همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: شاید برایتان جالب باشد که تا پیش از شکل‌گیری شهرداری یا همان بلدیه تهران در سال١٢٨٦ شمسی و ایجاد امکانات شهری تازه، مثل به‌کارگیری چرخ‌دستی، جمع‌آوری زباله‌های خانگی و ماشین‌های سه‌چرخ در معابر شهری، زباله‌ها در گودها و چاله‌ها تلمبار می‌شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
البته در آن دوران تهران ما، روستایی دورافتاده بود و چهره یک شهر را نداشت. برای همین بود که حتی تا پایان دوره قاجار، اکثر خیابان‌های تهران آسفالت و سنگفرش نبود و خیابان‌بندی به شکل امروزی نداشت. از وضعیت آلودگی محیطی کوچه‌ها و خیابان‌های آن زمان همین بس که بگوییم که برخی جهانگردان و سفرای کشورهای خارجی که در زمان قاجار به ایران سفر کرده بودند در خاطرات سفرنامه خود از آلودگی و کثیفی شدید معابر تهران به دلیل انباشت و پراکندگی زباله‌ها خبر داده بودند که بی‌دلیل هم نبود.
چون تا آن زمان، حمل زباله شهری هنوز به یکی از وظایف حکومت تبدیل نشده بود و با شکل‌گیری و آغاز به کار بلدیه تهران، اموری چون نظافت شهر و جمع‌آوری زباله به یکی از وظایف اصلی این نهاد تبدیل شد. در اوایل، شیوه دفع زباله جمع‌آوری دستی و دپو آن در گوشه‌ای از معابر و بعد حمل زباله با اسب و قاطر به بیرون شهر بود. چند سال بعد گاری‌های حمل زباله هم آمدند. زباله‌ها را به بیرون شهر می‌بردند و داخل خندق‌های قدیمی می‌ریختند. بخش عمده دفع زباله در دوره پهلوی اول به شیوه دستی بود. هر شب زباله‌ها در محل‌های مشخصی از شهر تلنبار می‌شد تا درنهایت با خودرو منتقل شود. پس از مدتی به دلیل اعتراض پایتخت‌نشینان به بوی بد و منظره زشت این محل‌ها، شهرداری دور آنها چهاردیواری کشید و محل تخلیه زباله به چهاردیواری شهرت یافت.
قانونی که عوض شد!
تاریخ تاسیس اولین شهرداری در ایران به بیش از صد سال قبل برمی‌گردد، اما تا چند دهه اخیر به مدیریت پسماند و بازیافت زباله اهمیت چندانی داده نمی‌شد. در روش‌های سنتی مدیریت پسماند، تنها هدفی که دنبال می‌شد دور کردن زباله و پسماند از محدوده زندگی مردم بود. جالب اینکه در سال ١٢٨٢ شمسی برای اولین‌بار با تصویب قانونی، نظافت شهر جزو وظایف شهرداری قرار گرفت و دفع زباله‌ها به طور مشترک با همکاری مردم و شهرداری انجام شد.
تا سال ١٣٤٠ نیز مدیریت پسماند به همین شکل بود تا اینکه با رشد جمعیت، میزان تولید زباله نیز افزایش چشمگیری پیدا کرد. در نتیجه، بازیافت و دفع پسماندها به شیوه‌های غیربهداشتی و غیرقانونی انجام می‌شد که آلودگی محیط‌زیست و مشکلات بهداشتی را فراهم کرد. به دنبال اعتراض شهروندان به این مسئله، قانون جدیدی تصویب شد که طی آن نظافت و نگهداری از معابر شهر، قنات‌ها و جوی‌های آب و فاضلاب به شهرداری محول شد.
در اوایل دهه ٦٠ بود که مراکز بازیافت زباله در شهرهای بزرگ ایجاد شد و مدیریت پسماند اهمیت بیشتری پیدا کرد. سازمان بازیافت، علاوه بر اینکه مسئولیت تفکیک پسماندها را بر عهده داشت، در مسیر بالا بردن آگاهی مردم نیز اقداماتی انجام می‌داد.
اکنون نیز در دوره مدیریت جدید شهر تهران می‌بینیم که یکی از برنامه‌های اصلی و اولویت‌دار مناطق بیست و دوگانه شهر تهران به خدمات شهری اختصاص دارد و زحمت‌کشان این حوزه برای هرچه پاکیزه‌تر و زیبا شدن کوچه و خیابان‌های محله و شهرمان تلاش می‌کنند.