در جست‌وجوی صندوقچه‌های طلا!

همشهری آنلاین_ مهدی اسماعیل پور:  در دنیای واقعی و همین «تهران» خودمان هم هستند ایندیاناجونزهای وطنی که به دنبال صندوقچه گمشده طلا می‌گردند و برای پیدا کردن آن با بیل و کلنگ به کوه و کمر می‌زنند و به جان مکان‌های تاریخی و طبیعت بکر می‌افتند. روستاها و ارتفاعات غرب تهران که در حریم مناطق ۵ و ۲۲ قرار دارند هم سال‌ها است که به یکی از مقصدها و پاتوق‌های جویندگان گنج و دفینه تبدیل شده‌اند. روستاهایی که قدمت شفاهی و داستان‌ها و افسانه‌های مردمانش که سینه به سینه نقل شده، جویندگان گنج و عتیقه را وسوسه می‌کند تا با سودا و رویای کشف رازهای گرانبهای گذشتگان، سینه دیوار و دل زمین را بشکافند! در این گزارش تلاش کردیم تا رد پایی از این افراد پیدا کنیم که همیشه در سایه و سکوت حرکت می‌کنند.  

• حفاری برای یافتن کوزه‌های طلا در وردیج!

چند وقت پیش بود که رئیس پلیس کلانتری ۱۸۱ «وردآورد» از دستگیری ۴ عامل حفاری غیرمجاز در روستای «وردیج» خبر داد. سرهنگ «سیدمراد پیروندی» در این باره گفت: «به دنبال گزارش‌های مردمی درباره فعالیت غیرمجاز یک «بیل مکانیکی» در ساعت‌های نخستین بامداد در روستای وردیج، طی عملیاتی جامع نیروهای کلانتری ۱۸۱ وردآورد، ساعت ۴ صبح، به محل مربوطه اعزام شدند، ماموران کلانتری به موضوع حفاری مشکوک شدند و رفتار عاملان در صحنه نیز شک مأموران را بیشتر کرد. در نهایت، این افراد که ۴ نفر بودند، به کلانتری منتقل می‌شوند. متهمان پس از چندین ساعت بازجویی سرانجام اعتراف می‌کنند که هدف آنها از حفاری، کشف ۲ کوزه پر از سکه طلا بوده است. این افراد تا عمق ۱۰ متری زمین را حفاری کرده بودند، اما موفق به کشف زیرخاکی نشده بودند. این پرونده به سبب حفاری غیرمجاز به مراجع قضایی ارسال شده است. در این پرونده، هوشیاری مأموران پلیس در کشف جرم جای تقدیر دارد. افراد متخلف باید بدانند که مأموران پلیس به شکل ‌شبانه‌روزی در همه محله‌ها گشت‌زنی می‌کنند. شهروندان می‌توانند هرگونه مورد مشکوک را از طریق شماره ۱۱۰ با پلیس در میان بگذارند.» این برای نخستین بار نیست که چنین اخباری در محدوده غربی تهران منتشر می‌شود و آخرین تلاش جویندگان گنج و عتیقه و زیرخاکی در محله‌ها و روستاها و حریم غربی پایتخت نیز نخواهد بود. روستاهایی که برخلاف محله‌های نوپای غرب تهران، اغلب قدمتی چند صد ساله دارند.

• دژی که تخریب شد

«رضا نوروزی»، دهیار روستای «سنگان»، از تخریب‌هایی که جویندگان گنج در برخی از آثار تاریخی به جا گذاشته‌اند، می‌گوید: «باورها و روایت‌هایی درباره پیدا شدن گنج یا پنهان بودن گنج و عتیقه از قدیمی‌ها وجود دارد که درست یا نادرست بودن آن را کسی نمی‌داند. بنای تاریخی مانند یک «دژ» قدیمی در روستا بود که اکنون تخریب شده است. آجرهای آن کنده شده و چاله‌هایی در آن حفر کرده‌اند که گفته می‌شود کار جویندگان گنج و عتیقه بوده است. در روستای سنگان، ۳ امامزاده داریم که آثار قدیمی نیز در آنها وجود دارد. البته این موضوع در سنگان پایین وسنگان وسط، بیشتر است. فعالیت این افراد، پنهانی و در تاریکی هوا است و اگر هم چیزی باشد در ۶ سالی که دهیار سنگان هستم، تا به حال به چشم خود چیزی ندیده‌ام یا در این باره گزارشی از مردم به دست من نرسیده است. شاید درسال‌های گذشته اتفاق‌هایی افتاده باشد و برخی‌ها روایت‌ها درباره پیدا شدن یا وجود گنج در روستا می‌گویند که مستند نیست.»

• هرکجا امامزاده باشد گنج هم هست!

معروف و مصطلح است که می‌گویند: «هرکجا امامزاده باشد، عتیقه، گنج و زیر خاکی نیز وجود دارد.» در محدوده منطقه ۵ و حریم منطقه ۲۲، چندین امامزاده وجود دارد. در روستاهای غربی تهران، اماکن و زیارتگاه‌های مذهبی معروف و چند صد ساله ای مانند امامزاده «قاسم» (ع)، امامزاده «داود» (ع) و امامزاده «عقیل» (ع) وجود دارند که جویندگان طلا را به این سمت و سو می‌کشاند. «علی بدیعی»، مدیر حریم منطقه ۲۲، درباره فعالیت جویندگان گنج در این محدوده به «همشهری محله» می‌گوید: «پایین روستای وردیج، سمت بزرگراه شهید «خرازی»، کلونی از خانه‌های کاهگلی وجود دارد که جویندگان عتیقه به امید یافتن زیرخاکی، حفاری‌هایی داخل آنها انجام داده بودند. چند وقت پیش هم که در روستای وردیج، حفاری غیرمجازی برای یافتن گنج انجام شده بود، پلیس این افراد را دستگیر کرد. درباره جویندگان عتیقه و گنج، اطلاعات و اخبار چندانی در دسترس نیست و تنها خاطرات و صحبت‌های افراد محلی را شنیده ایم. به هرحال، با توجه به حساسیت و محرمانه بودن موضوع، اخبار و اطلاعات رسمی درباره آن وجود ندارد. فعالیت و حضور جویندگان گنج و عتیقه در حریم و روستاها زیاد و مستمر نیست و نمی‌توان گفت که به یک معضل تبدیل شده است. با توجه به قدمت روستاهایی مانند کن و سولقان که گفته می‌شود به حدود ۲ هزار سال پیش باز می‌گردد یا روستاهای وردیج و «واریش» که براساس ادعای اهالی محله، به حدود ۷۰۰ سال می‌رسد، حضور و فعالیت جویندگان گنج و عتیقه چندان عجیب نیست. به‌ویژه که چندین امامزاده نیز در این محدوده وجود دارد. مو سپید کرده‌ها و افراد قدیمی از وجود گنج‌ها و عتیقه‌ها و کوزه‌های طلا در روستاهای خودشان می‌گویند که درگذشته پیدا شده، اما این صحبت‌ها مستند و دقیق نیست. به هر حال، سابقه و قدمت این روستاها از تهران بیشتر است و جویندگان عتیقه هم اغلب در چنین مکان‌هایی و در کوه و کمر و ارتفاعات و دور دست‌ها به دنبال دفینه و زیرخاکی می‌گردند.» 

• تخریب آثار تاریخی برای یافتن گنج

تخریب و از بین رفتن برخی از آثار و بناهای تاریخی را نیز گردن جویندگان گنج و زیرخاکی می‌اندازند که شبانه با بیل و گلنگ و تیشه به جان خانه‌ها و حمام‌ها و کاروانسراها و برج‌های قدیمی افتادند و حتی به در و دیوارهای آن هم رحم نکردند! کاروانسرای «سنگی» و برج «دیده بانی» آن در محله وردآورد از جمله مکان‌های تاریخی است که گفته می‌شود جویندگان گنج و عتیقه آن را تخریب کرده‌اند. «روح‌الله‌ عظیمی»، عضو شورایاری وردآورد که تحقیقاتی هم درباره تاریخچه این محله انجام داده است به نقل از اهالی قدیمی و مو سپید کرده‌ها می‌گوید: «قدمت وردآورد براساس اسناد و مدارک موجود به دوران «صفویه» بر می‌گردد. کاروانسرای سنگی در دوران صفویه و «قاجار»، دروازه غربی تهران بود و کاروان‌ها و تجار و مسافرانی که قصد رفتن به شهر را داشتند یک شب در این منزل استراحت می‌کردند و پس از آن به راه خودشان ادامه می‌دادند. از سویی دیگر، اتفاق‌های تاریخی مهمی در این مکان و روستای وردآورد رخ داده است که استراحت «رضاشاه» و قشون‌اش پیش از فتح تهران، از جمله آنها است. اینجا تفرجگاه و پاتوق شاهزادگان قجری از جمله «فرمان فرمایان» و فرزندانش «ایرج میرزا» شاعر معروف، «فیروز»، «بهروز» و «تاج الملوک» بود. پس از آنها هم «پهلوی» ‌ها به این محدوده خوش آب و هوا و کوهستانی و باغستان رفت‌وآمد داشتند. تقریبا همه آثار تاریخی وردآورد از بین رفته است. از «باغ شازده»، کاروانسرای سنگی و برج دیده‌بانی و «حصار قلعه» وردآورد و خانه‌ها و حجره‌های داخل آن تقریبا هیچ چیز باقی نمانده است. قدیمی‌ها می‌گویند در دهه ۵۰ جویندگان گنج به امید یافتن عتیقه و گنج، همه حجره‌های کاروانسرای سنگی را خراب کردند و یکی از دلایل اصلی از بین رفتن کامل این کاروانسرا این موضوع بود. حتی می‌گویند قبل از دهه ۵۰، فردی این کاروانسرا را خریده بود تا در آن دنبال زیرخاکی بگردد. حالا اینکه چیزی در آنجا پیدا کردند یا نه، کسی خبر ندارد. همچنین، وردآورد یک برج دیده‌بانی داشت که از آنجا رفت و آمدها به کاروانسرا رصد می‌شد که می‌گویند در همان دوران یعنی اواخر دوره پهلوی و اوایل انقلاب، جویندگان گنج این قلعه را نیز خراب کردند و گویا چیزی هم در آنجا پیدا نکردند. وردآورد محدوده ای دارد که قدیمی‌ها به آن «تپه گنجی» می‌گفتند که برج وردآورد هم در همان محدوده قرار داشت که به نقشه امروز، ضلع شمالی بوستان «شهدای خبرنگار» می‌شود. بعضی از اهالی این محله می‌گویند سال‌های بسیار دور در آنجا زیرخاکی و عتیقه‌های بسیاری پیدا شد و برای همین به آنجا تپه گنجی می‌گویند. البته همه اینها حرف‌هایی است که سند و مدرکی برای آنها وجود ندارد. از سوی دیگر، جویندگان عتیقه پنهانی فعالیت می‌کنند و کم‌تر کسی ممکن است از کار آنها با خبر شود.»