهاران در نزدیکی باغ‌های کن اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال‌ها پیش در محدوده دره پستانک در محدوده محله بهاران فعلی در جریان ساخت‌وساز قبرهایی یافت شده که روبه‌قبله دفن‌نشده بودند. این نشان‌دهنده این است که این افراد مسلمان نبودند. همچنین سال‌ها قبل که مدرسه مهدیه کن ساخته می‌شد چند قبر پیدا کردند که اسکلت به‌صورت جنین در قبرها قرارگرفته بود و وسایلی نیز برکنارش یافت شد. متأسفانه به این یافته‌ها توجهی نشد و در جریان ساخت‌وساز از بین رفت.»
گنج های پنهان را دریابید
به گفته بزرگی کن محله با هویت و تاریخی است همچنان که میراث طبیعی ارزشمندی دارد مسلماً میراث تاریخی ازجمله ابنیه و وسایل ارزشمندی در آن وجود دارد که توجه بیشتر میراث فرهنگی را می‌طلبد. او می‌گوید: «پل حاج محمدعلی کنی پل آجری و تاریخی محله کن که بسیار ارزشمند است سا ل ها مورد بی‌توجهی مسئولان قرار گرفت تا اینکه بعد از روزهای بارانی سال ۱۳۹۸ بخشی از آن خراب شد. همین موضوع این پل را سر زبان‌ها انداخت تا اینکه بالاخره ثبت ملی و درنهایت مرمت شد. محله کن و بسیاری از محله قدیمی تهران گنجهای پنهانی هستند که باید موردتوجه بیشتری قرار بگیرند.»