اما متاسفانه فقر می‌تواند مانع از رشد مغزی در این سنین شود. بررسی‌ها نشان داده‌اند که فقر در ابتدای دوران کودکی یک عامل خطرساز برای دستاورد پایین‌تر تحصیلی باشد. فقر همچنین با تفاوت‌هایی در ساختارهای مغز ، توانایی پایین‌تر شناختی، مشکلات رفتاری و علائم روانی همراهی دارد.
این وضعیت نشان می‌دهد که چقدر مهم است که همه کودکان بخت یکسانی در زندگی داشته باشند. اما تا هنگامی که اقدامات کافی برای کاهش نابرابری و بهبود پیامدها انجام شود. اکنون یک بررسی جدید بوسیه پژوهشگران دانشگاه فودان در شانگهای چین که نتایج آن در ژورنال Psychological Medicine منتشر شده است، نشان می‌دهد که فعالیت ارزان‌قیمتی مانند مطالعه تفریحی می‌تواند با دست کم برخی از اثرات منفی فقر بر مغز مقابله کند.
درآمد بالاتر در دوران کودکی با نمره‌های بالاتر در آزمون‌های زبان، حافظه کاری و پردازش نشانه‌های اجتماعی و عاطفی ارتباط دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که لایه بیرونی مغز به نام قشر مغز در افراد درسطح بالاتر اجتماعی- اقتصادی نسبت به افراد فقیرتر سطح بزرگتر و ضخامت بیشتری دارد.
همبستگی میان میزان ثروت و توانایی شناختی در کودکان در خانواده‌های محروم از لحاظ اقتصادی بیشتر از همه مشاهده می‌شود. در میان کودکان خانواده‌های با درآمد پایین، تفاوت‌های کوچک در میزان درآمد با تفاوت نسبتا بزرگتر در میزان سطح قشر مغز همراهی دارد.
مهمتر اینکه نتایج به دست آمده از یک بررسی نشان داد که هنگامی به مادران در سطح پایین اقتصادی و اجتماعی هدیه‌های نقدی ماهانه داده می‌شود، سلامت مغزی کودکانشان بهبود پیدا می‌کند. به طور میانگین، کودکان مادرانی که هدیه نقدی دریافت کرده بودند مغزهای انعطاف‌پذیرتر (دارای پلاستیستی بیشتر) و با سازگاری بهتر با محیط داشتند. دانشمندان دریافتند که چنین کودکان در آینده آسانتر مهارت‌های شناختی را به دست می‌آورند.
وضعیت اجتماعی-اقتصادی ما حتی بر نوع تصمیم‌گیری‌های ما هم تصمیم می‌گذارد. یک بررسی در دانشکده اقتصاد لندن نشان داد که ظاهرا فقر توجه فرد را به برآورده کردن نیازها و تهدیدهای فوری متوجه می‌کند. در نتیجه، افراد بر موضوعات آنی متمرکز می‌شوند، و توجه چندانی به طرح‌های آینده نمی‌کنند- و همچنین کمتر تمایل کمتری به خطر کردن از خود نشان می‌دهند.
این بررسی همچنین نشان داد که کودکان از خانواده‌های در سطوح پایین اقتصادی- اجتماعی ظاهرا دسترسی کمتری به سازوکارهای کنار آمدن با مشکلات (coping mechanism) دارند و احساس اعتماد نفس‌شان کمتراست.
اما اینکه برای دریافت فقر به چه دلیل باعث این اثرات منفی بر مغز و دستاوردهای تحصیلی می‌شود، پژوهش‌های بیشتری لازم است. یکی از این دلایل ممکن است تغذیه بد و استرس در خانواده‌ها به علت فقر مالی باشد. نبود فضاهای ایمنی و تسهیلات مناسب برای بازی و ورزش کردن و نیز محدودیت دسترسی به کامپیوتر و سایر وسائل کمک‌تحصیلی هم ممکن است نقشی در این مورد داشته باشد.
اقدام ساده‌ای که مانع از اثر زیانبار فقر بر مغز کودکان می‌شود
اما این بررسی جدید که از نوع مشاهده‌ای بود همچننین نشان داد یک اقدام ساده وجود دارد که می‌تواند تاحدی با این اثرات منفی مقابله کند و آن هم مطالعه تفریحی است.
این بررسی نشان‌دهنده رابطه مثبت و قابل‌توجهی میان مطالعه تفریحی در ابتدای کودکی و توانایی‌های شناختی، سلامت روانی و دستاوردهای تحصیلی بهتر در دوران نوجوانی بود.
در این بررسی داده‌های مربوط به بیش از ۱۰۰۰۰ شرکت‌کننده با پس‌زمینه‌های قومی و سطوح اجتماعی- اقتصادی متفاوت در آمریکا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این داده‌ها از جمله شامل اقدامات انجام‌شده بوسیله کودکان و نوجوانان ۹ تا ۱۳ ساله و تعداد سال‌هایی بود که آنها صرف خواندن تفریحی در ابتدای کودکی بودند. به علاوه داده‌ها درباره توانایی‌های شناختی، سلامت روانی و سلامت مغزی این افراد هم در دسترس بود.
حدودی نیمی از این نوجوانان خواندن را در ابتدای دوران کودکی شروع کرده بودند، در حالیکه تقریبا نیمی دیگر هیچگاه در ابتدای دوران کودکی کتابی نخوانده بودند یا خواندن را در سنین بالاتر شروع کرده بودند.
نتایج این تجزیه و تحلیل نشان داد که خواندن تفریحی در ابتدای کودکی می‌تواند بدون توجه به وضعیت اجتماعی-اقتصادی برای افراد سودمند باشد. همچنین این اثر سودمند بدون توجه به به میزان ابتدایی هوش کودک- و نیز میزان تحصیلات والدین کودک که مهمترین عامل موثر در هوش کودکان در سنین پایین – است ایجاد می‌شود.
یافته‌های این پژوهشگران نشان داد که در کودکانی که مطالعه تفریحی انجام داده‌اند، سطح قشر مغزی در چندین منطقه مغز که به طور قابل‌توجهی به توانایی شناختی و سلامت روانی ارتباط دارند (از جمله قطعات پیشانی یا لُب‌های فرونتال مغز) بیشتر است. بنابراین این نتایج نشان می‌دهد که خواندن تفریحی در ابتدای دوران کودکی می‌تواند مداخله موثری برای مقابله با اثرات منفی فقر بر مغز باشد.