همشهری آنلاین – سمیرا باباجانپور: گفته می‌شود بیش از ۶۰۰ نوع نیت در زمینهٔ وقف وجود دارد که طی آن صاحبان وقف بخشی یا همه دارایی خود را برای رفع مشکلی می‌بخشند. کن، محله تاریخی و با هویت تهران واقفان زیادی دارد که هنوز نام نیکشان میان اهالی دهان‌به‌دهان و سینه‌به‌سینه می‌چرخد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا بخوانید
بسیاری بر این باورند که کمتر ثروت و مالی را می‌توان یافت که به‌اندازه وقف در طول سال‌ها حفظ شود و نسل به نسل بدون اینکه آسیبی به آن برسد حفظ شود. اسلام وقف را نوعی عقد و پیمان می‌داند که می‌تواند وقف خاص یا وقف عام باشد.
محله کن موقوفات زیادی دارد که بخش زیادی از آن‌ها برای اداره امور دینی و البته گسترش فرهنگ اهل‌بیت بوده است. امروز بسیاری از امور حسینیه‌ها، تکایا، امامزاده‌ها، نذورات و خرج‌های محرم از راه موقوفاتی است که اهالی کن انجام داده‌اند.
واقف معروف محله کن
مرحوم حاج محمدعلی محمدی یکی از مشهورترین و البته متمول‌ترین واقفان محله کن بود. امروز پلی تاریخی در این محله وجود دارد که مردم محله این پل را به نام او می‌شناسند.
نقل است بخش زیادی از دارایی‌های حاج محمدعلی صرف ساخت این پل شد و دلیل ساخت آن هم سختی عبور و مرور اهالی روستاهای بالادست منطقه ۵ از روی رودخانه کن بوده است. حاج محمدعلی وقتی مشکلات مردم را می‌بیند با ساخت پل راه دسترسی روستاهای بالادست به محله کن و در نهایت تهران را کوتاه کرد.
مسعود محمدی از نوادگان حاج محمدعلی می‌گوید: «پلی که ایشان در بخشی از باغ‌هایش ساخت و وقف رفت‌وآمد مردم کرد در قسمت شرقی ورودی رودخانه کن قرار دارد و مردم آن را به نام پل آجری یا به نام پدربزرگ مرحومم حاج محمدعلی می‌شناسند. او این پل را وقف مردم کرد تا بتوانند به‌راحتی به شهر دسترسی داشته باشند.»
محمدی ادامه می‌دهد: «پدربزرگم برای نگهداری از پل باغ‌ها و زمین‌های زیادی را وقف کرد. او خوب می‌دانست که نگهداری از این پل هزینه دارد در نتیجه برای تأمین هزینه‌های نگهداری پل موقوفاتی برجای گذاشت. جالب است بدانید که او زمین‌های زیادی را که در حال حاضر در محدوده منطقه ۲۲ قرار دارد و به نام توتستان لتمال معروف است برای نگه‌داشت پل وقف کرد.»
مرحوم حاج محمدعلی محمدی علاوه برساخت این پل موقوفات دیگری هم دارد. او حسینیه محله اسماعیلان کن را ساخت و وقف عزاداران امام حسین (ع) کرد. حمام و آب‌انبار بزرگ و قدیمی محله کن که هنوز آثار آن باقی‌مانده از موقوفات مهم اوست.
واقف زمین مدرسه روستا
اهالی کن در کنار مساجد و تکیه‌های معروفی که دارند به ساخت مدرسه نیز اهمیت زیادی می‌دادند. واقفان زیادی بودند که اموالشان را صرف ساخت مدرسه کردند. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به حاج حسن ابوالقاسمی و رضا معمارزاده نام برد. مدرسه امام رضا (ع) با نیت خیر این دو واقف ساخته شد. گفته می‌شود زمین این مدرسه را مرحوم حاج حسن ابوالقاسمی و ساختمان آن را مرحوم حاج رضا معمارزاده وقف کردند. این مدرسه ۱۴ کلاسه هر سال بیش از ۲۵۰ دانش‌آموز را آموزش می‌دهد و حدود ۷۰۰ مترمربع نیز مساحت زمین آن است.
موقوفات بازدیدچی
نقل است مرحوم حاج قاسم بنگری خانه بزرگی در محله کن داشت که یکی از دیوارهایش به چهارراه شیدا (چهارراهی معروف در محله کن) می‌رسید و دیوار دیگرش پشت به امامزاده جعفر (ع) بود. حاج قاسم بازدیدچی باغات بود، یعنی باغداران از او می‌خواستند تا پیش از رسیدن محصول به باغ‌های آنان برود و میزان محصول را برآورد کند.چرا که برآورد محصول باغ در قیمت اجاره باغ‌ها و برداشت محصول نقش زیادی داشت.
زمانی که محوطه امامزاده جعفر (ع) را توسعه دادند او بخشی از خانه‌اش را که دیواربه‌دیوار امامزاده بود وقف کرد. بخش زیادی از قبرستان معروف محله کن در این زمین وقفی قراردارد و اهالی از مرحوم بنگری به نیکی یاد می‌کنند.
باغی که پیشکش شاه نشد
در زمان ناصرالدین‌شاه رسم بود که شاه هرگاه به‌جایی یا چیزی برخورد می‌کرد که از آن خوشش می‌آمد و از آن تعریف می‌کرد صاحب‌ملک یا صاحب جنس باید می‌گفت: «پیشکش!»
نقل است روزی ناصرالدین‌شاه به محله دوازده امام روستای کن می‌رود و نزدیکی آن باغی می‌بیند که از آن خوشش می‌آید. صاحب باغ چون اقبال ناصرالدین‌شاه را می‌بیند از ذکاوت خود استفاده می‌کند و می‌گوید: «قربان این باغ وقف امام‌حسین(ع) است» و با این سیاست از دست‌درازی ناصرالدین‌شاه آسوده‌خاطر می‌شود. اهالی می‌گویند صاحب باغ بعد از این ماجرا باغ را وقف امام حسین(ع) کرد.
وقف مشارکتی غنی و فقیر
محمدتقی محبی یکی از معتمدین محله کن می‌گوید: «بخشی از باغات کن وقف امام حسین (َع) است. محله کن ۵ حسینیه بزرگ دارد که در ماه محرم طعام می‌دهند. طعام ۲ تا ۵ هزار نفر در ماه محرم در آشپزخانه این حسینیه‌ها طبخ می‌شود. بخشی از هزینه این اطعام از باغ‌هایی است که درآمد حاصل از محصولاتشان وقف شده است.»
او می‌گوید: «درگذشته در کنار املاک وقفی که اکثراً مالکان متمول داشت مکان‌های عمومی ساخته می‌شد که با مشارکت مردم همراه بود. اگر محله‌ای حمام نداشت بزرگی پا پیش می‌گذاشت و بقیه اهالی چه غنی و چه فقیر همراهش می‌شدند. اگر یکی پول نداشت می‌گفت من ۲ روز اینجا رایگان کار می‌کنم. به این ترتیب، یک کار دسته‌جمعی شکل می‌گرفت با نیت خیر که منفعتش به همه می‌رسید. چقدر مشارکت اجتماعی زیبایی بود. خودکار وحدت‌آفرین بود.»
محبی با بیان اینکه آن روزگار مردم به کمک یکدیگر مشکلاتشان را برطرف می‌کردند، می‌گوید: «الان هم می‌شود وقف مشارکتی انجام داد. وقف مشارکتی بسیار خوب است. ۲ نفر،۱۰ نفر یا هزار نفر با همدیگر چیزی را بخرند و وقف کنند. از طرفی مقدار وقف اهمیت ندارد. مهم این است که درحد توان خودمان در کار خیر ماندگار سهیم شویم. مثلاً یک کتاب وقف کتابخانه کنیم. به همین سادگی!»