همشهری آنلاین - حورا نژادصداقت: قیدی و ۷ نسل پیشین او اهل دارآبادند. ولی شاید برایتان عجیب باشد که این گفت‌وگو در یک تعمیرگاه اتومبیل صورت گرفت!
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
او مدت‌هاست که در کنار تمام فعالیت‌ها و ورزش روزانه‌اش، مدیریت تعمیرگاه پدر را نیز بر عهده گرفته است. قیدی از اعتبار پهلوانان زورخانه‌ای در گذشته‌ها و حتی امروز و از آداب خاص ورزش در زورخانه برایم گفت. حتی از اینکه ارتفاع کم در ورودی زورخانه و خم کردن سر، موجب یادآوری تواضع به ورزشکار و به تبع آن احترام به پیشکسوتان است. البته پیران ورزش باستانی را نباید دست‌کم بگیرید. قیدی با چشم خودش پیران توانمندی را دیده است که ۵۰۰ شنا می‌روند! او حرف‌هایش را خلاصه می‌کند و می‌گوید: «اگر کسی با ورزش باستانی آشنا شود، دیگر نمی‌تواند از آن دست بکشد.»
باستانی‌کار فعال دارآباد کیست؟
محمد قیدی متولد سال ۱۳۵۱ است و از سال ۱۳۶۱ پا به عرصه ورزش باستانی گذاشته است. جریان فراهم شدن فضای ورزشی برای قیدی به روزگاری بر می‌گردد که مردی به نام خرم از ایادی شاه که در سال ۵۷ فرار کرد، در بالای دارآباد باغی بزرگ با ساختمانی وسیع داشت. پس از فرار این شخص، بخش‌هایی از باغ او، به مکان ورزشی و البته مدرسه تبدیل شد. پهن شدن تشک کشتی و حضور مربیان کشتی در همین باغ، قیدی را به عرصه ورزش کشاند. از طرف دیگر، موقعیت فیزیکی مناسب همان باغ موجب شد تا زمینی را صاف و محلی برای انجام ورزش‌های باستانی فراهم کنند.
نوای دلنشین مرشد و هماهنگی ورزشکاران و انگیزه پهلوانی همگی موجب جذب قیدی به فعالیت در این رشته کهن شد. البته بعضی از قدیمی‌های آن زمان امروز از دنیا رفته‌اند، گرچه نامشان بر سر دیوارهای دارآباد هنوز هم زنده مانده، مانند: شهید رضا جانپور. می‌گویند در ورزش زورخانه‌ای نخستین کسی که لنگ را به کمر ورزشکار می‌بندد، بر گردن او حق دارد. نخستین کسی هم که لنگ را بر کمر محمد قیدی می‌بندد، عموی ۸۳ ساله او، تقی قیدی، بوده است. خانواده قیدی، همگی دستی در ورزش زورخانه‌ای دارند و از پیشکسوتان این رشته هستند.
پرکاری و تجربه‌های ورزشی متعدد یکی از ویژگی‌های قیدی است. اگر از داشتن کمربند دان ۲ تکواندو، و فعالیت‌های او در سوارکاری و پرورش اندام و بوکس بگذریم، قیدی اکنون مدیر و مربی یکی از سالن‌های مجموعه شهید صنیع‌خانی به مدیریت حاج سعید اخوان و مدیر سالن بدنسازی سرای محله است. صبح و عصر قیدی با همین مجموعه‌های ورزشی و نوشتن برنامه‌های بدنسازی می‌گذرد تا غروب آفتاب. ساک او همواره آماده است که هر روز راهی زورخانه شود. البته او فعالیتش را صرفاً در زورخانه جماران محدود نکرده زیرا معتقد است وزرشکار باستانی باید به تمام زورخانه‌ها سر بزند.
قیدی تا یک ماه دیگر مدرک کاردانی‌اش را در همین رشته از آکادمی شهید فهمیده در پارک شهر دریافت می‌کند. او و ۱۳ نفر دیگری که در همین دوره همراهش بوده‌اند، نخستین فارغ‌التحصیلان رشته دانشگاهی ورزش باستانی هستند. قیدی برایم می‌گوید که با این همه کار، اصلاً فرصتی برای به بطالت گذراندن وقتش ندارد!
پهلوانانی که بار افتادگان را برمی‌دارند
ورزش باستانی، ورزش ملی ـ مذهبی ایرانی به حساب می‌آید و رشته‌ای است که به برترین‌هایش لقب پهلوان می‌دهد. پهلوانان نه تنها زور بازو، که در اخلاقیات نیز باید صفاتی مانند فتوت و شرافت را در خود پرورش دهند. مانند مرحوم محمود خوارزمی مشهور به پوریای ولی که نسبت به حریف هندی‌اش از خودگذشتگی نشان داد یا جهان پهلوان تختی. یکی از ویژگی‌های این پهلوانان، برداشتن بار افتاده زندگی افراد از طریق مراسم گلریزان است. ماجرا از این قرار است که از همان قدیم‌ها رسم بوده، وقتی کسی در زندگی‌اش با مشکلات خاصی مواجه می‌شده، زورخانه‌ها برای کمک به او مراسم گلریزان برپا می‌کردند. این مراسم به‌صورت عمومی اعلام می‌شود، بعد در زورخانه هر کس هر مقدار که دلش می‌خواهد یا توانایی دارد، پول می‌دهد و این پول سرمایه اولیه برای شروع دوباره زندگی فرد می‌شود.
البته گمان نکنید این گلریزان با منت همراه است، خیر. زیرا پهلوانان باستانی‌کار، بر این باورند که شاید روزی همین اتفاق برای خودشان نیز رخ دهد. از طرف دیگر، افراد با میل و توانایی آن روزشان دست به جیب می‌شوند. حتی اگر در مراسم گلریزان، کسی پولی برای پرداخت نداشته باشد، اشکالی ندارد، می‌نشیند و نگاه می‌کند.
رشته پهلوانی و زورخانه‌ای در دانشگاه
اگرچه بسیاری بر این باورند که این روزها ورزش باستانی هر روز کمرنگ‌تر از دیروز شده است اما باستانی‌کار جوان دارآباد از ورزش دوست‌داشتنی‌اش دفاع و نگرانی‌های ناآشنایان با این رشته را برطرف می‌کند و می‌گوید: «ورزش باستانی مدتی است در دانشگاه با عنوان «رشته پهلوانی و زورخانه‌ای» تدریس می‌شود که این کار هم موجب شده تا ورزش باستانی از آن حالت گذشته خارج و کم‌کم در سطح بین‌المللی معرفی شود.
مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌های مهم خانواده ورزشکاران باستانی در ایران است. کافی است شما به هر نقطه از ایران که سفر می‌کنید، لباس ورزشی خود را همراه داشته باشید. همواره زورخانه‌ها پذیرای شما هستند.
آداب خاص؛ از ضرب مرشد تا احترام به سادات
اگر شما حتی برای یک بار هم که شده، به ورزشگاه‌های مختلف رفته باشید، با پخش موسیقی‌های از قبل ضبط شده و یکنواخت مواجه می‌شوید. ولی ورزش باستانی چند نوع ریتم موسیقی دارد که هر کدام برای ورزش خاصی به کار می‌رود. ضمن اینکه مرشد به‌صورت زنده ضرب می‌گیرد و به دقت وضعیت ورزشکاران را در نظر دارد. برای هر کس به اندازه توانش می‌نوازد و تفاوت بدنی پیر و جوان را در نظر می‌گیرد.
جذابیت‌های ورزش باستانی به همین جا ختم نمی‌شود. بلکه وجهه ایرانی اسلامی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این ورزش است.
برای نمونه، از زمان پهلوان حاج محمدصادق بلورفروش، در بین باستانی‌کاران رسم شده که سادات باید در بالای گود بایستند، حتی اگر کودکی ۹ ساله باشد. علاوه بر این، دعا یکی از ارکان اصلی ورزش باستانی است. هرگاه ورزش تمام می‌شود، همه مشغول دعا می‌شوند و دعایشان را با درخواست سلامتی برای امام زمان(عج) از خدا به پایان می‌برند. از دیگر آداب مردان باستانی‌کار، اینکه به قول قیدی، حداقل ۹۲درصد آنها با وضو به گود زورخانه وارد می‌شوند.
نقش زورخانه
شما اصلاً نباید نگران دوران پیری و کنار گذاشته شدن از جمع ورزشی باستانی‌کاران باشید. زیرا شعار نانوشته ورزش باستانی این است: ورزش زورخانه‌ای مرگ دارد ولی پیری ندارد. یعنی شخص تا هر وقتی که زنده است، گود زورخانه از او استقبال می‌کند. قیدی از پهلوانی در زورخانه می‌گوید که متولد ۱۳۰۶/۶/۶ است. این مرد با هشتاد و اندی سال، با قیدی ۴۲ ساله وارد گود می‌شود و نه تنها کم هم نمی‌آورد، بلکه زیبایی و پختگی حرکاتش نیز بیشتر است. مهم‌تر از همه اینکه ورزش باستانی جز خرید یک لباس که می‌تواند سالیان سال برای فرد باقی بماند، هیچ هزینه‌ای ندارد، حتی هزینه ثبت‌نام.
ولی با وجود تمام این مزیت‌ها، حال این روزهای ورزش باستانی چندان خوب نیست. این ورزش و پهلوانان و مرشدانش، همه حمایت می‌خواهند.
---------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه یک به تاریخ ۱۳۹۳/۷/۱۹