همشهری آنلاین- بهاره خسروی: تیمچه ها از بخش های جالب توجه معماری بازار تهران هستند که ظاهرا در مراحل پایانی ساخت بازار بهوجود آمده و معماری آنها نیز نسبت به سایر بخش‌ها کامل تر است. شکل‌گیری و تکامل تیمچه‌های بازار تهران هرکدام قصه و ماجراهای تاریخی جالبی دارد که مرور آن خالی از لطف نیست.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا بخوانید
تیمچه همسر فرنگ‌رفته ناصرالدین‌شاه
یکی از تیمچه‌های معروف بازار تهران، تیمچه امین‌اقدس است که در آن فرش ماشینی و دستی می‌فروشند. امین‌اقدس تنها همسر ناصرالدین شاه بود که در رکاب شاه به فرنگ سفر کرد. او هرگز مادر نشد و از افراد معتمد شاه بود و به‌دلیل امانتداری و درایتی که داشت عهده‌دار تمام امور مالی همسرش بود. خانه مسکونی امین‌اقدس در سه‌راه امین‌حضور، که از سوی شهرداری خریداری شده، به‌عنوان یک بنای ارزشمند تاریخی، با عنوان خانه مهربان، به یادگار مانده است.
تیمچه سرفراش عنق قاجاری
تیمچه حاجب‌الدوله از بخش‌های معروف بازار تهران است. این تیمچه متعلق به سرفراش عنق و باجگیر ناصرالدین شاه بود. جعفر شهری درباره شخصیت حاجب‌الدوله نوشته است: «حاجب‌الدوله بسیار عنق بود و برای اینکه بتواند از آدم‌ها پولی را تلکه کند، موضوعی را انتخاب نکرده، می‌گفته عضو فراموش‌خانه هستی، یا به یکی می‌گفته شب‌نامه توزیع کردی و با این کار توانسته بود پول هنگفتی را به جیب بزند.»
۲نقاره خانه در مرکز تجاری پایتخت
در بازار تهران هر کدام از اقوام ایرانی مانند قزوینی‌ها، یزدی‌ها، خوانساری‌ها و... تیمچه‌ها و دالان‌هایی را به نام خودشان دارند. علاوه بر این، در بازار تهران ۲ نقاره‌خانه داریم که به نقاره‌خانه اول و دوم معروف است.
کری‌خوانی‌های صاحبان تیمچه‌ها
یکی از موضوعات جالب در بازار تهران که باعث افزایش تعداد تیمچه‌ها شد، کری‌خوانی صاحبان تیمچه‌ها بوده است. برای مثال، فردی پرمدعا در دل بازار تهران تیمچه‌ای به نام گلشن بنا می‌کرد و پشت‌بند آن، برای کری‌خوانی، فرد دیگری تیمچه مشابه یا پر جلال و جبروت‌تری را می‌ساخت و نامش را گلشن‌شکن می‌گذاشت. این کری‌خوانی‌ها در بازار باعث شکل‌گیری و رونق مشاغل و حرفه‌های بسیاری شد.
تیمچه‌های وقفی
بعضی از تیمچه‌ها در بازار تهران وقفی است یا بانیان آنها فقها و بزرگان علوم دینی هستند. برای مثال، بخش عمده بازار مسگرها از موقوفات مرحوم «ملاعلی کنی» است و در این بازار کمتر کسی صاحب مغازه است و شاغلان در آن عموماً مغازه‌شان را از موقوفه اجاره کرده‌اند. تیمچه یا گذر ملاعلی کنی از معروف‌ترین تیمچه‌های بازار تهران است.
راه‌اندازی صندوق قرض‌الحسنه
با باز شدن پای سیستم نظام بانکی به ایران، بعضی از افراد معتقد بودند این سیستم رد و بدل پول از وام گرفته تا الی آخر اشکال شرعی دارد، برای همین بازاریان دست به راه‌اندازی صندوق‌های قرض‌الحسنه زدند تا مال حرام و ربا وارد کسب‌وکار و تجارت‌شان نشود. هنوز هم بسیاری از صندوق‌های قرض‌الحسنه بازار ازجمله صندوق قرض‌الحسنه جاوید فعال است و در مقایسه با نظام بانکی موفق‌تر است.
بازارچه‌های اقوام تهران هم زمانی شکل گرفت که این شهر در ابتدای روزگار پایتختی‌اش بیشتر از ۵محله نداشت. محله‌هایی که در آن اقوام و قومیت‌های مختلفی ساکن بودند. بنا بر اسناد موجود، در داخل بازار تهران چیزی بیش از ۱۰۰بازارچه وجود داشت که اغلب این بازارچه‌ها متعلق به اشخاص، اقوام و افراد اثرگذاری بودند که محصولات‌شان را در آن عرضه می‌کردند.