همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: راحت آباد روستایی جمع و جور در سینه‌کش تپه‌ای پر دار و درخت است که نشانه‌های بسیاری از تاریخ کهن شمیران را در دل خود جا داده. برای دسترسی به راحت آباد که به بام قصران شهرت دارد، ۲ راه پیش روی گردشگران است؛ یکی از لواسان و دیگری از فشم. از دیرباز این روستای خوش آب و هوای لواسان به «بام قصران» شهرت داشته است. این لقب با گذر از پیچ‌های جاده راحت‌آباد و به محض ورود به روستا برای گردشگران رمزگشایی می‌شود. از قلب روستا نمایی زیبا از کوه‌های البرز، روستاهای پایین دست و باغ‌ها و خانه‌های روستایی اطراف پیش چشم بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.
«قاسم سلیمانی» یکی از معتمدان روستای راحت آباد می‌گوید: «روستای راحت آباد در ارتفاعی بالاتر از همه روستاهای اطراف قرارگرفته است. ارتفاع ۱۸۰۰ متری روستا از سطح دریا و اشراف آن به روستاها و مناظر اطراف باعث شده از دیرباز روستای ما به بام قصران شهرت پیدا کند. آب و هوای خنک و سرد روستا حتی در تابستان هم اهالی را از کولر و لوازم سرمایشی بی‌نیاز کرده و این از ویژگی‌های بام قصرن است.»
حمام تاریخی راحت آباد
روستای راحت‌آباد اما با بناهای تاریخی‌اش و آثار به جا مانده از تاریخ کهن شمیران شناخته می‌شود. در بدو ورود به راحت آباد، حمام تاریخی روستا در فاصله میان دره جنوب شرقی آبادی و ردیف خانه‌های روستاییان جلب توجه می‌کند. این بنای تاریخی سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بخشی از تاریخ روستای کهن راحت آباد را به نمایش می‌گذارد. اگرچه در سال‌های اخیر قسمتهایی از این بنا که از سنگ لاشه و ملات گچ ساخته شده بود، فرو ریخته و تغییر شکل داده است، اما هنوز هم موسفیدان روستا را با خود به خاطرات روزگار گذشته راحت‌آباد می‌برد. با وجود اینکه حمام راحت آباد از جمله آثار دوره صفوی و اوایل دوره قاجار است، اما این حمام تا دهه ۶۰ فعال بود و هر روز مورد استفاده اهالی قرار می‌گرفت. سلیمانی می‌گوید: «بنای اولیه حمام متعلق به دوره صفوی است، اما ساختمان آن در اوایل دوره قاجار بازسازی و مرمت شد. اگرچه قدمت حمام روستا به دوره صفویه برمی‌گردد اما ازآنجایی که این حمام تنها حمام روستا بود، بارها بازسازی شد تا مورد استفاده اهالی قرار بگیرد. حمام تا حدود سال ۱۳۶۳ فعال بود و از آنجایی که حمام دیگری در روستا وجود نداشت، از ساعت ۱۷ تا ۷ صبح مردان از حمام استفاده می‌کردند و در دیگر ساعات روز هم مورد استفاده بانوان قرار می‌گرفت.»
ویژگی منحصربه فرد حمام راحت آباد چه بود؟
ویژگی خاص این حمام قدیمی این است که در بدنه دیوار شرقی گرمخانه و خزینه، جوی آبی تعبیه شده بود تا آب گرم را از خزینه در پیرامون حمام گردانده و باعث گرمای بیشتر گرمخانه شود. اگرچه در چند سال اخیر به دلیل بی‌توجهی به بنای تاریخی حمام، قسمتهایی از بنا تخریب شده، اما هنوز هم بخش‌های مختلف این حمام و نحوه کار آن قابل رویت است. سلیمانی می‌گوید: «در بدو ورود به حمام یک حوضچه آب سرد تعبیه شده بود که با گذر از آن به قسمت رختکن سنگی حمام می‌رسیدیم. ورود از رختکن به قسمت گرمخانه و سالن اصلی حمام از طریق دری بود که در میانه دیوار شمالی رختکن قرار داشت. خزینه حمام هم در ضلع شمالی گرمخانه ساخته شده بود. تا سال ۱۳۶۳ که در روستای راحت آباد از برق خبری نبود، در چهارگوشه حمام فانوس‌هایی روشن می‌کردند تا فضای تاریک و بسته گرمخانه و خزینه روشن شود.» آتش‌خانه حمام در سمت شمال و در زیر محلی که امروزه بنای خزینه در آن دیده می‌شود، قرار داشت. اما اکنون به دلیل انباشته شدن خاک مشاهده آن امکان‌پذیرنیست. سلیمانی از نحوه گرم کردن آب حمام می‌دهد: «اگرچه بنای حمام از دوره صفویه تا دهه ۶۰ چند باری بازسازی شد، اما نحوه گرم کردن آب حمام تا چند سال پیش از تعطیلی به همان سبک و سیاق گذشته بود. آب حمام را با هیزم گرم می‌کردند و در سال‌های اخر فعالیت حمام از نفت سیاه برای گرم کردن آب استفاده می‌شد.» سال ۱۳۶۳ برق به روستای راحت آباد رسید اما همان سال عمر حمام تاریخی روستا هم به سر آمد. سلیمانی ادامه می‌دهد: «روشنایی حمام هم با نفت و فانوس تامین می‌شد اما سال ۱۳۶۳ که برق به روستای ما آمد وضعیت روشنایی حمام هم تغییر کرد. با این وجود در همان سال حمام جدیدی در مرکز روستا ساخته شد تا چراغ حمام تاریخی روستا برای همیشه خاموش شود.»
اهالی راحت آباد کمبود آب شرب را یکی از معضلات اصلی روستا می‌دانند؛ معضلی که البته در سال‌های گذشته هم گریبان‌گیر اهالی روستا بود و در فصول خشک‌سالی علاوه بر آب شرب، تامین آب حمام را هم با مشکل روبرو می‌کرد. آب مصرفی حمام تاریخی راحت آباد هم از چشمه‌ای که در شمال روستا قرار داشت، سرازیر می‌شد؛ همان چشمه‌ای که آب شرب روستا را هم تامین می‌کرد. با این وجود، آب چشمه در زمان خشک‌سالی کم می‌شد و اهالی برای تامین آب شرب و آب مورد نیاز برای استحمام قناتی حفر کرده بودند. در قسمتهایی از کف حمام و داخل دیوارهای پیرامونی آن، آثار جوی‌هایی دیده می‌شود که اهالی به آنها گربه‌رو می‌گفتند. این گربه‌روها باعث انتقال گرمای آتش‌خانه به بخش‌های مختلف حمام می‌شد و به ویژه در فصل سرد سال فضای حمام را گرم نگه می‌داشت.
بازدید از تپه سوزرگران
حمام تاریخی راحت آباد تنها گوشه‌ای از تاریخچه کهن این روستا را به نمایش گذاشته است. تپه‌های باستانی اطراف روستا که مثل کمربندی کهن این روستای زیبا را در برگرفته‌اند، از قدمت سکونت در این روستای تاریخی خبر می‌دهند. تپه باستانی سوزرگران در فاصله یک کیلومتری از محل کنونی روستای راحت آباد یکی دیگر از آثار تاریخی ثبت شده این روستا در فهرست آثار ملی است. سلیمانی می‌گوید: «بر اساس اکتشافات باستان‌شناسان، تپه سرخ رنگ سوزرگران متعلق به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد است که تا اوایل دوره اسلامی محل سکونت ساکنان اولیه این محدوده بود. اگرچه امروز روستای راحت آباد حدود یک کیلومتر از تپه سوزرگران فاصله دارد اما در گذشته روستا در ارتفاعی پایین‌تر از محلی فعلی‌اش و در نزدیک این تپه باستانی قرار داشت. یک آسیاب آبی که حالا دیگر نشانی از آن باقی نمانده، از نشانه‌های محل قبلی روستای راحت آباد بود که در نزدیکی چشمه سادات و تپه سوزرگران قرار داشت.» تپه باستانی دیگری هم به نام تپه کلابد در ضلع جنوب شرقی روستا وجود دارد که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. سلیمانی از تپه مَرغی یا مزرعه مَرغی به عنوان یکی دیگر از آثار باستانی ثبت شده روستا می‌گوید: «تپه مرغی یا مزرعه مرغی که در نزدیکی روستای بوجان قرار دارد از پلاک‌های راحت آباد محسوب می‌شود. مزرعه‌ای مملو از درختان توت کهنسال با چشمه آب زلالی که از میان درختان عبور می‌کند. قدمت این تپه هم به گفته باستان‌شناسان به دوران هخامنشی تا اوایل دوره اسلامی تعلق دارد.»