همشهری آنلاین - مریم قاسمی: همانطور که می‌دانید، مناطق حاشیه‌ای و کویری کشور، به دلیل شرایط خاص اقلیمی، همواره دچار کمبود آب بوده‌اند و هستند و این دردسر در تهران و روستاهای اطراف آن نیز وجود داشته. بر این اساس، در روزگار قدیم افراد خیر و نیکوکار، ساخت یخدان و آب‌انبار را کاری پرثواب برای رفاه و آسایش شهروندان تلقی می‌کردند و برای ساخت این قبیل بناها همواره پیشقدم می‌شدند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
یخدان قدیمی روستای ترشنبه در حاشیه منطقه۱۸، از بناهای دوره قاجاریه است. البته با گذشت حدود ۳ قرن از عمر بنای آن، محل جمع‌آوری آب که به استخری کوچک شبیه بوده، از بین رفته و به همت شورای روستا، این بنای تاریخی به ثبت ملی رسیده و تا حدودی مرمت شده است.
بر اساس مستندات موجود در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران، در «علی‌آباد» و «رباط‌کریم» نیز بناهایی از این دست موجود است، میراث فرهنگی اما این یخدان تاریخی روستای ترشنبه را به عنوان بزرگ‌ترین و محکم‌ترین یخدان کاهگلی استان تهران معرفی کرده است.
مساحت کل زمین متعلق به یخدان، ۴۶۰مترمربع است که ۲۰۰مترمربع آن زیربنای این اثر تاریخی محسوب می‌شود. شریان حیاتی یخدان ترشنبه، قناتی بود که به حوض کنار بنا می‌ریخت، اما به دلیل کاهش بارندگی، خشکید و این‌طور شد که از حدود ۵۰سال پیش تاکنون، هیچ‌کس هیچ قالب یخی را از اینجا به خانه‌اش نبرده است.
مهجور ماندن این بنای قدیمی، دلیل دیگری هم دارد که به رواج استفاده از یخچال و یخ‌سازهای برقی مربوط می‌شود. آن زمان که از یخچال و یخ‌ساز برقی خبری نبود، یخدان طبیعی ترشنبه ارج و قربی داشت و پس از باز شدن پای زندگی ماشینی به روستا، این نگین کمیاب به فراموشی سپرده شد تا اینکه حدود چند سال قبل، مرمت و حفظ یخدان تاریخی در دستور کار شورای روستا قرار گرفت.
یخدان ترشنبه این روزها منتظر مانده تا با کمی رسیدگی به محلی تبدیل شود برای آنان که به آثار تاریخی عشق می‌ورزند. تا آن روز زمان زیادی باقی نیست و امتیاز ما که در منطقه ۱۸ سکونت یا رفت‌وآمد داریم آن است که می‌توانیم جزو نخستین بازدیدکنندگان این بنای تاریخی باشیم.