همشهری آنلاین – حسن حسن‌زاده: میراث ناملموس تهران، نسل به نسل و سینه به سینه به اهالی امروز پایتخت رسیده و باید برای حفظ هویت این شهر به نسل‌های بعد منتقل شود.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
میراث‌هایی ارزشمند از مهارت خرمالو چینی روستای کن که طعم و مزه خاص آن شهره است، تا آیین‌هایی چون نخل‌گردانی در تکیه حصاربوعلی که محرم هر سال پیر و جوان را در این تکیه تاریخی گرد هم می‌آورد و نیز هنرهایی چون هنر کهن شیشه‌گری که در تهران قدمتی چند هزار ساله دارد و ده‌ها میراث ناملموس دیگر که همگی چون گنجینه‌ای ارزشمند برای حفظ هویت این شهر به شمار می‌روند. در ادامه به هنرهای نمایشی و صنایع دستی تهرانی‌ها که در فهرست میراث ناملموس ثبت ملی شده پرداختیم.
هنر و فن قطاعی
شرح: «کاغذبری» یا همان فن «قطاعی» یکی از هنرهای دستی و کهن ایران و تهران بود. هنری چشم‌نواز که در آن هنرمند پس از طراحی بر روی کاغذی ساده یا رنگین، نقش را با قیچی مخصوص از میان کاغذ در آورده و آن را بر زمینه‌ای به رنگ دیگر می‌چسباند.
هنر مینای خانه‌بندی
شرح: هنر میناکاری در شهرهای مختلف ایران رایج بوده است. نوع دیگر میناکاری، مینای خانه بندی است که در تهران متداول بود. در این نوع میناکاری ابتدا خانه‌هایی ایجاد می‌شود و سپس پودر مینا داخل آنها قرار می‌گیرد. خانه‌هایی توسط قلم و چکش بر روی حجم ضخیم ایجاد و داخل گودی‌ها قلم زنی انجام می‌شود.
هنر تعزیه‌خوانی در تکیه نیاوران
شرح: تکیه نیاوران، یکی از قدیمی‌ترین تکیه‌های تهران است که هنوز پابرجاست و قدمت آن به دوران قاجار برمی‌گردد. از همان دوران تا به امروز تعزیه‌خوانی یکی از رسوم این تکیه تاریخی است که هنوز هم در ایام محرم عاشقان سیدالشهدا(ع) را گرد هم می‌آورد.
مهارت ساخت عروسک نخودی و کارکرد اجتماعی آن
در تهران قدیم نزدیک عید مادران و دختران با کمی پارچه و نخود عروسک خاله نخودی می‌ساختند. آنها باور داشتند خاله نخودی خوشبختی و سعادت نوروزی را به خانه آنها در لحظه تحویل سال هدیه می‌کند. این عروسک‌های کوچک شبیه پیرزن هستند به این دلیل آنها را خاله نخودی می‌نامند. در گذشته برخی خانواده‌ها شب عید خاله نخودی درست می‌کردند و میان سبزه‌های سفره هفت سین می‌نشاندند.
هنر شیشه‌گری
۲۰۰۰ هزار سال، قدمت هنر شیشه‌گری به عنوان یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی تهران است. شیشه‌گران تهران قدیم، شیشه را به خمیر مذاب تبدیل و با آن ظروف شیشه‌ای می‌ساختند. این ظروف شیشه‌ای یکی از سوغاتی ارزشمند و نفیس تهران بود. تهرانی‌ها به فن‌آوری همجوشی شیشه نیز رسیده بودند.
هنر سفالگری
۶ هزار سال، قدمت هنر سفالگری نزد مردم گستره تهران و ری باستان است. در محدوده چشمه علی که متعلق به تمدن ری باستان است و نیز در تپه قیطریه، پیشوا و... ظروف سفالین یافت شده که از ۳ تا ۶ هزار سال قدمت دارند. گستره تهران، منبع بزرگی از خاک رس باکیفیت است.
دیگر هنرهای نمایش و صنایع دستی ثبت شده تهران
هنرهای نمایشی و صنایع دستی دیگری نیز در فهرست میراث ناملموس تهران به ثبت ملی رسیده است. هنرهایی چون، تعزیه و آیین عزاداری تکیه شوفرها، نقاشی روی چرم، مهارت حوله بافی، مهارت و فن بافت نوشته، تکنیک تراش روی شیشه، مهارت علامت سازی، هنر اجرایی تعزیه‌خوانی در تکیه تجریش، هنر اجرایی تعزیه بنی اسد شهرستان پیشوا، سبد سنگونی؛ هنر سنتی سبدبافی سنگان، تکنیک نقاشی پشت شیشه تهران، تکنیک نقاشی روی شیشه تهران، نقش میناخانی فرش ورامین، تکنیک شیشه فوتی تهران و قزوین و خط و نقش ناخنی.