همشهری آنلاین - بهاره خسروی : این ماجرا قصه معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌هایی است که در این شب‌های سرد زمستان دور از یک آشیانه گرم در تنهایی شب را صبح می‌کنند. اما همیشه در روی یک پاشنه در چرخش نیست، چرا که در کنار همه تلخی‌ها دست‌های گرم و مهربانی برای حمایت و تیمار زخم‌های ناخواسته روزگار پیدا می‌شود. طرح ساماندهی و جمع‌آوری معتادان متجاهر شهر تهران برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته تا علاوه بر حمایت و اسکان آسیب‌دیدگان اجتماعی، راهی برای بازگشت این افراد به آغوش خانواده و جامعه باز شود. به همین بهانه همراه «سیدمحمد موسوی» شهردار و جمعی از مدیران اجتماعی شهرداری منطقه ١١ سری به مددسرای بهاران در حوالی میدان رازی زدیم تا با خدمات این مجموعه آشنا شویم.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
هویتی که پیدا شد
برای گرم شدن دست‌هایش را محکم به یکدیگر می‌سایید با بازدم دهان سعی می‌کند برای چند لحظه گرما را در این شب‌های سرد و آلوده حس کند. مهم‌ترین نیازش یک سقف گرم و سرپناه امنی برای حفاظت از سرمای زمستان است. تا قبل از ورود به مددسرا تقریبا بیشتر افراد حاضر که روی تخت‌هایشان زیر یک سقف گرم نشسته‌اند همین شرایط را داشتند. عمو حسین یکی از قدیمی‌های مددسرای بهاران است، با چهره‌ای خندان و لهجه شیرین آذری خیلی زود گرم می‌گیرد و سر صحبت را باز می‌کند : «اهل تبریزم ٢٩ سال پیش از همسرم جدا و راهی تهران شدم. حدود ٢٨ سال به هروئین اعتیاد داشتم و یک سالی است در این مددسرا ساکن هستم و اعتیاد را کنار گذاشتم و در حال حاضر فقط متادون مصرف می‌کنم. خدا را شکر نسبت به هشت ماه پیش وضعیت بهتری پیدا کردم و در یک کفاشی مشغول کار شدم.»
او ادامه می‌دهد: «صبح ساعت ٧ صبح از مددسرا بیرون می‌زنم و عصر ساعت ٦ دوباره بر می‌گردم. شب‌ها یک سقف گرم بالای سرم است و جایی هم برای خوردن غذای گرم دارم. در فکر کنار گذاشتن متادون هستم تا دوباره به زندگی عادی روزمره‌ام بازگردم. من حدود ٢٩ سال بدون شناسنامه و هویت زندگی می‌کردم. اما خوشبختانه با پیگیری‌های دوستان کارهای نهایی صدور شناسنامه‌ام انجام شد و دوباره صاحب شناسنامه می‌شوم. »
به گفته مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی از سوی شهرداری تهران، ١٧ هزار و ٥٠٠ معتاد متجاهر از سطح خیابان‌ها جمع‌آوری و وارد مددسراهای شهر تهران شدند. یکی از راهکارهای ساماندهی و اسکان افراد بی‌سرپناه رها شده در دل شهر راه‌اندازی مددسراها بود. مددسرای بهاران در پازل یازدهم دهم شهر تهران از سال گذشته با ظرفیت ١٤٠ تخت اما در روزهای سرد سال تا ٢۵٠ نفر را ظرفیت پذیرش افراد بی‌خانمان را دارد.
دیگر خطا نمی‌کنم
عمو غلامرضا که اصالتا از دیار سرسبز رشته‌کوه‌های سبلان و استان اردبیل است مددسرا را مانند خانه‌اش می‌داند و می‌گوید: «اینجا همه با هم مثل یک خانواده‌ایم و احساس غریبگی نمی‌کنیم. من همه اعضای خانواده‌ام را از دست دادم. بعد از مرگ خواهرم زندگی برایم تلخ و سخت شد. به اعتیاد و مصرف قرص روی آوردم. دائما در توهم بودم. شما که غریبه نیستید، برای خرج زندگی و اعتیاد خلاف هم می‌کردم. اما حالا حتی اگر طلا هم جلو چشمم بگذارند دست نمی‌زنم چون چشم و دلم سیر است. نزدیک هشت یا نه ماهی است که در این مددسرا هستم همه‌چیز تغییر کرده است. شناسنامه و کارت ملی‌ام را گرفته‌ام. در صورتی تا پیش از این هیچ اوراق هویتی نداشتم. حتی نمی‌توانستم یک خط تلفن همراه به اسم خودم بخرم. قرص را کنار گذاشتم و در حال حاضر فقط متادون مصرف می‌کنم که در حال کم کردن مقدار آن هم هستم. همه دوستانم را در مددسرا به چشم خانواده می‌بینم. »
حمایت از برادران آسیب‌دیده اجتماعی
بازگشت دوباره افراد آسیب دیده اجتماعی به آغوش خانواده و جامعه از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی مددسراها و خدمات آنها برای اسکان افراد بی‌خانمان، کارتن‌خواب‌ها و معتادان متجاهر است. حضور شهردار منطقه ١١ در میان آنها و انجام همین گپ‌وگفت به‌ظاهر کوتاه و ساده را می‌توان فرصتی برای قوت قلب و دلگرمی آنها برای بازگشت به جامعه تلقی کرد.
«سید محمد موسوی» شهردار منطقه ١١ دراین‌باره می‌گوید : «همه این عزیزان به نوعی برادران و همنوعان ما هستند و خدمت به آنها برای بازگشت به خانواده و جامعه نوعی افتخار است. ما باید از این برادران تا رسیدن به مرحله بهبودی مجدد و بازگشت به دل جامعه و خانواده حمایت کنیم. از دل همین حمایت‌ها و توجه‌ها می‌توانیم در مسیر کاهش و تسهیل آسیب‌های اجتماعی در جامعه گامی موثر برداریم. »
به گفته موسوی، پازل یازدهم شهر تهران در بخش مرکزی پایتخت و همسایگی محله هرندی واقع شده است. با توجه به اجرای طرح‌های ویژه و ضربتی که در محله هرندی برای اسکان و ساماندهی برای افراد بی‌خانمان و کارتن‌خواب‌ها اجرا شد بخشی از آسیب‌های اجتماعی آن به منطقه ١١ سرریز شد و ما پذیرای عزیزانی از همین محله در مددسرای بهاران برای اسکان هستیم.
ارائه خدمات شبانه‌روزی
در مددسرای بهاران خدمات به افراد بی‌خانمان مانند سایر مددسراهای شهر تهران به‌صورت شبانه‌روزی ارائه می‌شود تا مرهمی بر زخم‌های دلشکسته آنها باشد. شهردار منطقه ١١ در باره خدمات مجتمع بهاران می‌گوید: «برای پذیرش افراد در این مرکز هیج محدودیتی نیست. کلیه افراد زیر ١۵ سال و بالای ٦۵ سال که بیماری خاصی مانند زخم‌های باز و مواردی این چنینی نداشته باشند در این مرکز پذیرش می‌شوند. همچنین به آنها خدماتی بهداشتی مانند اسکان، ارائه غذای گرم، حمام انجام آزمایش‌های دوره‌ای رایگان شامل، اچ آی وی، ایدز، مراقبت‌های پزشکی برای ارجاع به مرکز تخصصی ارائه می‌شود. بنای ما بازگشت این افراد به آغوش خانواده است اما بعد از بهبودی کامل اگر مورد خاصی باشد، همچنان می‌تواند در مددسرا بماند و از خدمات آن بهره‌مند شود. »
شهردار منطقه ١١ همچنین از شهروندان دعوت کرد تا در این شب‌های سرد سال اگر در خیابان و محله‌شان افراد کارتن‌خواب، بی‌خانمان و... مواجه شدند، حتما برای اسکان و جمع‌آوری آنها با شماره ١٣٧ تماس بگیرند.
جذب مددیار از مددجویان
پذیرش و ارائه به خدمات به افراد بی‌خانمان در مددسرای بهاران بیست و چهار ساعته است و برای هیچ‌کدام از افراد خروج اجباری در کار نیست. «مصطفی پاسیار» مدیر خدمات اجتماعی شهرداری منطقه ١١ این را می‌گوید و در ادامه توضیح می‌دهد: «برای انجام هر کدام خدماتی که به افراد بی‌خانمان در این مددسرا ارائه می‌دهیم، مددکار اجتماعی داریم. یکی از خدمات ویژه ما در این مجموعه همکاری با موسسات خیریه‌های دولتی و خصوصی، خیران، مراکز ترک اعتیاد همکاری داریم تا با همکاری آنها انجام برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری و آموزشی، خدمات بیشتری برای بهبودی مددجویان و ارائه دهیم. »
به گفته پاسیار، حتی تعدادی از مددجویان، بعد از دوران بهبودی برای کمک به مجموعه خودشان مددیار شدند تا از این طریق چرخ بهبودی و درمان زنجیره‌وار ادامه پیدا کند.
دریافت کد هویتی
«محمود سپایانی» کارشناس مسئول شهرداری منطقه ١١ بیش از بیست سالی است در حوزه آسیب‌های اجتماعی از سر عشق و علاقه به‌صورت تخصصی فعالیت و به حرفه‌اش فراتر از یک شغل نگاه می‌کند. او معتقد است جنس کار تیم مددکاری، مددسرای بهاران از جنس دل است و همین موضوع بهترین انگیزه برای مددجویان تحت درمان است. سپایانی همچنین به نداشتن اوراق هویتی بیشتر مددجویان، مددسراهای شهر تهران اشاره می‌کند: «یکی از مهم‌ترین نیازهای مددجویان داشتن اوراق هویت است. بیشتر این افراد هیچ شناسنامه، کد ملی و... ندارند و بسیاری از این افراد بی‌هویت از دنیا می‌روند. این بی‌هویتی باعث می‌شود بعد از بهبودی و درمان وقتی برای پیدا کار و بسیاری از امور عادی نیاز به اوراق هویت پیدا می‌کنند و به در بسته می‌خورد دوباره به زندگی قبلی‌شان باز گردند و دوباره چرخه آسیب‌های اجتماعی و انتقام‌گیری از جامعه شروع می‌شود. »
این کارشناس آسیب‌های اجتماعی ارائه کد شناسایی به مددجویان بهبودیافته را پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: «در حال حرکت به سمت زندگی الکترونیکی و دیجتالی هستیم و هر چیزی در سامان‌های دولتی ثبت می‌شود. بهتر است که بستری فراهم شود تا برای اخذ اوراق هویتی مانند ارائه یک کد شناسایی، امکانی فراهم شود که این افراد بتوانند از خدمات بیمه و سایر حقوق اولیه شهروندی بهره‌مند شوند.»