همشهری آنلاین - گروه زندگی: ایام محرم که می‌شود بسیاری از افراد برای روای حاجات خود نذر می‌کنند و معمولا این نذر را با دادن خیرات و اطعام به عزاداران به جا می‌آورند. غذاها و نوشیدنی‌های نذری ماه محرم که برای عزداران حسینی تهیه می‌شوند، انواع و اقسام متفاوتی دارند که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
نوشیدنی‌های سرد و گرم
نوشیدن مایعات در مواقع غم و ناراحتی تاحدی تسکین دهنده است، برای همین در ماه محرم ایستگاه‌های صلواتی شیر، شربت و چای توزیع می‌کنند.
در بیشتر نقاط ایران هم شربت زعفران را برای رفع عطش عزاداران توزیع می‌کنند. اما این روزها که ماه محرم همزمان با تابستان شده است نوشیدنی‌های سردی مانند شربت آبلیمو، شربت خاکشیر یا تخم شربتی نذری می‌دهند.
در زمستان هم که بیشتر نذری دهندگان از نوشیدنی‌های گرم مانند شیر و شیر کاکائو استفاده می‌کنند.
غذاهای نذری برخی استان‌ها
به جز نوشیدنی‌ها اما مردم استان‌های مختلف بنا بر رسم و رسوم خود هرساله همزمان با عزاداری‌های این ایام غذاهای مرسوم این ماه برای ادای نذز خود را تهیه می‌کنند، در این میان خورش قیمه، آش و عدس پلو از غذاهایی هستند که نسبت به غذاهای دیگر بیشتر در این ماه تهیه می‌شوند.
با این حال ما در استان‌های مختلف با تنوع غذایی غذاهای نذری رو به رو هستیم؛ مثلا گیلانی‌ها در ماه محرم بیشتر تمایل به تهیه فسنجان نذری دارند. البته ناگفته نماند که مردم روستاهای شمال و به تبع شرق گیلان ایام محرم آیینی سنتی و مذهبی به نام مجمع دهی دارند که در دهه اول محرم همزمان با علم‌بندی در روستاهای شرق گیلان آغاز می‌شود تا اطعامی برای عزاداران ابا عبدالله الحسین(ع) تهیه کنند. مجمعه یک سینی بزرگ است که زنان در این سینی انواع غذاهای نذری خود را شامل فسنجان، مرغ، کوکو و... درون قابلمه‌های کوچک می‌ریزند و در مجمع قرار می‌دهند.
در مشهد برای دادن یک نوع نذری غیربرنجی ترجیح می‌دهند از شله مشهدی، محبوب‌ترین آش در بین مردم مشهد است و جزیی از فرهنگ مردم این دیار شده است.
کرمانی‌ها نیز آبگوشت مطنجنه، متنجنه یا متنجون را که یک آبگوشت بسیار محبوب در این استان است در ایام محرم تهیه می‌کنند. این غذا در ایام محرم و صفر و به‌خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا به‌عنوان نذری در هیئت‌های عزاداری کرمان و بم پخته می‌شود و برخی افراد به آن آبگوشت امام حسینی می‌گویند.
همچنین یزدی‌ها هم آش گندم می‌پزند که یکی از آش‌های مهم در نذری‌های ماه محرم است که از گذشته این آش به صورت دسته‌جمعی در حسینیه‌ها و مساجد و در دیگ‌های بزرگ پخته می‌شود. آش گندم بعد از پخت بین مردم و عزاداران تقسیم می‌شود. به آش گندم آش امام حسین نیز می‌گویند.
آش رشته هم جزو غذاهایی است که به عنوان نذری طرفداران زیادی دارد. این آش هم معمولا به عنوان ناهار در مساجد و تکیه‌ها به عنوان نذری پخش می‌شود.
همچنین شله زرد جزو چند انتخاب اول ما ایرانی‌ها برای اَدای نذر است که از ترکیب برنج، شکر، روغن، زعفران و خلال بادام تهیه می‌شود. این غذای خوشمزه را معمولا به صورت دسته جمعی در دیگ‌های بزرگ درست و برخی برای ادای حاجت خود هنگام هم زدن شله زرد نیت می‌کنند. طبق شواهد شله‌زرد از نذری‌های مرسوم زمان قاجار نیز بوده است.
عدس پلو هم یکی از قدیم‌ترین و محبوب‌ترین انواع غذاهای نذری است. این غذا که با ترکیبی از برنج، عدس، پیاز داغ، گوشت چرخ کرده و کشمش پلویی تهیه می‌شود، جزو اولین انتخاب‌ها برای نذری است.
در پایتخت تنوع غذاهای نذری بسیار است؛ قورمه سبزی، خورش قیمه، عدس پلو، لوبیا پلو و زرشک پلو با مرغ، حلیم، شیر برنج، شله زرد، آش رشته و آش شله‌قلمکار، حلوا، لقمه‌های نان و پنیر و سبزی، آبگوشت نذری و... بین عزاداران تقسیم می‌شود.
مثلا در چهارراه گلوبندک مراسم حلواپزان توسط زنانی برگزار می‌شود که پس از گرفتن حاجت خود، نذر کرده‌اند که حلوا بپزند.
در بین زنجانی‌ها هم پخت حلوای اوماج متدوال است. تهیه حلوای نذری زنجان در روزهای پرشور تاسوعا و عاشورا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. مردم زنجان این حلوای نذری را به میزان بسیار زیاد در روز عاشورا درست و بین عزادارن توزیع می‌کنند.
در بسیاری از نقاط مازندران، تهیه انواع خورش‌های محلی با گوشت گوسفند و مرغ به‌همراه برنج و گاهی اوقات مرغ محلی و اردک رواج دارد. اما نکته جالب اینجاست که در برخی از روستاهای مازندران لازم نیست این غذاهای نذری بین مردم توزیع شود، بلکه اهالی در خانه خود را بازمی‌گذارند تا عزاداران ومسافران بعد از عزاداری در روز عاشورا مهمان خانه‌هایشان شوند و از غذای نذری میل کنند. معمولا این نوع نذری دادن در روستاهای شهرستان بابل مانند درونکلا، روستای بادله و شهر سورک برگزار می‌شود.
در نوشهر مازندران هم در شب عاشورا آش پنج تن آل عبا را در دیگ‌های بزرگ و روی هیزم می‌پزند. معمولا در این شب بسیاری از افراد برای ادای حاجت خود، شب را تا صبح پای دیگ‌های آش به راز و نیاز می‌پردازند. مردم مازندران هم مانند گیلان رسم مجمعه سری دارند. زنان انواع غذاهای نذری خود را در سینی‌های بزرگ یا همان مجمعه می‌گذارند و برای عزاداران حسینی به تکیه بزرگ روستا می‌برند. به این ترتیب عزاداران در دسته های چندنفره مختلف دور یک مجمعه می‌نشینند و غذای نذری را میل می‌کنند.
خورش قیمه، شکرپلو، خورش سبزی، حلوای کاسه، آش سبزی، آش ماست، آش کارده، شربت آبلیمو، شربت گلاب، عرق نسترن و بیدمشک نیز غذاها و نوشیدنی‌هایی نذری هستند که شیرازی‌ها رای پذیرایی از دسته‌های عزاداری درنظر می‌گیرند.
متفاوت‌ترین غذاهای نذری ماه محرم
در کل باتوجه به اینکه برخی از غذاها پای ثابت غذاهای نذری هستند که در بالا هم به آنها اشاره شد. اما در برخی نقاط برخلاف غذاهای رایجی مثل قیمه یا عدس پلو و ... غذاهای دیگری بین عزاداران توزیع می‌شود. دلیل این موضوع هم افزایش هیات‌ها در مناطق مختلف است و این موضوع بیشتر در تهران هم صدق می‌کند.
به عنوان نمونه برخلاف گذشته که بیشتر هیات‌ها و ایستگاه‌های صلواتی چای و شربت پخش می‌کردند این روزها در برخی از این هیات‌ها و ایستگاه‌ها نسکافه هم توزیع می‌شود.
حتی در سال‌های گذشته در یکی از مناطق تهران بین عزاداران حسینی پیتزا هم توزیع شد و هیاتی در خیابان پاسداران تهران هم کباب کوبیده، کباب برگ و حتی میگو بین عزاداران توزیع و در ظهر عاشورا با کباب ترکی از عزاداران پذیرایی کردند.
در منطقه نیاوران نیز در ظهر روز عاشورا از عزاداران حسینی با چنجه پذیرایی کرده بودند.
هیاتی با قدمت ۵۰ ساله در منطقه بهارستان وجود دارد که بیشتر ورزشکاران و کشتی‌گیران در این هیات حضور دارند. در این هیات بادمجان‌هایی سرو می‌کنند که باعث شده شهرت آن به سراسر ایران برسد.
لیستی از غذاهای نذری مرسوم ماه محرم
در کل انواع غذاهای نذری محرم بیشتر به موارد زیر محدود می‌شود.
۱- شله زرد
۲- لوبیا پلو
۳- قیمه
۴- حلوا
۵- حلیم گندم با گوشت
۶- آش رشته
۷- آش شله قلمکار
۸- شله مشهدی
۱۱- شیر برنج
۱۲- قورمه سبزی
۱۳- خورشت فسنجان
۱۴- آبگوشت متنجنه یا مطنجنه کرمانی
۱۵- کباب کوبیده
۱۶- جوجه کباب
۱۷- خورش فسنجان رشتی
۱۸- زرشک پلو با مرغ
۱۹- چلو گوشت هویج تبریزی
۲۰- قیمه نثار قزوین
۲۱- خورش خلال کرمانشاهی
۲۲- خورش آلو ترش سمنانی
۲۳- کتلت تهرانی
۲۴- پیچاق قیمه اردبیلی
۲۵- ته چین گوشت گرمساری
۲۶- شکر پلو شیرازی
۲۷- چکدرمه ترکمنی
۲۸- دیگچه مشهدی
۲۹- آش عباسعلی کرمانشاهی
۳۰- خورش آلو مسما گیلانی
۳۱- آش بی بی سه شنبه اراک
۳۲- باقالی پلو با ماهیچه یا گوشت
۳۳- آش گندم یزد (آش امام حسین)
۳۴- آبگوشت
۲۵- حلیم زاهدانی
۲۶- شامی گیلانی
۲۷- کباب بختیاری
۲۸- انواع شربت نذری محرم و ماه رمضان
۲۹- کشمش پلوی مازندران
۳۰-شله زرد