همشهری آنلاین - مریم قاسمی: این دیوار با تابلونقاشی‌هایش که تصاویری از قهرمانان دوران دفاع‌مقدس را به نمایش گذاشته، سال‌هاست به نماد و المان ایثار و شهادت محله تولیددارو تبدیل شده است. وقتی پای صحبت بانیان و متولیان مسجدجامع حضرت ابوالفضل(ع) بنشینید آنها حرف‌های فراوانی از چگونگی پدید آمدن این دیوار پر از تابلوهای تصویر شهدای معظم برایتان می‌زنند.
ماجرای کشیدن نقاشی تصاویر معظم شهدای محله تولیددارو به اواخر دهه ۶۰ و دوران جنگ تحمیلی و زمانی که شهدا را در محله‌ها تشییع می‌کردند برمی‌گردد؛ به زمانی که حاج «غلامرضا بهاءالدینی»، پدر شهید «مرتضی بهاءالدینی»، در محله تولیددارو نانوایی سنگکی داشت و خودجوش و دلی در کوچه‌ها راه می‌افتاد و عکس شهدا را از خانواده‌هاشان می‌گرفت تا نقشه‌ای را که در سرداشت عملی کند. پدر شهید بهاءالدینی با یکی از جوانان خوش‌ذوق و هنرمند به نام «محمد فخار» صحبت کرده بود که تصاویر هرکدام از شهدا را روی تابلوهای بزرگ بکشد تا برای مراسم تشییع و خاکسپاری آماده و مهیا باشد. آن زمان این تابلوهای نقاشی تصویر شهدا به خانواده‌هایشان هدیه داده می‌شد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
شما از جنگ چه می‌دانید؟!
بانویی سالخورده روبه‌روی تصاویر شهدای محله می‌ایستد. دستش به‌صورت شهدا نمی‌رسد، برای همین پایین نقاشی‌ها را با روسری گلدارش پاک می‌کند. می‌پرسم می‌شناسیدشان؟ با تعجب نگاهم می‌کند: «شما از جنگ چه می‌دانید؟ شما چه می‌دانید که این جوانان چه آرزوهایی داشتند؟ چه می‌دانید که مادر این شهیدان چه داغی را تحمل کردند؟ » نامش «ربابه محمدی» است و آذری‌زبان. می‌گوید: «۶۳ سال از خدا عمر گرفته‌ام، اما هنوز مظلوم‌تر و پاک‌تر از این شهدا کسی را ندیده‌ام. آن روزها که جنگ بود به هفته و ماه نمی‌کشید که پیکر چند شهید محله را می‌آوردند و تشییع می‌کردند. روزهای سختی بود. خیلی سخت.»
پیرزن زیر لب شعرهایی با لهجه شیرین آذری می‌خواند و انگار که با خودش خاطرات کهنه را مرور کند می‌گوید: «فکر می‌کنم نخستین شهید محله «حسین قناعت» بود و بعد هم «حمیدرضا یادگار» و بعد از او هم «محمد وحید» را آوردند.» آرام‌آرام کنار تصاویر راه می‌رود و یکی‌یکی شهدا را معرفی می‌کند. از دور تصویر شهید «یادگار» را نشان می‌دهد و باز با گوشه روسری گلدارش قسمت پایین تصاویر را پاک می‌کند. لازم نیست که حتماً مادر شهید باشید تا بتوانید حس مادران شهدا را درک کنید. ربابه هم مادر شهید نیست، اما خوب می‌داند که خواهرش در روستا و همسایگانش در محله تولیددارو چه روزهایی را تجربه کردند.
برکت سفره خانه مردم را می‌پخت
پدر شهید از اول نانوا بود و شاطر قدیمی محل. از همان اول برکت سفره خانه‌های مردم را می‌پخت و به دستشان می‌داد. شاید همین عطر نان تازه سنگک، بوی گندم و پخت رزق غالب مردم در کنار ویژگی‌های اخلاقی پیرمرد باعث شده بود تا اهالی محله تولیددارو او را معتمد خود بدانند، مشکلات خود را با او در میان بگذارند و راهنمایی بگیرند. این پدر شهید از قدیم عضو هیئت امنای مسجد حضرت ابوالفضل(ع) بود و در کنارکارهای فرهنگی در امور خیریه هم دستی داشت. آن زمان حاج «غلامرضا بهاءالدینی»، پدر بزرگوار شهید «مرتضی بهاءالدینی»، از محل صندوق خیریه‌ای که داشت و با کمک اهالی خیر و نیکوکار محله، کارت‌های خرید هزار تومانی نان تهیه و در اختیار زنان سرپرست خانوار و نیازمندان محله می‌گذاشت. علاوه بر این، در خانه شهید به روی مردم غریبه و آشنا همیشه باز بود. بعضی وقت‌ها هم اگر اهالی نیار به کمک فکری و راهنمایی داشتند و یا برای حل مشکلات خود نیاز به وساطت و ریش‌سفیدی داشتند به این خانه مراجعه می‌کردند.
و اما حالا حاج آقا بهاءالدینی که بیش از ۳۰ سال پیش از نخستین بانیان کشیدن تصاویر شهدای محله بوده، حدود ۹۰ سال دارد و هرچند به سختی حرف می‌زند اما خاطرات آن ایام را به خوبی در ذهن دارد و در این‌باره می‌گوید: «یادم هست که چهره ۲۵ـ ۲۶ شهید معظم را آقای «محمد فخار» روی دیوارکشیده بود. یک روز گفتند که شهردار وقت و معاونانش در منطقه ۱۸ به مسجد حضرت ابوالفضل(ع) و پایگاه بسیج آمده‌اند تا با مردم محل حرف بزنند. در این بین متوجه شدیم که نقاشی چهره شهدا روی دیوار آنقدر برایشان جالب بود که خودشان پیشنهاد دادند که در ادامه کار با ما همکاری کنند. بعد از آن بود که برای دیوار سقفی در اینجا تعبیه شد تا تصاویر شهدا از گزند برف و باران در امان بمانند و حتی پیاده‌روها مناسب‌سازی و بهسازی شد.»
پدر شهید بهاءالدینی تأکید دارد که خودش به تنهایی کاری برای محله نکرده و اصل کار را متولیان و بانیان مسجد حضرت ابوالفضل(ع) از جمله حاج آقا فخفوری و دوستان فعال و نیکوکارش انجام داده‌اند و تاکنون نیز برای حفظ و نگهداشت این المان و نماد باارزش سنگ تمام گذاشته‌اند.
از نقاشی روی بوم تا نقاشی دیواری
حاج «غلامعلی فخفوری»، شهروند ۶۸ساله محله تولیددارو، عضو هیئت امنای مسجد محله و یکی از بانیان نقاشی تصاویر شهدای معظم در محله است. او در این باره می‌گوید: «نخستین بار طرح اولیه کار توسط حاج آقا بهاءالدینی، پدر شهید و نانوای قدیمی محله‌مان ارائه شد و کار نقاشی تصاویر شهدا نیز در زیرزمین مسجد توسط «محمد فخار» انجام می‌گرفت. قبلاً تصاویر روی بوم نقاشی که معمولاً پارچه‌ای بود کشیده و تا مراسم سوم شهید به خانواده‌اش تحویل می‌شد و پس از پایان مراسم روی دیوار کارخانه تولیددارو نصبشان می‌کردیم.»
او با اشاره به اینکه به مرور زمان تابلوهای نصب‌شده خراب می‌شدند ادامه می‌دهد: «تابش نور آفتاب و بارش باران و برف باعث می‌شد تا رنگ‌ها پاک شود و کم‌کم نقاشی‌ها از بین برود، برای همین کم‌کم تابلوها برداشته شد و پس از زیرسازی دیوار، تابلوها به نقاشی دیواری تبدیل شدند.»
خاطره تشییع شهدا در دوران جنگ
در دوران ۸ سال دفاع مقدس رسم بود که پیکر پاک و مطهر شهدا را قبل از تشییع از خانه‌شان به سمت بهشت زهرا(س) به مسجد می‌آوردند و نماز را کنار پیکر مطهر و این نقاشی‌های دیواری اقامه می‌کردند و مراسم با نوحه‌خوانی مداحان و گاهی سخنرانی پدر شهید یا فرماندهان جنگ ادامه پیدا می‌کرد. شور و حال و احساس همبستگی آن روزها در میان مردم کوچه و بازار رواج فراوانی داشت. فخفوری ما را به حال و هوای آن روزها می‌برد و می‌گوید: «احساس وظیفه و مسئولیت دفاع از جان مردم ۲ ویژگی مهم آن روزها بود. مردم مانند اعضای یک خانواده به هم کمک می‌کردند و برای نجات یکدیگر از هیچ‌کاری دریغ نمی‌کردند.»
تصاویر ۸۵ شهید مانند نور می‌درخشند
محله تولیددارو بیش از یکصد شهید در دوران دفاع‌مقدس تقدیم انقلاب اسلامی کرده است و از این تعداد اکنون تصاویر ۸۵ شهید محله تولیددارو روی دیوار کشیده شده است. فخفوری می‌گوید: «اکنون پس از ۴ دهه از آغاز جنگ تحمیلی، محله تولیددارو با تصاویر شهدای محله شناخته می‌شود. در ایام محرم و صفر، به‌ویژه تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی، دسته‌های عزاداری به این خیابان می‌آیند و کنار تصاویر شهدا عزاداری می‌کنند.»
سرتاسر پیاده‌رو، حد فاصل خیابان شهید قناعت و شهید وحید، درست بالای تصاویر شهدا با مهتابی‌های سبز و سفید و نصب پرچم سه‌رنگ کشور تزیین شده است. هزینه خرید لامپ‌ها و نگهداری آن را رئیس و اعضای هیئت امنای مسجدجامع حضرت ابوالفضل(ع) از جمله آقای فخفوری تقبل می‌کنند. او در این باره می‌گوید: «گاهی چند عدد از لامپ‌ها به دلایل مختلف می‌سوزد که بلافاصله جایگزین می‌شود. چند وقت پیش هم تعدادی از لامپ‌ها به سرقت رفته بود که خیلی زود جایگزین شد. هزینه نگهداری و مراقبت از تصاویر و پیاده‌رو و فضای سبز را اعضای مسجد حضرت ابوالفضل(ع) برعهده دارند.»
فخفوری در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: «من و امنای مسجد حضرت ابوالفضل(ع) هرکاری برای خانواده شهدا و ایثارگران انجام دهیم، نمی‌توانیم حتی ذره‌ای از ایثار و فداکاری و رشادت آنها را جبران کنیم.» او دلجویی از خانواده شهدا، جانبازان و آزادگان را از برنامه‌های منظم می‌داند و می‌گوید: «هرهفته به خانواده‌های شهید سرکشی می‌کنیم و اگر مشکلی داشته باشند، در حد توان و بضاعتمان رسیدگی می‌کنیم.»