همشهری آنلاین – مریم ورشو: این روزها آلودگی صوتی به‌ویژه در نقاط شهری به یک معضل اساسی تبدیل شده است. حتی ممکن است وقتی در خانه یا تختخواب خود هستید هم صدای ویراژ موتورها و خودروها دست از سر شما برندارد؛ اگرچه به مرور ممکن است همه ما فکر کنیم که این نوع آلودگی به‌ویژه در زندگی شهری عادی و جزو لاینفک زندگی است، اما واقعیت این است که آسیب‌های جسمی و روانی آن قابل انکار نیست. در این باره با دکتر «حسین روزبهانی» روانشناس گفت‌وگو کرده‌ایم که در زیر می‌خوانید:
روزبهانی درباره اثرات آلودگی صوتی گفت: آلودگی صوتی یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های زیست محیطی است که می‌تواند ابعاد مختلفی از سلامت انسان را به خطر بیندازد؛ این نوع آلودگی بی‌شک می‌تواند هم بر سلامت جسم و هم بر سلامت روان اثر بگذارد و اثرات مخرب و منفی زیادی به دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: طبق تحقیقات به عمل آمده افرادی که در معرض آلودگی‌های صوتی زیادی قرار دارند با مشکلاتی مانند اضطراب، اختلال در تمرکز، اختلال در خواب، ضعف در تعامل و گفت‌وگو و ... دست و پنجه نرم می‌کنند. حتی ثابت شده آلودگی صوتی با احساس افسردگی هم ارتباط مستقیمی دارد. همچنین این نوع آلودگی باعث سردرد، سرگیجه، فرسودگی و خستگی هم می‌شود.
تاثیر آلودگی صوتی بر استرس
روزبهانی درباره تاثیر آلودگی بر استرس نیز افزود: هورمون کورتیزول که به هورمون استرس هم شناخته می‌شود تحت تاثیر آلودگی‌های صوتی قرار می‌گیرد. زیرا چنانچه آلودگی صوتی زیاد باشد در برخی افراد سبب ترشح هورمون کورتیزول بیشتری می‌شود و حس استرس و اضطراب را در آنها ایجاد می‌کند.
این روانشناس ادامه داد: طبق پژوهش‌ها و تحقیقاتی که انجام شده، آلودگی صوتی نه تنها می‌تواند بر سلامت فیزیولژیک و جسمانی اثر مخرب بگذارد، بلکه می‌تواند بر روح و روان افراد هم اثرات زیانباری بگذارد، زیرا همانطور که قبلا اشاره کردم کورتیزولی که به خاطر فشارهای آلودگی صوتی ترشح می‌شود استرس فراوان را به‌دنبال دارد.
روزبهانی با اشاره به اینکه آلودگی صوتی در کوتاه مدت باعث کم شدن شنوایی حتی به‌صورت موقت می‌شود، گفت: در بلندمدت هم ممکن است که شنوایی بر اثر سر و صدای زیاد از دست برود و اصطلاحا کری ادراکی یا عصبی به وجود بیاید. یا ممکن است فشار خون بالا برود که منجر به سکته قلبی می‌شود و وزوز گوش را هم گاهی به دنبال دارد. در کل همه اینها به این معنی است که آلودگی‌های صوتی اثرات جبران ناپذیری روی افراد می‌گذارد.
این روانشناس افزود: آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ و کلانشهرها یکی از عوامل استرس‌زای بیولوژیک است که باعث تحریک دستگاه اعصاب مرکزی می‌شود و روی دستگاه غدد هیپوفیز و اختلالات هورمونی تاثیر می‌گذارد.
روزبهانی گفت: قاعدتا کسی که دچار این مشکلات شود نمی‌تواند به راحتی با افراد جامعه ارتباط برقرار کند. در نتیجه سلامت روان و کیفیت زندگی‌اش پایین می‌آید و در نهایت از جامعه هم دور می‌شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه فردی که به مدت ۱۰ دقیقه در معرض صدای حدود ۱۰۰ دسی بل قرار بگیرد حتما باید حدود ۲۰ دقیقه در یک محیط آرام ریکاوری کند، افزود: این فرصت سبب می‌شود که فرد آرامش خود را به دست بیاورد.
ایجاد اضطراب و استرس
وی افزود: اما اگر بالای یک تا دو ساعات در شرایط سر و صدای زیاد باشد و فرصت ریکاوری برای به دست آوردن آرامش نداشته باشد قاعدتا اثرات مخربی برایش خواهد داشت. اولین اثر منفی که بر سلامت روان او خواهد زد ایجاد اضطراب، استرس، ناراحتی و فشار روانی است. فرد آسیب دیده ممکن است در تعامل با همسر، فرزندان، همسایه‌ها و افراد مختلف در اجتماع صبر لازم را نداشته باشد و روابطش با اطرافیان و اجتماع مخاطره‌آمیز شود.
روزبهانی افزود: گاهی آلودگی‌های صوتی خیلی ملموس نیستند، زیرا ممکن است به ویژه در کلانشهرها طبق یک باور اشتباه عادی پنداشته شوند؛ یعنی آلودگی صوتی را سبک زندگی شهرنشینی و ویژگی زندگی در شهرها بدانند. این در حالی است که برای کاهش آلودگی‌های صوتی به جای عادی پنداری باید به دنبال راهکار بود.
معضل سر و صدای موتورسیکلت‌ها
وی به معضل سر و صدای موتورسیکلت‌ها اشاره کرد و گفت: یکی از اصلی‌ترین مشکلات موتورسیکلت‌ها هستند، باید قوانینی ایجاد شود تا شرکت‌ها و سازمان‌ها ملزم به رعایت استانداردهای بیشتری در ساخت این وسایل باشند تا صدای کمتری ایجاد کنند. ساخت انواع خودروها و وسایل نقلیه باید با استانداردهای جهانی همسو باشد. همچنین پلیس راهنمایی و رانندگی هم می‌تواند جلوی خودروها و موتورهایی که تغییراتی در اگزوزشان ایجاد می‌کنند، بگیرد. دولت هم باید قوانینی ایجاد کند که کارگاه‌های آهنگری و جوشکاری خارج از فضاهای عمومی و مسکونی باشند.
روزبهانی گفت: همچنین افرادی هم که در محیط‌های کاری پر سر و صدا مشغول هستند بهتر است از ایرپلاگ استفاده کنند. افراد عادی هم بهتر است در صورت امکان در ساعات اوج ترافیک و آلودگی صوتی کمتر تردد کنند.
تاثیر آلودگی بر یادگیری و حافظه
این روانشناس با اشاره به اینکه ۱۰ دقیقه در معرض صدای حدود ۱۰۰ دسی بل قرارگرفتن حتی می‌تواند در یادگیری هم تاثیرگذار باشد، افزود: کاهش شنوایی به دلیل آلودگی صوتی روی عملکرد ما تاثیر می‌گذارد. انواع آلودگی صوتی بالا در نهایت می‌توانند روی تمرکز ، حافظه و تصمیم گیری ما هم مشکل ایجاد کنند. حتی ممکن است رشد شناختی کودکان هم کند شود.
وی در پاسخ به این سوال که چقدر آلودگی صوتی در احساس فرسودگی موثر است، افزود: این نوع آلودگی گاهی به افزایش ضربان قلب منجر می‌شود و فشار بیشتری به بدن وارد می‌کند. این تغییرات متابولیسمی احساس خستگی و فرسودگی ایجاد می‌کنند که در کلانشهرها به وفو دیده می‌شود. اما این پدیده در افراد روستایی که در معرض آلودگی صوتی کمتری هستند، کمتر دیده می‌شود.
تاثیر آلودگی صوتی بر پرندگان
جالب است بدانید که آلودگی صوتی حتی به پرندگان هم رحم نمی‌کند.
طبق تحقیقات میزان آستانه تحمل پرندگان مختلف نسبت به آلودگی‌های صوتی باهم متفاوت است. بعضی از پرندگان آستانه تحمل بیشتری به آلودگی صوتی دارند و بعضی دیگر از پرندگان آستانه تحمل کمتری نسبت به فرکانس‌های صوتی دارند.
در هر صورت آلودگی‌های صوتی افت شنوایی، بالا رفتن آستانه تحریک شنوایی، ناتوانی در شنیدن صداهای طبیعی اطراف و صداهای دیگر حیوانات، افزایش ضربان قلب و تنفس و عکس العمل‌های تند عصبی و تغییرات رفتاری در پرندگان را به دنبال دارد.
مطالعات اخیر نشان داده که عوامل استرس‌زایی مانند اصوات زندگی مدرن می‌توانند به انواع خاصی از پرندگان آسیب برسانند.
ارلینگ کاگه؛ نویسنده نروژی نیز در کتاب «پیاده روی و سکوت، در زمانه هیاهو» در این باره می‌گوید: «پژوهش‌هایی در مورد واکنش پرندگان به افزایش سر و صدا در مناطق شهری صورت گرفته است. این پژوهش‌ها نشان داده‌اند در آواز پرندگان تغییری رخ داده: دیگر از پرندگان صدای بم نمی‌شنویم، در عوض صداهای بلند جایشان را گرفته‌اند تا مگر به این ترتیب پرندگان بتوانند از پس سر و صدای آدمیان برآیند.
یکی از عواقب این آوازهای دگرگون شده این است که پرندگان سخت می‌توانند جفتشان را به خود جذب کنند. در نتیجه تخم‌گذاری کمتر می‌شود. این تحول بسیار سریع رخ داده و برای همین پژوهشگران هنوز نمی‌دانند این تغییرات قرار است سیری تکاملی داشته باشد یا نه.
قضیه ناخوشایندتر از این حرف‌هاست. پرندگانی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند با این هیاهو و سر و صدا آشفته‌تر می‌شوند. پرنده‌ها با آدم‌ها فرق دارند. با این حال در هر دو یک جور پادرهوایی می‌بینم. سکوت برای هر موجود زنده‌ای لذت و تجمل است.»