همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: کوررنگی با وجود اینکه بیماری دردناک و وخیمی به‌شمار نمی‌رود اما ممکن است روی کیفیت زندگی برخی افراد تأثیرات منفی و ناخوشایندی نظیر تشخیص ندادن رنگ‌های چراغ راهنمایی و رانندگی، ایجاد مشکل در خرید لباس با رنگ مناسب و دلخواه و کم شدن اشتها در کودکان به دلیل ندیدن رنگ‌های خوراکی‌ها بر جای بگذارد. با دکتر «منصور عظمتی» جراح و متخصص چشم و فلوشیپ انفورماتیک بالینی درباره کوررنگی و چگونگی تشخیص و کنار آمدن با آن در زندگی روزمره گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
کوررنگی چیست؟
کوررنگی یا نقص بینایی رنگ (CVD) ناتوانی در تمایز بین رنگ‌های مختلف است. این بیماری هنگامی در فرد ظاهر می‌شود که بافت حساس به نور در پشت چشم (شبکیه) به‌خوبی به تغییرات طول موج نور پاسخ نمی‌دهد؛ این بافت به افراد در توانایی تشخیص و دیدن رنگ‌های مختلف کمک می‌کند. ۲ نوع سلول به نام سلول‌های میله‌ای و سلول مخروطی در شبکیه برای تشخیص نور وجود دارد که وظیفه سلول میله‌ای تشخیص نور و تاریکی و وظیفه سلول‌های مخروطی تشخیص ۳ رنگ قرمز، سبز و آبی است. درصورت عدم‌وجود یا درست کار نکردن یک یا چند سلول کوررنگی اتفاق می‌افتد. در صورت عدم‌وجود هر ۳ سلول مخروطی نیز کوررنگی شدید یا مطلق اتفاق خواهد افتاد. اگر بخواهیم تعریف ساده و عوامانه‌ای از کوررنگی داشته باشیم باید بگوییم در کوررنگی چشم شما رنگ را آنطور که باید نمی‌بیند و از شایع‌ترین انواع کوررنگی نیز اختلال در تشخیص رنگ سبز از قرمز است.
انواع کوررنگی را بشناسید
چند نوع کوررنگی وجود دارد که در شدیدترین نوع آن که نادر است، شخص دنیا را به‌صورت سفید و سیاه یا سفید و خاکستری می‌بیند که به آن «کوررنگی کامل» می‌گویند. درصورت اختلال در یکی از ۳ نوع سلول مخروطی که توضیح دادم «دورنگ‌بینی» اتفاق خواهد افتاد که خود دورنگ‌بینی شامل ۳ نوع «سبزکوری» (تشخیص ندادن رنگ سبز از سرخ و زرد)، «سرخ‌کوری» (تشخیص ندادن رنگ سرخ از سبز و زرد) و «آبی‌کوری» (نوع نادر و اختلال در تمایز بین رنگ سبز و آبی) است. از طرفی، طیفی از کوررنگی نیز وجود دارد که خیلی شدید نیست. مثلا اینگونه نیست که افراد کوررنگ به‌طور کامل رنگی را نبینند یا تشخیص ندهند.
کنار آمدن با کوررنگی در زندگی روزمره
کوررنگی در فعالیت‌های روزمره و زندگی افراد مبتلا، اختلال خاصی ایجاد نمی‌کند. اما این نکته را هم باید در نظر گرفت که طبیعتا فرد دارای کوررنگی نمی‌تواند کاندیدای مناسبی برای بعضی مشاغل باشد. مبتلایان به کوررنگی بهتر است وارد مشاغلی مانند خلبانی، پزشکی یا انجام کارهای الکترونیکی نشوند اما با رعایت جوانب احتیاط می‌توانند در حوزه‌های دیگر اشتغال داشته باشند. به‌عنوان مثال، کسی که کوررنگی دارد می‌تواند رانندگی کند چون چراغ‌های راهنمایی و رانندگی از بالا به پایین تغییر رنگ دارند؛ بالای بالا قرمز است، بعد می‌شود زرد و بعد هم سبز. یعنی فرض کنید شخصی رنگ سبز را نمی‌بیند؛ اما وقتی به چراغ راهنمایی نگاه می‌کند و پایین‌ترین چراغ روشن می‌شود متوجه می‌شود که اجازه حرکت دارد. درواقع با این مدل نشانه‌گذاری‌ها، افراد مبتلا به کوررنگی می‌توانند مانند سایر اعضای جامعه به زندگی معمولی خود بدون مشکل ادامه دهند.
کوررنگی قابل درمان است؟
در حال حاضر کوررنگی درمان قطعی ندارد اما امید می‌رود در آینده نه‌چندان دور بتوان برای آن درمانی پیدا کرد. با این حال، وسایل کمک بینایی برای کنار آمدن با کوررنگی ابداع شده است. بیماران دچار کوررنگی با تشخیص پزشک می‌توانند با استفاده از عینک یا لنزهای مخصوص رنگ‌ها را دقیق‌تر ببینند.
چه کسانی به کوررنگی مبتلا می‌شوند؟
کوررنگی در درجه نخست یک بیماری ارثی است؛ البته نه به این مفهوم که الزاما همه اعضای خانواده به آن مبتلا شوند بلکه ممکن است بعضی افراد مبتلا شوند و برخی دیگر خیر. البته ناگفته نماند که مردان بیش از زنان دچار این عارضه می‌شوند. درست است که گفتیم این بیماری ارثی است اما می‌تواند ناشی از آب‌مروارید یا ضربه به چشم، آسیب مغزی و عوارض برخی بیماری‌ها از جمله پارکینسون یا دیابت هم باشد. علاوه بر اینها، با افزایش سن نیز احتمال آسیب به شبکیه چشم بالا می‌رود که این آسیب‌دیدگی در نهایت می‌تواند باعث ابتلای فرد به بیماری کوررنگی شود.
ارتباط کوررنگی با ضعیف شدن چشم
نمی‌توان منکر مشکل افراد کوررنگ شد. در واقع آنها در تشخیص بعضی رنگ‌ها مشکل دارند؛ ولی نباید چنین مشکلاتی را معلولیت نام‌گذاری کرد. طبیعتا افرادی که کوررنگی دارند ممکن است ضعیفی چشم یا آب مروارید هم داشته باشند که همه این موارد در معاینات سالانه توسط چشم پزشک تشخیص داده خواهد شد. اگر هم پزشک متوجه شود فردی که کوررنگی دارد مبتلا به آب‌مروارید یا ضعیف در بینایی است چشم را عمل می‌کند و می‌توان عینک را حذف کرد.
تست‌های تشخیص کوررنگی
به گفته این متخصص چشم، روش تشخیص کوررنگی سخت نیست چون با انجام تستی به نام «ایشیهارا» می‌توان آن را تشخیص داد. در این تست، اعدادی با رنگ‌های متفاوت در پس زمینه‌های مختلف تعبیه شده و شخصی که کوررنگی داشته باشد نمی‌تواند آن اعداد را تشخیص دهد.