همشهری آنلاین: در سال‌های اخیر یکی از کارهایی که در بین افراد رایج شده، در پیش گرفتن رژیم گیاه‌خواری است. آن دسته از افرادی که قصد دارند رژیم گیاه‌خواری بگیرند، باید به این نکته توجه کنند که این رژیم باید حتماً زیر نظر متخصص تغذیه باشد چون این نوع رژیم، با بدن همه‌ی افراد سازگاری ندارد و درصورتی‌که برخی نکات رعایت نشود، می‌تواند به بدن آسیب‌های جدی وارد کند. «دکتر جهانبخش سنجابی شیرازی» پزشک متخصص تغذیه و رژیم‌شناس R.D (رژیم‌شناس تأیید صلاحیت شده‌ی بین‌المللی – Registered Dietian) شما را با این رژیم غذایی آشنا می‌کند.
رژیم خوب
نظرات زیادی در رابطه با گیاه‌خواری وجود دارد؛ برخی از افراد بر این باورند که گیاه‌خواری برای بدن منفعت‌هایی را در پی دارد و برخی دیگر در نقطه‌ی مقابل این باور قرار می‌گیرند و معتقدند گیاه‌خواری می‌تواند برای بدن مشکلاتی ایجاد کند. شاید این مسئله خیلی از افراد را با یک دوگانگی مواجه کند و این سؤال را به وجود بیاورد که بالاخره گیاه‌خواری خوب است یا بد؟ که به این سؤال نمی‌توان یک پاسخ کلی داد. درواقع انتخاب رژیم گیاه‌خواری برای تغذیه‌ی فرد، کاملاً به شرایط فیزیکی فرد بستگی دارد و نمی‌توان انجام چنین کاری را به همه‌ی افراد توصیه کرد.
غذا فقط گیاهی!
برخی از افراد، فقط از گیاهان استفاده می‌کنند و در برنامه‌ی غذایی خود جایی برای لبنیات و تخم‌مرغ قرار نمی‌دهند. این دسته از افراد با مشکل کمبود مواد مغذی به‌ویژه کمبود اسیدآمینه و اسید چرب ضروری مواجه می‌شوند که این مسئله مشکلاتی را برای بدن این دسته از افراد ایجاد می‌کند. آن دسته از افراد گیاه‌خواری که از تخم‌مرغ و لبنیات استفاده می‌کنند، وضعیت بهتری به نسبت گروه اول دارند. برخی از اسیدهای آمینه‌ی ضروری، فقط در گوشت قرمز وجود دارد و امکان تأمین این نوع از اسیدهای آمینه از پروتئین گیاهی، امکان‌پذیر نیست، به همین دلیل افراد گیاه‌خوار باید حتماً تحت نظر متخصص تغذیه از مکمل‌ها استفاده کنند تا بدنشان دچار آسیب جدی نشود.
گیاه‌خواری خالص، ممنوع!
از دیدگاه علم تغذیه، گیاه‌خواری خالص (حذف لبنیات و تخم‌مرغ) کار درستی نیست و اصلاً به افراد توصیه نمی‌شود. یک رژیم غذایی سالم، رژیمی است که بر اساس هرم غذایی، هرکدام از غذاهای هرم، در برنامه‌ی غذایی فرد قرار بگیرد و نباید هیچ‌کدام از مواد غذایی این هرم حذف شود. در این هرم غذایی میوه، سبزی، غلات، پروتئین، چربی، لبنیات و ... وجود دارد. بر اساس علم تغذیه، مصرف هر یک از گروه‌های غذایی باید در حد تعادل باشد و افراد نباید یک ماده‌ی غذایی را بیش‌ازاندازه استفاده کنند و ماده‌ی غذایی دیگری را حذف کنند.
مشورت فراموش نشود
با وجود اینکه بسیاری از متخصصین تغذیه با گیاه‌خواری موافق نیستند، بازهم افرادی وجود دارند که بر گیاه‌خواری و شروع این رژیم غذایی اصرار می‌کنند. اگر افراد بنا بر هر دلیلی می‌خواهند اقدام به این کار کنند، باید سعی کنند برنامه‌ی غذایی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که عوارض کمتری برای بدنشان وجود داشته باشد. مهم‌ترین مسئله برای این دسته از افراد استفاده‌ی به‌اندازه از لبنیات و تخم‌مرغ است.
افرادی که قصد دارند رژیم گیاه‌خواری را دنبال کنند، باید دائماً با متخصص تغذیه مشورت کنند تا دچار کمبود مواد غذایی نشوند. شاید خیلی از افراد تصور کنند که گیاه‌خواران دچار کمبود ویتامین‌های محلول در آب مثل ویتامین‌های ب (B) و سی (C) می‌شوند، درحالی‌که این دسته از افراد بیشتر دچار کمبود ویتامین‌های محلول در چربی خواهند شد.
همه رژیم نگیرند
در برخی موارد ممکن است متخصص تغذیه به دلیل شرایط بدنی فرد و ابتلا به برخی از بیماری‌ها، منبع تأمین عمده‌ی مواد دریافتی بدن را از مواد غیرپروتئینی تعیین کند. این مسئله شرایط خاصی دارد و نمی‌تواند دلیلی برای مناسب بودن رژیم گیاه‌خواری آن هم برای همه‌ی افراد باشد.
متخصص تغذیه، ممکن است ۸۰ درصد رژیم غذایی افرادی را که به برخی از بیماری‌ها مبتلا هستند، از گروه غیر حیوانی هرم غذایی تأمین کند. برای مثال، آن دسته از افرادی که اسید اوریک خونشان بالاست، در این دسته از افراد قرار می‌گیرند. همچنین افرادی هم که دچار نارسایی کلیوی هستند یا بیماری خاصی دارند، در این گروه قرار می‌گیرند. رژیم غذایی این دسته از افراد به گیاه‌خواری نزدیک است ولی گوشت به شکل کامل حذف نمی‌شود، بلکه مقدار آن محدود خواهد شد.
دلیل عدم حذف گوشت، تأمین اسیدآمینه‌ی ضروری برای بدن این دسته از افراد است. آن دسته از افرادی که در سن رشد هستند و باید بالاترین حجم پروتئین را دریافت کنند، نباید رژیم گیاه‌خواری داشته باشند چون پروتئین موجود در گیاهان کم است و نمی‌تواند نیاز بدنی این دسته از افراد را به‌خوبی تأمین کند و احتمال پدید آمدن مشکل برای آن‌ها در اثر رژیم گیاه‌خواری وجود خواهد داشت. افراد باید تعادل، تناسب و تناوب را در مصرف تمام مواد غذایی موجود در هرم غذایی را به‌خوبی رعایت کنند.
سبزی را به‌خاطر بسپار
متخصصان تغذیه تأکید زیادی بر مصرف میوه و سبزی به اندازه‌ی کافی دارند و مخالف حذف میوه و سبزی از برنامه‌ی غذایی هستند، چون انجام این کار می‌تواند مشکلاتی را برای بدن به وجود بیاورد. برخی از افراد عنوان می‌کنند که با حذف لبنیات و پروتئین هیچ مشکلی ندارند، درحالی‌که عوارض حذف این مواد ضروری برای بدن، در کوتاه‌مدت نامحسوس است و در بلندمدت بروز می‌کنند. معمولاً عوارض حذف این مواد غذایی پس از گذشت یک دهه از زندگی فرد مشخص می‌شوند.
مکمل‌ها ی جدی
برخی از افراد گیاه‌خوار معتقدند که کمبود مواد پروتئینی را می‌توان با مکمل‌ها جبران کرد، این مسئله کاملاً به نوع مکمل بستگی دارد و باید دید مکمل از چه چیزی تهیه شده است. مکمل‌هایی که در بازار هستند، انواع و اقسام مختلفی دارند. برای مثال، برخی از آن‌ها از آب پنیر درست شده‌اند و برخی دیگر از امعاء و احشای حیوانی. برخی از پروتئین‌ها نیز از پودرهای خاصی درست شده‌اند. یکی از نکات مهمی که در رابطه با این مکمل‌ها باید مدنظر داشت، نحوه‌ی تهیه و نگهداری آن‌هاست و نباید از هر مکملی استفاده کرد. مصرف مکمل‌ها باید متناسب با وزن بدن افراد باشد و میزان مکمل موردنیاز بدن هر فرد با دیگری متفاوت است و نیاز به محاسبه دارد. چنانچه فردی بیش‌ازاندازه‌ی موردنیاز بدن خود از این مکمل‌ها استفاده کند، باید انتظار ابتلا به مشکلات کلیوی را داشته باشد. بیشتر مکمل‌هایی که در بازار وجود دارد، برای افراد ورزشکار تولید شده است.
راه بی‌بازگشت
برخی از افراد تصور می‌کنند درصورتی‌که رژیم گیاه‌خواری را انتخاب کنند و این رژیم با بدنشان سازگاری نداشته باشد، می‌توانند با بازگشت به رژیم غذایی معمول خود، کمبودها و آسیب‌هایی را که در اثر رژیم گیاه‌خواری آن هم به شکل نادرست، ایجاد شده جبران کنند؛ این باور نادرست است چون برخی از عوارض این نوع رژیم‌ها غیرقابل‌برگشت است. اینکه افراد تصور کنند پس از کنار گذاشتن این رژیم با خوردن مقدار زیادی گوشت می‌توانند اسیدآمینه‌ی بدن خود را تأمین کنند، سخت در اشتباه هستند و انجام چنین کاری می‌تواند مشکلاتی چون بالا رفتن اوره را به همراه داشته باشد و به کلیه‌ها آسیب وارد کند. یکی از عوارض کمبود اسیدآمینه و اسید چرب ضروری بدن، کاهش قدرت ترمیم عصبی محسوب می‌شود. همچنین کمبود این مواد می‌تواند مشکلات حسی – حرکتی را ایجاد کند.
تا پخته شود خامی
برخی از افراد علاوه بر اینکه فقط از گیاهان به‌عنوان غذا استفاده می‌کنند، عادت دارند گیاهان را به شکل خام بخورند. خام‌گیاه‌خواری عوارض بهداشتی‌ای هم در پی دارد و می‌تواند تخم برخی از انگل‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌ها را وارد بدن افراد کند. این دسته از افراد معمولاً به دلیل پخته نبودن غذای مصرفی‌شان، دچار سوءهاضمه‌ی شدید هم می‌شوند. رژیم خام‌گیاه‌خواری به‌هیچ‌عنوان به افرادی که از مشکلات گوارشی جدی رنج می‌برند، توصیه نمی‌شود.
کلسیم گیاهی
تأمین کلسیم موردنیاز از مواد گیاهی، مسئله‌ی بحث‌برانگیزی است و بسیاری از افرادی که گیاه‌خوار خالص هستند، بر این باورند که می‌توانند کلسیم موردنیاز بدن را از مواد گیاهی تأمین کنند اما واقعیت این است که بیشترین مقدار کلسیم در لبنیات موجود است و امکان تأمین کلسیم موردنیاز بدن از مواد گیاهی عملاً امکان‌پذیر نیست چون باید حجم زیادی از مواد گیاهی مثل کاهو و کلم استفاده شود که خوردن زیاد این مواد غذایی گیاهی، می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید و چاقی شود.
برنامه خوب
افراد باید برنامه‌ی غذایی را متناسب با بدن خود تنظیم کنند و برای این کار باید از متخصص تغذیه کمک بگیرند. متخصص تغذیه با بررسی وضعیت جسمی، فعالیت‌های روزانه‌ی فرد و ...، اقدام به تجویز یک برنامه‌ی غذایی برای فرد می‌کند؛ اما به‌طورکلی یک برنامه‌ی غذایی سالم، برنامه‌ای است که دوسوم آن را کربوهیدرات‌ها تشکیل بدهد. ۱۵ درصد ارزش غذایی روزانه را پروتئین و ۶۵ درصد آن را کربوهیدرات تشکیل می‌دهد. ۲۵ درصد حداکثر نیاز روزانه‌ی افراد نیز، از چربی‌ها تشکیل می‌شود. درصورتی‌که فرد بیماری یا مشکل خاصی داشته باشد، متخصص تغذیه ممکن است این درصدها را به‌صورت علمی و اصولی جابه‌جا کند.
رژیمت را برای خودت نگه‌دار!
این روزها انواع و اقسام رژیم غذایی دست‌به‌دست در بین مردم می‌چرخد که بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی و رعایت این رژیم‌ها آسیب می‌بینند. برخی از نکاتی را که در رابطه با رژیم‌های غذایی باید بدانید در ادامه مطلب آمده است.
رژیم‌های زیادی در سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های مجازی معرفی می‌شوند که نباید به آن‌ها اطمینان کرد چون خیلی از این رژیم‌ها پایه و اساس علمی ندارند.
چنانچه متخصص تغذیه به شما، رژیم غذایی خاصی را توصیه کرد باید فقط خودتان از آن پیروی کنید و از در اختیار قرار دادن آن به سایر افراد جدا خودداری کنید.
رژیم گیاه‌خواری یک رژیم سخت محسوب می‌شود و باید حتماً تحت نظر متخصص تغذیه انجام شود، در غیر این صورت می‌تواند حسابی به شما آسیب وارد کند.
افراط در مصرف هر نوع ماده‌ی غذایی می‌تواند تعادل بدن را به هم بزند، به همین دلیل نباید در مصرف برخی از گروه‌های غذایی افراط کرد.
افرادی که رژیم گیاه‌خواری را انتخاب می‌کنند، نباید نسبت به بدن خود بی‌اعتنا باشند؛ این دسته از افراد باید به‌صورت مداوم وضعیت بدن خود را ازنظر میزان لازم مواد ضروری موردبررسی قرار بدهند.
آن دسته از افرادی که می‌خواهند به‌طورجدی ورزش کنند و در کنار آن گیاه‌خوار شوند، باید حتماً با متخصص تغذیه‌ی خود مشورت کنند چون نیاز بدن به مواد غذایی ضروری در زمان ورزش، متفاوت‌تر خواهد بود.
چنانچه فردی در اثر رژیم گیاه‌خواری دچار سوءهاضمه شد، باید رژیم خود را قطع کند و به شکل هم‌زمان به متخصص تغذیه و گوارش مراجعه کند.