همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور: نخستین تلاش‌های موثر برای راه‌اندازی کتابخانه مدرن در ایران توسط مرتضی قلی‌خان هدایت (صنیع‌الدوله) که رئیس مجلس وقت بود، شروع شد. او دستور داد تا کتاب‌هایی درزمینهٔ حقوق خرید و جمع‌آوری شود. کم‌کم، ۲۰۲ جلد از کتاب‌های خطی و کمیاب «میرزا ابوالحسن جلوه» و بعدتر بیش از هزار جلد از کتاب‌های اهدایی احتشام‌السلطنه را اضافه کرد. همین دوران بود که فضایی محدود در کنار حوض‌خانه ساختمان قدیمی مجلس، معروف به ساختمان مشروطه ساختند تا خیلی زود به مرکزی معتبر تبدیل شود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
بالاخره تلاش‌ها در سال ۱۳۰۲ نتیجه داد و ساختمانی در ضلع شرقی باغ بهارستان، یعنی عمارت عزیزیه (عزیزالسطانی) خریداری و قسمتی از آن برای تأسیس کتابخانه‌ای وسیع‌تر در نظر گرفته شد.
در حقیقت نخستین تلاش‌ها برای راه‌اندازی کتابخانه مدرن ایران را باید زاده انقلاب مشروطیت و مجلس در سال ۱۲۸۵ دانست اما اتفاق اصلی سال ۱۳۰۴ رخ داد. در این سال کتابخانه مجلس به‌عنوان اولین کتابخانه‌ی دولتی و مدرن ایران به‌طور رسمی افتتاح شد. سال‌ها بعد در بهمن ۱۳۴۱، ساختمانی با کاربری چندمنظوره افتتاح شد که در حال حاضر کتابخانه مرکزی در آن قرار دارد. اکنون گنجینه‌های کمیاب و تاریخی از کتاب‌های چاپی، سربی، سنگی و خطی، نشریه‌های ادواری، سند ملی و بین‌المللی، عکس و نقشه‌های تاریخی، منابع شنیداری و دیداری و ... این مرکز را به یکی از معتبرترین کتابخانه‌های ایران تبدیل کرده است.
کتابخانه‌ای درعمارت نورچشمی شاه قاجار
عمارت عزیزیه که در حال حاضر ساختمان فعلی کتابخانه مجلس شورای اسلامی به‌عنوان نخستین کتابخانه مدرن در آن قرار دارد در دوطبقه با ایوانی زیبا و نمایی آمیخته به سبک‌های سنتی و نوین معماری است. این بنا متعلق به عزیزالسلطان ملیجک مورد علاقه ناصرالدین‌شاه بود که بعدها به مجموعه عزیزیه معروف می‌شود. ملیجک یا غلامعلی‌خان عزیزالسلطان، پسر برادر زن ناصرالدین‌شاه و فرزند ملیجک اول میرزا محمدخان گروسی بود. امینه اقدس گروسی، همسر ناصرالدین‌شاه بچه‌دار نمی‌شد، به همین دلیل غلامعلی فرزند برادرش را پیش خود نگه داشت. غلامعلی در کودکی به دلیل شیرین زبانی‌اش و نجات جان ناصرالدین‌شاه به نورچشمی شاه قاجار تبدیل و شاه او را ملیجک ثانی خواند. او در بزرگ‌سالی از مقربین شاه قاجار به شمار می‌آمد و ناصرالدین‌شاه لقب سردار محترم را به او داد و عجیب نبود که شاه قاجار چنین عمارت زیبایی را برای اسکان ملیجک نورچشمی‌اش انتخاب کند.